10
getdi. Bundan ba]qa neylwmwk olard\? “Ba]\m qar\]s\n” deyib, b^t^n gecwni dw swhwrw
qwdwr dwmir d=ys^n?..
Qoca yenw dw swbirsiz, dar\xqan, yerindw q\m\ldan\b, kwndin i]\qlar\na baxd\. Burda, bu
sallaq budaqlar\n alt\nda, ax\ twzwk t^st^s^ aras\nda saatlarla oturmaq da adam\ lap twngw
gwtirir. Bwlkw durub Qurban ki]inin—Sovet swdrinin yan\na getsin, yerli h=kumwtin wli ilw
o`lanlar\n\n “[ast\na” mwktub yazd\rs\n, xwbwr twlwb etsin? Yaxud, bwlkw elw bu dwqiqw
durub dwmir yolu va`zal\na getsin, rayona yola d^]s^n, voyenkom Tal\bovun =z wli ilw
mwktub yazd\rs\n?..
Qoca =z fikirlwrinw necw qap\lm\]d\sa, qaranl\qda bir yan\n\n ^st^nw [=kw-[=kw,
twrwdd^dlw, dayana-dayana gwlib salam verib, be] add\m aral\da, su quyusunun dikdirinin
kwnar\nda oturan adama diqqwt yetirmwmi]di. Yaln\z feld]er aya`a qalx\b, hwmi]wkitwk
yor`un vw elw bil, nwdwnsw, xwcalwtli swslw “Gecwn xeyrw qals\n” deywndw qoca onu g=rd^.
—Hac\?.. Ay o`ul, swnswnmi? {oxdanm\ burdasan? Dayan g=r^m!..
Feld]er dayanmad\.
—Evdw dar\xd\m, gwldim ki, bir az saza qulaq as\m, Isfwndiyar wmi… Gecwn xeyrw qals\n.
Qoca onun dal\nca bir ne[w add\m atd\.
—Daha saz [alm\yacam, o`ul, ba]\na d=n^m. Whd elwmi]wm, Bwhmwn gwlwnw qwdwr saz
k=ynwkdwn [\xmayacaq,—dedi.
Nw ^[^n whd elwdiyini isw yenw demwdi.
Feld]er [ox mwyus gedirdi.
Isfwndiyar ki]i bir ne[w add\m da atd\. Bwlkw desin, izah elwsin?.. Bu birinci dwfw idi ki,
Hac\ onun qap\s\na twklifsiz gwlmi]di. Bu yax]\ hadisw idi. Bu o demwkdi ki, Hac\ daha Pwri
ilw Tubunun qay\natas\ndan qa[\b gizlwnmwk istwmir, daha s\x\nt\ [wkmir, yaras\ k=hnwlib,
bwlkw dw sa`al\b. Isfwndiyar ki]i buna sevinirdi. Amma eyni zamanda narahatd\. Feld]erin
xwtrinw dwymi]di. O c^r sakit, nuripwk, o c^r [al\]qan vw bwxtsiz adam\n xwtrinw dwymi]di.
Bwlkw geri [a`\rs\n, desin gwl otur, saz da [al\m, s=z dw oxuyum? Bws whdi necw olsun?..
Isfwndiyar ki]i dayan\b, qam\] daml\ seyrwk evlwrin, qar`\dal\ wkinlwrinin aras\nda bozaran
geni] torpaq yolda a`\r-a`\r wyilib dikwlwn balaca qaralt\n\n arxas\nca baxd\ vw =z whdi
barwdw fikirlw]di.
Bu whd onun bir yuxusu ilw ba`l\ idi. “K=hnw dudman”da kwtildw oturub k=r^k basd\`\
yerdwcw m^rg^lwyib yuxu g=rm^]d^. Daha do`rusu, he[ nw g=rmwyib ancaq Bwhmwnin
swsini e]itmi]di: “G^nlwrin birindw idarwdwn evw d=nwndw qula`\na saz swsi gwlsw, bil ki,
11
mwn qay\tm\]am, baba.” Qoca diksinib oyanm\] vw qwt etmi]di ki, bu s=zlwrdw nw isw bir
hikmwt var. Ikinci dwfw m^rg^lwyib yenw Bwhmwnin swsini e]itmi]di: “Saz k=kdwn d^]sw, bil
ki, mwnim ba]\mda qaranl\q var, baba.” Qoca yenw diksinib oyanm\] vw dwmir[ixanan\n
qap\s\n\ a[\q qoyub evw y^y^rm^]d^. Saz\ k=ynwkdwn [\xar\b, barmaqlar\ titrwyw-titrwyw
simlwrw toxunmu]du. Bir il bundan qabaq Bwhmwnin wllwri ilw [wkilib k=klwnmi] simlwrin
bu bir il wrzindw k=kdwn d^]mwmwsi m^mk^n olan ]eydi, amma bu da qocaya hikmwtli bir
wlamwt kimi g=r^nm^]d^. Elw hwmin g^n dw saz\ divardan as\b, wl vurma`\ qada`an
etmi]di. O g^ndwn ]irmay\l\ saz, Isfwndiyar ki]inin twswvv^r^ndw bir n=v tilsimlwnmi]di.
Hwr ax]am evinw qay\danda qoca hwlw lap uzaqdan g=zlwrini qap\ya dikib, bwzwn hwtta
nwfws [wkmwdwn dinlwyib, tilsimin a[\lmas\n\ g=zlwyirdi.
Ambulatoriyan\n qaba`\nda “primus”un sar\mt\l\ alovu par\lday\rd\. Feld]er twk-twnha,
dizlwrini qucaqlay\b oturmu]du. Evlwrin, qar`\dal\ wkinlwrinin aralar\nda, kimswsiz yolda
itlwr veyillwnirdilwr. Isfwndiyar ki]i isw hwlw dw dayan\b fikirlw]irdi. Hac\n\n dal\nca
getsinmi, getmwsinmi? Whdinin swbwbini desinmi, demwsinmi?
Ax\rda qwrara ald\ ki, demwsw yax]\d\r. Qocaya elw gwldi ki, desw, dwmir[ixanada e]itdiyi o
swsin, o s=zlwrin mwnas\na, hikmwtinw nw isw bir xwtwr dwywcwk.
4
Kanal\n wtraf\nda b=l^k-b=l^k a`aran g=lmw[wlwrdw, bol ]ehdwn bozlanm\] [wmwnliyin
ortas\nda tala-tala qaralan g=y qam\]l\qlarda qurba`alar qurulda]\rd\.
Bir az o yanda,
dwmir yolu boyunca sol`un bir fwnwr i]\`\ ax\b gedirdi. Drezen ke[irdi. Qurba`alar\n
qar\lt\s\ndan twkwrlwrin swsi e]idilmirdi. Arada necw oldusa qurba`alar\n hay-k^y^ azald\,
drezenin u`ultusu, twkwrlwrinin taqq\lt\s\ e]idildi. Sonra birdwn i]\q yava]\y\b dayand\.
“Mwhwrin budkas\”n\n, ywni ke[idin yan\nda, q\rm\z\ simaforun alt\nda drezendwn kimsw
d^]d^. G=y^n ^z^nw bulud gwlib, qaranl\q qat\la]sa da, fwnwr relslwrin ^st^ndw ancaq bir
tikw yeri i]\qland\rsa da, Isfwndiyar ki]i o qaralt\n\n s^rwtlw kwndw y=nwldiyini g=rd^.
Mwhwrin budkas\n\n yan\nda drezen dayanmas\, drezendwn adam d^]^b kwndw gwlmwsi
nadir hadisw deyildi. Alver[i Xeyrw, yaxud yetim po[talyon q\z vaxtl\-vaxts\z va`zala
gedwndw, drezendw i]lwywn o`lana pul verib hwmi]w onunla qay\d\rd\lar. Hwrdwn stansiyada
bir ne[w saatl\`a, bwzwn bir g^nl^yw e]alon dayan\rd\, dwmir yoluna, va`zala yax\n pamb\q
wkinlwrindw i]lwywn arvadlar ketmwnlwri at\b kwndw y^y^r^rd^lwr, s^d, qat\q, wrik, al[a
apar\b wsgwrlwrw paylay\rd\lar, gecikib qaranl\`a d^]wndw onlar da drezenw dolu]ub
qay\d\rd\lar… Ba]qa vaxtlar, gecw yar\s\nda ke[idw drezen gwlmwsinw Isfwndiyar ki]i o
qwdwr dw whwmiyywt vermwzdi. Indi bws niyw belw diqqwtlw baxd\, nwdwn birtwhwr oldu?
Mwsafwnin xeyli uzaql\`\na vw d^]wn adam\n yaln\z qaralt\s\n\ g=rd^y^nw baxmayaraq,
Isfwndiyar ki]iyw elw gwldi ki, onun wynindw wsgwr paltar\ var. O adam Mwhwrin budkas\n\n
i]\ql\ pwncwrwsinin qaba`\ndan =twndw hwtta belindw arxa [antas\n\ g=rd^.
Qoca qaranl\qda c\`\r-filan se[mwdwn, ^z^n^ birba] Mwhwrin budkas\ twrwfw tutub, burda
hwr add\mda bitwn x\rda ul`un kollar\na, ke[wn ildwn qalma yov]an vw biyan k=klwrinw