İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mirmehdi Seyidzad ə
403 İsgəndər Atilla •
Cavid Şərqin və Qərbin dahi sənətkarlarından Dantenin “İlahi komediyası”nı, Hötenin “Faust”unu, Tolstoyun əsərlərini, S ədinin, Hafizin, Xəyyamın şeirlərini çox sevirdi. Müəllimi Rza Tofiqi hörm ətlə xatırlayırdı. Filosoflardan Spinozanı, Spenseri çox oxumuşdu. Mirmehdi Seyidzad ə •
Cavidin özün əməxsus olan tam orijinal şeir dili və üslub xüsusiyy ətləri “Şeyx Sənan” faciəsi ilə başlayır. Dil, üslub cəhət- ind ən Cavidin sənətkarlığı daha çox mənzum dramlarında meydana çıxır. •
Cavid yaradıcılığının birinci dövründə öz əsərlərində klassik şeir və şifahi xalq şeiri üslubundan istifadə edib hər iki üslubu müst əqil surətdə yaşatmağa çalışırdı. •
Cavid h əm Azərbaycan əruzu, həm də heca vəznində Az ərbaycan dilində yüksək dram əsərlərinin yaradılmasının mümkün olduğunu sübut etdi. •
Az ərbaycan şeirinin demək olar ki, bütün poetik forma- larından yaradıcı şəkildə istifadə etməsi Cavid şeirinin təsirini qüvv ətləndirən səbəblərdən biri olmuşdur. •
“Peyğəmbər” Cavidin kəskin sinfi mübarizə illərində tama- mil ə sarsıldığını, dəhşətləndiyini göstərirdi. O, hər nə qədər f ədakarlığa qarşı haqq sözlə qılıncının birləşməsi zərurətindən b əhs etsə də, yenə “Peyğəmbər” sinfi mübarizəyə qarşı mücərrəd, ümumi m əhəbbət ideyasını irəli sürən bir əsər idi ki, bu da 20-ci ill ərdəki Azərbaycan ədəbi həyatı və ictimai-fəlsəfi fikri üçün faydasız, hətta mürtəce bir iş idi. •
“Peyğəmbər”də Cavid sadəcə öz-özünü təkrar edir, həm də görüşlərində olan zəif cəhətləri təkrar edirdi. “Peyğəmbər” müasirlik nöqteyi-n əzərindən şairin geridə qaldığını göstərirdi. Böyük yaradıcılıq, quruculuq illərində Cavidin Hirra və Mələk əfsanəsinə qayıdıb, Məhəmmədi idealizə etməsi onun y aradıcılığında çox ciddi bir nöqsan idi. Şairi öz sözü ilə tutub dem ək olar ki, “həqiqət dövründə əfsanələrə qayıtmaq” idi. M əmməd Cəfər 404 Əsrin şairi IX •
“Cavid teatrı” dedikdə, biz yalnız onun əsərlərinin səhnə tarixini n əzərdə tutmuruq, müəyyən xüsusiyyətlərə, estetik prinsipl ərə əsaslanan bir teatr, bir səhnə sənəti, bir səhnə üslubu düşünürük ki, Azərbaycan teatrının inkişafında özünə görə mövqeyi olmuşdur. •
Cavidi teatrsız, teatrı Cavidsiz düşünmək olmaz. Bununla bel ə, Cavidlə teatr arasında münasibətlər çox mürəkkəb olmuşdur. Bu mür əkkəblik, əvvəla ondan irəli gəlmişdir ki, Cavid teatrının m əzmunu və üslub xüsusiyyətləri ilə Azərbaycan sovet teatrının m əqsədi və yolu arasında həmişə üzvi yaxınlıq olmamışdır. •
Cavid bir s əmimi yazıçı idi, heç bir zaman öz sənətkar vicdanına zidd getmir, hər şeyi düşündüyü və idrak etdiyi dərəcədə t əsvir edir... •
Cavid dramaturgiyası səhnəmiz üçün yeni idi. Romantik s əpgidə yazılmış Cavid pyesləri klassik Azərbaycan drama- turgiyasından xeyli fərqlənirdi. Cavid əsərləri janr, üslub, bədii t əsvir vasitələri etibarı ilə də Azərbaycan teatrı üçün bir çox c əhətdən yeni idi. Azərbaycan teatrı Cavidin simasında ən qüdrətli bir milli faci ə müəllifi əldə etdi. •
Az ərbaycan poetik teatrının banisi Caviddir. Cavid poetik teatrında xarakter və konfliktlərin mayasında canlı bir fikir, h əyatdan gələn bir fəlsəfi ideya vardır. Cavid teatrı psixoloji əsasdan, ehtiraslar, həqiqətlərdən məhrum deyildir. C əfər Cəfərov •
Hüseyn Cavid öz ədəbi prinsiplərində möhkəm dayanan bir ədibdir. Əsərdə dəyişiklik etməyi ona söyləmək çətindir, çünki heç bir v əchlə bunu qəbul etməzdi. Yazdığı əsərlərin sonunda belə qeyd ed ərdi: “imlasına toxunulmasın”. O, iradəli, prinsipli olmağı sev ərdi. Zəiflik göstərənlər, fikrindən tez dönənlər onu narazı salardı. İctimai bir yerdə bir haqsızlıq görəndə dərhal ciddi şəkildə etirazını bildirərdi. Bir dəfə Cavid müəllimlər evində onun yara dıcılığını əsassız şəkildə tənqid atəşinə tutan bir natiqə cavab ver ərkən çox əsəbləşdi. Mən onun qolundan tutub “Cavid əfəndi hirsl ənməyin” – deyə zaldan çıxardım. Səhəri bu hadisə qəzetdə Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|