İstanbul üNİversitesi

______________________________________________________ART-SANAT 2014/1________________________________________________________ 
 
161 
 
Özgünlüğün Korunması 
Çağdaş koruma-onarım anlayışı kültür varlıklarının sahip oldukları tüm özgün 
unsurları  değiştirilmeden,  çevresi  ile  birlikte  bir  bütün  olarak  korunmalarını 
hedeflemektedir.  Kültür  varlığının  sahip  olduğu  doku  bütünlüğünün  korunmasının 
yanı  sıra,  bu  dokuya malzeme  ve  biçim  veren sürecin  bütünlüğünün  korunması  da 
hedeflenmelidir.  
Özgünlük  (ya  da  otantiklik)  kültür  varlıklarının  sahip  olduğu  ve  korunması 
gereken  en  “dokunulmaz”  niteliklerindendir.  Bu  nedenle  1994  yılında  Japonya’nın 
Nara  kentinde  kaleme  alınan  Özgünlük  Belgesi’nde
8
  özgünlüğün  tanımı  yapılarak,  
kültür mirasına ait nesnel ya da nesnel olmayan özgünlüğün önemi vurgulanmıştır: 
Bir  anıtın  ya  da  sitin  doğasına  ve  kültürel  bağlamına  bağlı  olarak;  özgünlük  yargısı 
çok  çeşitli  bilgi  kaynaklarına  bağlıdır.  Bu  kaynaklar;  tasarım  ve  biçimi,  malzeme  ve 
nesneyi, kullanım ve işlevi, gelenek ve teknikleri, konum ve yerleşimi, ruh ve anlatımı, 
ilk  tasarım  ve  tarihsel  evrimi  içerir.  Bilgi  kaynakları  yapıtın  bünyesinde  olabileceği 
gibi,  dışında  da  olabilir.  Bu  kaynakların  kullanımı,  kültür  mirasının,  sanatsal,  teknik, 
tarihsel ve toplumsal boyutlarıyla tanımlanmasına olanak verir. 
9
 
Venedik  Tüzüğü’nde  de  yer  verilen  özgünlüğün  önemi;  “Her  türlü  bilimsel 
çalışmada,  koruma  ve  restorasyon  müdahalelerinde,  Dünya  Mirası  Listesi’ne  kabul 
edilme  sürecinde,  ya  da  kültür  mirasıyla  ilgili  her  türlü  envanterde  özgünlük  çok 
önemli bir işlev yüklenir.” açıklamasıyla vurgulanmıştır. 
 “Taşınabilirlik” Kavramının Yeniden Değerlendirilmesi  
Kazı  sonrası  yeterli  koruma  sağlanmadığında  ve  periyodik  kontrol  /  bakım 
yapılmadığında,  eserler  ortam  koşullarına  bağlı  olarak,  hızlı  ya  da  yavaş  bir  yok 
olma  süreci  içene  girmektedir  (Fig.  9-11).  Benzer  sebeplerle,  müzelere  taşınmaları 
halinde  uygun  ortam  koşulları  oluşturulmadığında  da  eserler  zarar  görmekte,  aşırı 
müdahalelere  maruz  kaldıklarında  ise  özgünlükleri  giderek  kaybedilmektedir.  Bu 
nedenle,  arkeolojik  alanlardan  taşınmaları  durumunda,  mozaik  ve  duvar 
resimlerinin  kendilerinin  ve  söz  konusu  alanların  kayıpları  ve  kazançları  “etik  ve 
teknik “ olarak yeniden değerlendirilmelidir.  
Taşıma  geri  dönüşümsüz  ve  aşırı  bir  müdahaledir.  Bu  nedenle,  ilke  olarak,  
taşınabilirlik  korumanın  başka  hiçbir  biçimde  mümkün  olmadığı  durumlarda 
düşünülmesi  gereken  en  son  olasılık  olmalıdır.  Günümüzde  anıtsal  yapıların  bile 
taşınmasının  teknik  olarak  mümkün  olduğu  göz  önüne  alındığında,  taşınabilirlik 
kavramı artık teknik değil, etik bir konu olarak değerlendirilmelidir.  
                                                            
8
 Nara Özgünlük Belgesi, 10. madde. (1-6 Kasım 1994 günlerinde Japonya’nın Nara kentinde 
düzenlenen Nara Özgünlük Konferansı’nın 45 katılımcısı tarafından kaleme alınmıştır. Dünya 
Mirası  Sözleşmesi  çerçevesindeki  bu  konferans,  Japon  hükümeti  Dış  İşleri  Dairesi  ve  Nara 
Valiliği’nin daveti üzerine gerçekleştirilmiştir. Bu konferans UNESCO, ICCROM ve ICOMOS’un 
işbirliğiyle düzenlemiştir.) 
9
Nara Özgünlük Belgesi, 13. madde. 
 

---

______________________________________________________ART-SANAT 2014/1________________________________________________________ 
 
162 
 
Eserlerin yerinden kaldırılması ya da nasıl korunması gerektiği konusu oldu-
bittiye getirilmeden, bu konuda çalışan konservatörler ve diğer uzmanların (mimar, 
mühendis,  jeolog,  subilimci,  arkeolog  vd.)  inceleme,    araştırma,  görüş  ve 
önerilerinden oluşan teknik raporlar alınarak, değerlendirilmelidir. Bu kadar önemli 
kararlar,  tüm  tarafların  katılımının  sağlandığı,  geniş  kapsamlı  bir  araştırma  ve 
tartışma  ortamı  yaratılmadan  alınmamalıdır.  Kültür  varlıkları,  insanlar  ve  diğer 
canlılar  feda  edilerek,  ait  oldukları  topraklardan  taşınmaya  zorlanmadan  önce 
cevaplanması gereken sorular olmalıdır. 
Örneğin,  ortaçağdan  beri  deniz  suyu  yükselmesine  karşı  mücadele  edildiği 
bilinen  Hollanda’da  modern  teknoloji  ile  büyük  ölçekli  alanların  sular  altında 
kalması engellenebilmektedir. Bu durumda, Zeugma gibi nispeten küçük ölçekli ama 
ünik  zenginlikte  mozaiğe  ve  duvar  resmine  sahip  bir  arkeolojik  alanın  baraj 
suyundan  uzak  tutulması  sağlanabilir  miydi?  Arkeolojik  alanların  su  ile  ilişkide 
olacağı sınır boyunca bir duvar oluşturularak ya da alan kazılıp, belgelenerek, baraj 
ömrünü  tamamladıktan  sonra  yeniden  açılıncaya  kadar,  bu  suya  dayanıklı  bir 
sistemle  üstü  örtülerek  (kapatılılarak)  ya  da  başka  bir  biçimde  yerinde  koruma 
sağlanamaz  mıydı?  Bu  kadar  önemli  bir  karar  hangi  teknolojik  olasılıklar 
değerlendirildikten  sonra  alındı?  Barajların  yerleri,  sosyal,  arkeolojik,  jeolojik, 
ekolojik özellikler yeterince araştırılarak mı seçilmektedir?  
Bu  konuda  devletlere  düşen  görev  araştırmaya  dayalı,  sistemli  bir  koruma 
politikası  oluşturmak  ve  kültür  varlıklarının  binlerce  yıldır  var  oldukları 
ortamlardan  taşınmasını  gerektirecek  projeler  ve  durumlar  oluşturulmamasına 
özen göstermek olmalıdır.  
Taşımanın yerinden kaldırılan mozaikler ve duvar resimleri için olduğu kadar, 
alan  için  de  özgünlüğün kaybedilmesi  anlamına  geldiği unutulmamalı,  yapı  ve  yapı 
kalıntılarına ait tüm katmanlar bir bütün olarak değerlendirilmelidir.   
Taşıdıkları  anlam  ve  bilgiyle,  geçmiş  zamanlara  yolculuk  yapabilmemizi 
mümkün  kılan  kültür  varlıklarının  geleceğe  yolculuklarını  korunmaları  konusunda 
ki yaklaşımımız belirlemektedir. Koruma politikamız onların yaşamalarını mümkün 
kılacak ya da sonsuza dek yok olmalarına neden olacaktır.  
 
 
 
 
 
 
 
 

---