Isa h seynov. Se[ilmi] Wswrlwri Bak\ 1988 Q\rx ikinci ildw me]wdw "q\r\c\ batalyon" ad\nda silahl\ dwstw tw]kil edilmi]di

18

oldusa,  b=y^k  qarda]  swsini  [\xarda  bilmwdi.  O,  s^rwtlw  pillwkwndwn  a]a`\  d^]wn  qarda]\n\n

arxas\nca y=nwlmwk wvwzinw atas\n\n ^st^nw y^y^rd^.

- Neylwyim, a ki]i, bir mwslwhwt g=r!

- Q\z\ qaytar\n! — deyw Sabit May\lov q\saca wmr verdi.

May\lovlar  ailwsindw  g=r^nmwmi]    bir  [axna]ma  ba]land\.  G^nd^zlwr  aramla  x\]\ldayan,  gecwlwr

dwrin  s^kuta  batan  bu  me]w  i[indw  bwlkw  dw  ilk  dwfw  ham\  aya`a  qalxd\,  adi  vaxtlarda  =z  qal\n

k^rk^nw b^r^n^b, idarwnin dwhlizindwn kwnara [\xmayan g=zwt[i Mirwlwm ki]idwn tutmu], ov tulas\

{ap\`a  qwdwr,  ham\  yola-izw  d^]d^,  rayonda,  demwk  olar  ki,  wn  h=rmwtli  adam  say\lan  Wziz

May\lovun  twkcw  =vlad\,  birdwn-birw  az  qala  b^t^n  me]w[ilwr  ^[^n  ba]dan-aya`a  m^wmmaya,

m=c^zwyw [evrilwn Zwlimxan May\lovun ke[mi] ni]anl\s\ Z^mr^d^ axtarma`a [\xmayan bir nwfwr dw

qalmad\.  Yaln\z  swhwrisi,  g^n  do`ub  B=y^ktalan\n  ]ehini  qurutma`a  ba]layanda,  fin  evinin

qaba`\nda ma]\ndan d^]wn Qaraxan, q\z\n gedib ]whwrw, atas\ evinw [\xd\`\n\ xwbwr verdi.

}\q s^var\ qamwti wyilib, beli donqarlanm\], oynaq g=zlwri dur`unla]m\] Qaraxan, hwywtw toplanm\]

adamlar\n birinw belw baxmadan, elw bil yas i[indw susub kwnara [wkildi: eynilw d^nwn ax]amk\ kimi,

arvad\n\n da, i][ilwrinin dw suall\ nwzwrlwrini ^z^ndw hiss etdikdw, olub-ke[wnlwrin g^nah\n\n ham\s\

twkcw onda imi]twk, ba]\n\ bir az da endirdi.

Bu vaxt Sabit May\lov b^t^n me]w[ilwrin g=z^ qaba`\nda Zwlimxana ^z tutdu:

- {\x get, bala, mwnim Zwlimxan ad\nda o`lum yoxdur. Zwlimxan =l^b, swn onun qaralt\s\san! —

dedi. Sonra b=y^k o`luna sar\ d=nd^. — Qaba`\na durub elwmw! E]idirswnmi!? — deyw wlavw etdi

vw qwribw bir q^rural, dim-dik yeriywrwk, g=z^n^n ucu ilw belw arxaya baxmadan pillwlwri qalxd\, =z

ota`\na girib, q\rm\z\ pal\d taxtas\ndan, a`\r qap\n\ arxas\nca [wkdi…

Zwlimxan,  b^t^n  gecwni  me]wdw  gwzdiyindwn,  ya`\]dan  [\xm\]  kimi  islan\b  wrpimi]  paltosunun

boynunu qald\rd\, kepkas\n\ qa]lar\n\n ^st^nw bas\b akasiyal\`a do`ru y=nwlwndw, Qaraxan onun

arxas\nca bir ne[w twrwdd^dl^ add\m atd\. Niyw dayand\? Atas\n\n h=km^n^ xat\rlad\? Yox, wslindw

Qaraxan qocan\n son s=zlwrini he[ e]itmwmi]di dw. O =z^, ba] verwn m^sibwtdwn sonra Zwlimxan\n

qaba`\nda durma`\ mwnas\z hesab etdi.

Zwlimxan isw, qwribwdir ki, yolun yar\s\na qwdwr hwr dwqiqw Qaraxan\n arxadan =z^n^ yetirwcwyini

g=zlwyw-g=zlwyw  getdi.  “Qaqa],  qurban\n  olum,  qay\t,  belw  getmw!  Olan  oldu,  ke[wn  ke[di,

qarda]\n\n balalar\n\n g=z ya]\na q\yma, qay\t, qurban\n olum!” — Qaraxan\n ba]qa c^r yox, mwhz

bu s=zlwrlw onu dilw tutaca`\n\ g=zlwyw-g=zlwyw akasiyal\`\ ke[di. Qaraxan gwlmwdi. Zwlimxan d^nwn

^st^nw siqaret basd\`\ k=t^y^n yan\ndan da =td^, — arxadan sws-swmir e]idilmwdi. Torpaq yolun

me]wdwn [\x\b asfalta qovu]du`u yerw [atanda o, ^midini tamam kwsdi vw burda birinci dwfw d=n^b

geri baxd\. Bomboz, otsuz-wlwfsiz g^zwngah, getdikcw daralan, kimswsiz yol, saralan me]w… G^nw]in

twzwcw ucald\`\, soyuq vw twmiz haval\ bu pay\z swhwrindw lap uzaqlarda yolun [ala-[uxurlar\, ma]\n

izlwri belw, wl i[inin cizgilwri qwdwr yax\n vw ayd\n g=r^n^rd^. B=y^ktala da elw bil lap y^z- y^z wlli

---

19

add\ml\qdaca  idi.  Orda, me]wnin  ^zwrindw  d^md^z,  a`  t^st^  s^tunlar\  qalx\rd\.  Bu  s^tunlar  lap

yuxar\larda da ayr\-ayr\l\qda, nwzilw-nwzilw g=y^n dwrinliyinw millwndi.

Zwlimxan\n yor`un, ^zg^n beynindwn bir fikir ke[di. B=y^ktalada u]aqdan b=y^yw, adwtwn, ham\

qu]larla birgw oyan\r, hwlw hava qaranl\q ikwn ocaqlar qalan\r, g^n^n bu vaxt\nda art\q hwrw =z i]inw-

g^c^nw gedir, od-ocaq s=nm^] olur. Bu g^n orada hwyat twrzi dwyi]ib; u]aqlar mwktwbw gecikiblwr,

b=y^klwrin  atlar\  ywhwrlwnmwyib,  ham\  naraz\l\qla  g=z^n^  oca`a  dikib.  B^t^n  bu  naraz\l\`\n

swbwbkar\ isw … odur? Zwlimxand\r? Niyw? Belw bir twwss^rat, yox, he[ dw twwss^rat yox, ayd\n bir

fikir hardan meydana gwldi?.. D^md^z s^tunlar [axna]\b bir-birinw qar\]d\, qwfildwn qaralan hava

yoxa [\xd\. Zwlimxan wlini aln\na apar\b g=zlwrini yumdu, hwlw ]^urunu tamam itirmwmi], ayaq ^stw

ikwn,  d^nwn  swhwrdwn,  teleqram  alandan  bwri  dilinin  aras\ndan  he[  su  da  ke[mwdiyini  vw

yuxusuzlu`unu  a`l\na  belw  gwtirmwdwn  fikirlw]di  ki,  yar\mca  saat  wvvwl  atas\n\  o  c^r  dwh]wtli

h=km^n^ tamamilw soyuqqanl\qla dinlwyib, ke[wn ildwn bwri cwrwyan edwn hadiswlwrin twbii mwntiqi

nwticwsi kimi qiymwtlwndirdiyi vw bu vaxt ac\ twwss^f hissindwn ba]qa he[ nw duymad\`\ halda, indi

ona  nw  oldu?  Yoxsa,  d^nwn  ax]am  atas\na  xwbwrdarl\qla  dediyi  “fwlakwtin”  dwh]wtini  yaln\z  indi

duydu?..  Bundan  o  yana  daha  he[  nw  fikirlw]w  bilmwdi.  G=z^n^  a[\b  ona  nw  oldu`unu  ba]a

d^]d^kdw Zwlimxana elw gwldi ki, burada dayan\b arxaya baxd\`\ dwqiqwdwn sonra az\ bir saat ke[ib,

deywswn  elw  oturdu`u  yerdwcw  yat\b.  Lakin  qwribw  idi  ki,  g^nw]  bayaqk\  yerindwcw  dururdu.

B=y^ktalan\n  ^zwrindw  t^st^  s^tunlar\  da  eyni  qayda  ilw  y^kswlirdi.  Yoldak\  twkwr  izlwri  eyni

ayd\nl\qla g=r^n^rd^. Ora yenw dw kimswsiz idi, o, Zwlimxan isw burada, yol ayr\c\nda, yurdsuz-

yuvas\z bir yol[u kimi oturmu]du.

Demwk, fwlakwt! Fwlakwt onda idi ki, atas\, camaat\n g=z^ qar]\s\nda onu o`ulluqdan [\xarm\], evdwn

qovmu]du.  G=ylwr  yerw  enwr,  Sabit  May\lov  dediyindwn  d=nmwz!  Fwlakwt  bir  dw  onda  idi  ki,

Qaraxan\n g=zwl, uca qamwti wyilmi]di, beli donqarlanm\]d\. Wsas fwlakwt isw bunda idi ki, indiywcwn

ham\n\n qibtw ilw baxd\`\ May\lovlar ailwsindw [axna]ma d^]m^]d^, kwdwr vw hwywcan gwlmi]di. Bu

ailwnin [=rwk qazanan\n\, sevimlisini nw isw dumanl\ twhl^kw g=zlwyirdi. Dumanl\, ancaq lab^d bir

twhl^kw! Zwlimxan indi buna inan\r vw haraya isw, kimw isw m^raciwt etmwyw, qarda]\n\n taleyi ilw

maraqlanma`a ehtiyac duyurdu. Ba]\n\ itirib, =z^n^ da`a-da]a vuran qwtrwhm qarda]\n\n taleyi ilw!..

Wslinw baxsan, =z^ ^[^n dwqiq ayd\nla]d\rmasa da, onun B=y^ktaladan yol ayr\c\na qwdwr ayaqlar\n\

s^r^yw-s^r^yw gwlmwsinin, hwr dwqiqw Qaraxan\ g=zlwmwsinin swbwbi elw bu idi. Yaln\z bu? Zwlimxan

=z^nwmwxsus  swbri  vw  twmkinini  itirmwdwn,  sakit,  ancaq  ard\c\l  gwrginliklw  diqqwtini  cwmlwmwyw,

beynindw qu t^k^nw [evrilib u[an bir fikri tutma`a [al\]d\ vw yaln\z uzun i]gwncwdwn sonra tapd\ ki,

Qaraxan\ g=zlwmwsinin bir swbwbi dw Z^mr^d haqq\nda yeni d^]^ncwlwrdi. Nw qwdwr twwcc^bl^ olsa

da, hwqiqwt belw idi, indi o, Z^mr^d^n qar]\s\nda =z^n^ g^nahkar kimi hesab edirdi. Bu twwcc^bl^

yox, bwlkw [ox heyrwtli idi. “Mwn [=lw at\lmam\]am” deywn o titrwk, eyni zamanda q^rurlu sws hwlw

dw Zwlimxan\n qulaqlar\nda cingildwyirdi. Z^mr^d^n bax\]lar\, o s^rwkli gedi]i Zwlimxan\ nwdw isw

twqsirlwndirirdi. Dwqiqwlwr =td^kcw, o =z^n^ daha [ox g^nahkar hiss edirdi. Lakin, indi bu hissin

izah\n\ sonraya saxlay\b, hekaywmizin gedi]inin lwngimwsi bahas\na olsa belw, ke[mi]w qay\tmal\ vw

bir s\ra ba]qa twfsilatlar dan\]mal\y\q. {^nki, wslindw, hekayw elw bu twfsilatlardan ibarwtdir.

Birinci Twfsilat

Z^mr^d

Yuxar\dak\  qwziyywdwn  be]  il  wvvwl,  hwlw  me]wdwki  gecw  mwktwbinin  onuncu  sinfindw  oxudu`u

vaxtlarda  Zwlimxan  Z^mr^dw  demwk  olar  ki,  laqeyd  idi.  Hwtta  ondan  ac\`\  gwlirdi.  Z^mr^d  elw

---