İstanbul üNİversitesi
Yüklə 14,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
_______________________________________________________ART-SANAT 2014/1_______________________________________________________ 180 Darülbedayi bir taraftan kendi dershanelerinde toplanan sanat heveslilerine temaşa tedrisatı yaparken içlerinde temayüz edenleri de sahneye çıkararak temaşa terbiyesini yapmakla işe başlamıştı. Edebiyat, inşat, mimik, evzâ ve evtar hocaları, sanatkârların sıcak salonları, kütüphaneleri, prova sahneleri ve her şeyden daha mühim olarak yaşayacak kadar aylıkları vardı. O vakte kadar zelil görülen sahne, artık bir şeref ve itibar sahası olmuş, sanatkârlık hayat ve istikbâli temin edebilir bir meslek ad olunmaya başlamıştı. Tahsil görmüş bazı gençler koştular ve Türk kadınının sahneye çıkamaması gibi pek büyük bir mâni karşısında yine Eliza, Kınar, Aznif Hanımlara Türkçe okumak ve yazmak öğretilerek şiveleri düzeltilmek suretiyle epeyce mühim bir temsil heyeti vücuda geldi. Bugün sahne hayatında gördüğümüz Ertuğrul Muhsin, Raşit Rıza, Galip, Behzat, Muvahhit, Nurettin Şefkati, Vasfi Rıza, Emin Beliğ, Kemal beyler gibi güzide sanatkârlarımız hep o mektebin mahsulüdür. Başlayan bir hareket niçin akim kaldı! Niçin sanat namına büyük bir şey yapılamadı? Niçin halk temaşa namına kafeşantan vodvillerinden ve dekor namına çuval üstüne sürülmüş ve fena tenvir edilmiş kalemkâr işlerinden başka bir şey göremedi? Niçin halk bugünkü temaşa cereyanlarını takip edemedi? Niçin bir Ertuğrul Muhsin, niçin bir Râşit Rıza yetişemedi? Niçin Ertuğrul Muhsin hayatını bir Berlinler ’de Rusyalar ’da aradı? Niçin Raşit Rıza tiyatro ticaretine kalktı? İşte bütün bu niçinlerin cevabını gayelerimize gitmek için sarf lazım gelen gayreti ölçemememizde ve her teşebbüste olduğu gibi ceht ve gayretin bizi daima yarı yolda bırakmasında ve her şeyden ziyade metotsuz çalışmamızda aramalıdır. Şimdiye kadar Darülbedayi’yi idare eden heyetler, encümenler, komisyonların ilk işi meselenin birazda iktisâdi cihetini tahlil ederek hastalığa teşhis ve ona bir çare aramak olmalıydı. Bizde henüz tiyatro kendi masrafını korur ve sanatkârlarını geçindirir bir müessese-i ticariye haline gelemediği için artistleri hasılat ile geçindirmeği düşünmek ancak ammenin zevkini okşayarak rağbet bulacak eserlerin revacına bir kapı açmaktı. Şehrin bir tiyatro binası olmamak ve yegâne olan Tepe Başı binasını da kiraya vererek Darülbedayi’nin kira köşelerinde panayır oyuncuları gibi oradan oraya sürünmesine kail olmak bugünkü neticeye evvelden razı olmaktı. Tiyatro müdüriyeti, sırf bilet hasılatını kontrol ve artistlere pay taksim eden bir muhasebe ve heyet-i edebiye kendi yazdığı eserlerin vaz sahne edilmesinden başka bir şeyle pek fazla meşgul olmayan hasbi bir heyet ve sanatkârlar nafakalarını gişeden bekleyen ve hasılat olmayınca kazan kaldıran tüccar oyuncu mahiyetinde kaldıkça bugünkü neticeye vasıl olmak mükerrerdir. Sanat, mühendislik veya kunduracılık gibi tahsil veya öğrenmekle iktisap olunur bir bilgi değildir. Sanatkâr ceddani verasetler ve duygularla dünyaya gelir. _______________________________________________________ART-SANAT 2014/1_______________________________________________________ 181 Arılar da nasıl birkaç bin doğarsa her milletin her neslinde de sanat hissi yüksek öyle birkaç insan doğar. Türklerde de bu insanlar doğmuştur ve yaşıyor. Fakat bunlar acaba bugün sahnede gördüğümüz sanatkârlarımızdan mı ibarettir? Mesele neslin sanatkâr olarak doğan tekmil fertlerini meydana çıkarmak ve onlardan azami istifade etmektir. Halkın temaşa terbiyesini artık onlar yapacak. Ve sonra sanat zevkinde yükselen neslin doğuracağı sanatkârların adedi de çoğalacak, derecesi yükselecek ve nihâyet sanatkâr halkı ve halk sanatkârı vücuda getirerek bugünkü akim daire-i fâsideden çıkılacaktı. İnsanlar intisap ettikleri mesleklerin ya şeref ya refah ve yahut hem şeref hem refah temin etmesine bakarlar. Şimdi bizde temaşa mesleği ise artık müntesiplerine şu iki faydadan hiçbirini temin edemiyor. İlk zamanlarda büyük bir amîd ile atılan birkaç sanatkâr hayatın bin türlü sıkıntıları içinde şimdi kendilerini bile tanımayacak hale gelmişlerdir. Onlarla beraber halkın temaşa zevki de azalmıştır. O halde her iki tarafı da şu sukuttan kurtarmak için ilk yapılacak şey halkın yani onları temsil eden şehirlerin sanatkârlara bir refah ve şeref kazandıracak mevki ihdas etmeleridir. Eğer sanatı seviyor ve ona hürmet ediyorsak evvelâ onun kadrıyla mütenasip bir ocağı bir binası olmak lazım gelmez mi? İnşa olunacak bir binadan hiç bir istifade-i maddiye beklememek icap eder. Kiradan kurtulan ve kendilerine verilecek mukannen maaşlarla hayatlarını düşünmeyen sanatkârların artık şeref ve sanattan başka bir kaygıları kalma. Mesleğinde eskiyen veya çalışamayacak hale gelenlerin atisi de mevzubahis olmalıdır. Darülbedayi yeni tesis istediği vakit iktidarları görülen bazı sanatkârlara tiyatro hasılatından kayd-ı hayat şartıyla bir hisse verilmesi tekerrür etmişti. Her genç tiyatroya koştu. Fakat o nizam-nâmeler, o hisseler, o vaatler ne oldu? Ortada metin esaslara ibtina eden bir müessese, temelleri toprağa girmiş bir bina ve onun şehir bütçesine talik etmeyen bir varidatı olmayınca bittabi bunların hepsi kum üstüne yazılmış yazı gibi bir rüzgârla bir hava olur gider. Bugünkü sahne kurbanlarının hâli göz önünde iken artık sahne hayatına kim atılır? Bu bir nevi intihar demektir. Bugün en küçük memuriyet en büyük sanatkârın kazandığından fazla temin ettiği halde bir genç ona niçin intisap etsin, sanat için mi? Bari o olsa. O da yok. Abdesthane kokan ve her taraftan rüzgâr esen sahnelerde uyuklamak ve fena basılmış hurufatlı ilanlar üzerinde kendi ismini görmek için mi? Anlaşılıyor ki işe binadan ve sanatkârların refahından başlamak lazım. Fakat ondan sonra da müşkülat bitmeyecektir. Refah ve şeref olan yere herkes hücum Yüklə 14,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|