Isa h seynov. Se[ilmi] wswrlwri

18

Qoca elw bil nwdwnsw ehtiyatlana-ehtiyatlana, yava]-yava] wlini qald\r\b ywhwrin qa]\nda

duran balaca, quru wlin ^st^nw qoydu.

—Wsas… wsas de, g=r^m a`l\ma bat\rm\?

Bu, deywswn Qurban ki]inin xo]una gwlmwdi. Wlini qocan\n wlinin alt\ndan [wkdi.

—Mwn swnw bayaq dedim, Isfwndiyar ki]i.

—Nw dedin, ba]\na d=n^m?

—Dedim ki, mwn wsass\z s=z dan\]maram!

Qocan\n nwfwsi twngiyirdi. Indi nw isw m^sibwtli bir xwbwr e]idwcwyini kwsdirib, wzab-i]gwncw

ilw =z^n^ toxtaq saxlama`a [al\]\rd\.

—Deyirswn… deyirswn yan\ g=z-qa] elwyib bizim gwlinlwrw?

—Yox, onu g=rmwmi]wm. Vicdan\ma lwkw salammaram, Isfwndiyar ki]i, b=htan

deywmmwrwm.

—Bw nw… bw nw g=r^bswn, ba]\na d=n^m? Mwni niyw ^z^rswn? U]aq-navaql\q ha deyilwm,

mwnnwn altdan-^stdwn niyw dan\]\rsan, a Qurban? Fer]ili mwn namuslu adam bilirwm. Swn

mwnim camaata qullu`uma qiymwt qoyursan, [ox sa` ol, =mr^n uzun olsun, bu d^nya

durduqca swn dw durasan, ba]\na d=n^m! Mwn dw =zl^y^mdw fer]ilin zwhmwtinw qiymwt

qoymu]am. Ne[w vaxtd\ mwn onnan ^lfwt ba`lam\]am.

Yaz\`\n, fa`\r\n, baxt\qaran\n biridi. Bir mwn bilirwm o necw baxt\qara adamd\! Ha [al\]\ram

^z^ g^ls^n, olmur ki, olmur! Yazba]\ idarwdw s=hbwt d^]d^, dedilwr bir at verwk,

manqalar\n aras\nda tayt\mas\n. Ywhwrli-y^ywnli at\ ambulatoriyan\n qaba`\nda g=rwndw

yaz\`\n sevindiyindwn g=z^ doldu. Ancaq nw olsun ki, fwlwk vurdu yan sald\. Bu yanda,

qam\]l\qda suya whwng swpwndw bir dw baxd\q ki, at\n ba]\ ]i]ib k=t^yw d=n^b! +mr^ndw

e]idibswnmi ki, su ilan\n\n zwhwri olsun? Amma fer]ilin at\n\ vuranda gwldi su ilan\ da

zwhwrli oldu. At =lwndwn sonra mwn idarwdw twklif elwdim, dedim, twzwsini verwk. Ancaq…

—Ancaq fer]il g=t^rmwdi. Dedi: “Mwn baxts\z adamam, o at\ ilan vurdu, bunu da canavar

yeywcwk,” hw?—Qurban ki]i qocan\n s=z^n^ kwsib, naraz\l\qla ywhwrin ^st^ndw yan-

y=rwsinw baxd\.—Bunu mwnw niyw dan\]\rsan, a ki]i?

Bu ax]am hwddindwn [ox  hwywcanland\`\ndand\m\, yor`unluqdand\m\, nwdwnsw, qocan\n

yenw dw fikri dumanlanm\]d\. Qurban ki]inin qara me]in ]apkas\n\n uzun g^nl^y^ alt\nda

t^nd qaraya [alan sifwtinw bax\b g=zlwrini d=yd^.

—Vallah, he[ =z^m dw bilmirwm niyw dan\]\ram, a Qurban, ba]\na d=n^m!

—Qwribw adamsan, Isfwndiyar ki]i. Mwn swnw deyirwm o axsaq gwdw d^z adam deyil,

namus mwswlwsindwn dan\]\ram, swn dw onun twrwfini saxlay\rsan! Nw twhwr ba]a d^]wk

bunu?

---

19

Qoca susurdu, hwrdwn, qeyri-iradi, sifwtindwn, boyun-bo`az\ndan a`caqanadlar\ qova-qova

yerw bax\rd\. Do`rudan da, wgwr s=hbwt namus s=hbwti idisw, wgwr Hac\ do`rudan da onun

gwlinlwrinw wyri g=zlw bax\rd\sa, bws o, nw ^[^n feld]eri bu qwdwr hwywcanla m^dafiw edirdi?

Qoca d^]^nd^… D^]^nd^ vw nw qwdwr qwribw olsa da, hwqiqwt belwdir ki, feld]erlw

^nsiyywtinin wsas swbwbini yaln\z indicw ba]a d^]d^. Dwrk etdi ki, ax\ o`lanlar\ gedwndwn

sonra Hac\ ilw ^nsiyywti mwhz ona g=rw dwrinlw]dirmwyw [al\]\rd\ ki, dostlu`u aya`lay\b

onun gwlinlwrinw wyri g=zlw baxmas\n. Qoca bunu da yaln\z indicw dwrk etdi ki, feld]er onu

duyurdu. Mwhz duydu`una g=rw dw onunla ^z-^zw gwlwndw xwcalwt [wkir, qan-twr t=k^rd^.

Qurban ki]i twzw papiros yand\r\b tez-tez s^m^r^rd^. Deywswn papirosa ehtiyac hiss

etdiyinw g=rw yox, a`caqanaddan qorunmaq ^[^n fwsilwsiz t^st^lwdirdi.

—Ba`\]la, mwrifwtsizlik elwyirwm, Isfwndiyar ki]i, atdan d^]m^rwm.

Qoca bunu e]itmwdi.

—Mwn inanm\ram!—deyib, qwfildwn ba]\n\ qald\r\b =z^ dw bilmwdwn q\]q\rd\:—Mwn

inanm\ram, fer]il mwnim [=rwyimi bass\n!

Qurban ki]i diksindi. Ywhwrdw dim-dik qalx\b wtraf\na baxd\.

—Yava], a ki]i, niyw [\`\r\rsan!

—Elw s=zm^ deyirswn ki, [\`\rmay\m! A Qurban, ba]\na d=n^m, ax\ niyw demirswn g=r^m

swnin wsas\n nwdi?

—Yava]! E]idwn olar!

—E]idirlwr, e]itsinlwr! De g=r^m nw g=r^bswn?

—Mwn swnw bayaq dedim…—Qurban ki]i hwtta ywhwrdwn wyilib p\[\lt\ ilw cavab

verdi.—Bayaq dedim yalan dan\]\b vicdan\ma lwkw sallammaram, Isfwndiyar ki]i, bir ]ey

g=rmwmi]wm.

—Bws wsas?

—Wsas—mwnim ^rwyim!.. O gwdw [ox yerwbaxan gwdwdi, Isfwndiyar ki]i. Suyun lal

axan\ndand\. Ax]am idarwyw gedirwm, bax\ram—oturub hwywtindw. Idarwdwn qay\d\ram,

bax\ram—genw oturub… Ba]\a]a`\, tayt\ya-tayt\ya gedir, gwlir, nw bir adamnan kwlmw

kwsir, bu boyda kwnddw, nw bir adam\n [=rwyini kwsir. Amma swnin qap\nda o g^n olurmu

ki, oturmas\n!.. Dava ba]layal\ mwn iki g=z dw sat\n alm\]am, Isfwndiyar ki]i, g=rmwyw

bilmwrwm.

—Sonra?

—Nw sonra?

—De g=r^m =zgw nw wsas\n var?

Qurban ki]i [iynini [wkdi.

---

20

—+zgw hwlw bir ]ey yoxdu, Isfwndiyar ki]i, vicdan\ma lwkw salammaram.

Qoca bax\b-bax\b, birdwncw g^l^ms^nd^.

—A pir olmu], bw bayaqdan bwri mwni niyw =ld^r^rswn?—Birdwn dw ciddilw]di.—Swnw and

verirwm balalar\y\n can\na, he[ nw gizlwtmw! Mwn u]aq ha deyilwm, ba]\na d=n^m!

Qurban ki]i yenw papirosunu s^m^r^b, bu dwfw t^st^n^ ciywrlwrinw [wkdi.

—Balam olsayd\, indi mwn dw swni twki wsgwr atas\ olard\m, Isfwndiyar ki]i!..—Bo`uq

g^l^b, wyilib wlini qocan\n [iyninw vurdu.—Qocal\rsan ha!..

Qaranl\q [=l, a`ar\]an g=lmw[wlwr, ala-tala buludlu, ulduzlu g=y, qam\] damlar\ bozaran

sakit kwnd—hwr ]ey birdwn-birw Isfwndiyar ki]iyw qwmli-q^sswli g=r^nd^. D^nyada insan

^[^n =vlads\zl\qdan b=y^k dwrd bilmwywn qoca, bayaqdan bwri ara-s\ra fikrini mw]`ul

edwn wsgwri dw, feld]er barwdw s=hbwti dw unudub, inilti ilw:

—Ba`\]la!—dedi.—Do`rudan kaftarla]m\]am! Ba`\]la mwni…

6

At yenw dw burnunu biyanlar\n aras\nda gwzdirib otlardan q\rpa-q\rpa, add\m-add\m

gedirdi. Isfwndiyar ki]i bir wli ilw ywhwrin ]ehdwn islanm\] soyuq qa]\ndan tutub, altdan dik

Sovet swdrinin papirosunun i]\lt\s\na baxa-baxa, yenw feld]erin haqq\nda dan\]\rd\:

—Ba]\na d=n^m, onun barwsindw pis fikrw d^]mw. Iki g=z dw sat\n alma`\n, ehtiyatl\

olma`\n yax]\d\, [ox yax]\d\. Ancaq fer]il barwsindw fikrini dwyi]. {oban Abdullan\n

o`lunun q\[\ ne[w yerdwn yaral\yd\. Onu he[ demirwm. Mwnim babam da, atam da,

rwhmwtlik arvad da, ham\s\ q\zd\rmadan ^z^l^b =l^b. Indi deyirlwr whli-bw]wrin bir

d^]mwni var, o dw Hitlerdi. Ancaq mwnim alwmimdw, bu a`caqanad ki, var, Hitlerdwn dw

betwrdi. Ne[w ayd\ o yaz\q axsaq a`caqanadnan cwngi-cidaldad\. Mwn dw bilirwm, b^t^n

kwndw dw bwllidi ki, swn hwmw]w elin qeyrwtini [wkibswn, elw ona g=rw dw belw balaca

qal\bsan…

Qurban ki]i bir daha wlini qocan\n [iyninw vurdu.

—Balacal\`\ma sata]ma, Isfwndiyar ki]i. O axsaq gwdw barwdw dw qurtar!.. Hw, he[ xwbwrin

varmi ki, d^nyada nw ki b=y^k adam olub, ham\s\ boydan balaca olub? Twk birindwn

ba]qa.

Feld]er haqq\nda xo]agwlmwz s=hbwti qurtarma`a Isfwndiyar ki]i =z^ dw ehtiyac hiss

edirdi, ancaq susa bilmirdi. Sovet swdri “qurtar!” deywndw, nwhaywt, s=hbwt dwyi]di.

—O twk biri kimdi, a Qurban?

---