Isa h seynov. Se[ilmi] Wswrlwri Bak\ 1988 Q\rx ikinci ildw me]wdw "q\r\c\ batalyon" ad\nda silahl\ dwstw tw]kil edilmi]di

34

Qwzwb, hiddwt vw etiraz m^qabilindw qwribw g=r^nwn istehzal\ bir sws e]idildi:

-  Daha  mat-mwwttwl  niyw  qal\rsan,  ay  Wbd^rrwhman  m^wllim?  +z^n  tarix[i,  humanitar  elmlwrin

anas\, adicw bir mwswlwyw cavab tapa bilmirswn? Ay yerinw utan\m, Wbd^rrwhman m^wllim!

Qaranl\qda, elw bil k=kl^ bir a`ac yerindwn oynay\b qopdu. Rezin pla]\n\n x\]\lt\s\ vw g^mrah swsi ilw

alwmi ba]\na g=t^rwn h^nd^r bir adam yeriyib, wlindwki uzun [in fwnwrinin iti ]^as\n\ dwyirmi stolun

wtraf\nda  doland\rd\.  Pal\d\n  g=vdwsindw  s\n\b  yay\lan  i]\q  bir  an  onun  =z^n^n  sifwtini  dw

ayd\nla]d\rd\: el aras\nda “daraqbatmaz” deyilwn bir topa qara sa[, ya] k=m^r kimi i]\ldayan qara

h^nd^r  al\n,  istehza  ilw  g^l^mswywn,  azac\q  q\y\q,  qara  g=zlwr,  qartal  burnu  alt\nda  twzwcw  dwn

d^]m^] qal\n b\`, qal\n, bir qwdwr kobud dodaqlar. Davud, Qara Mwrywmin istwklisi Qara Davud.

Zwlimxan  bilirdi  ki,  Davudla  Mwrywn  lap  [oxdan  tez-tez  me]wdw  xwlvwti  g=r^]^rd^lwr.  Z^mr^d

dan\]m\]d\ ki, bunun ^st^ndw baba bir dwfw Mwrywmi “m=hkwm wzi]dirib”, Davudu da s=y^b, biab\r

elwyib, qwti deyib ki, “Mwrywmdwn wlini ^z!” Niyw, nw Z^mr^d, nw dw ba]qalar\, he[ kws ayd\n cavab

vermwmi]di.  Mwrywmin  =z^  isw  Zwlimxan\n  twkidindwn  sonra  yaln\z  bunu  demi]di  ki,  “baban\n

ondan xo]u gwlmir, qaqa]”. Zwlimxan hwmi]w ^st^ndwn torpaq vw xwzwl qoxusu hiss olunan bu iri

qol-budaql\, sws-k^yl^ me]w m^hwndisi haqq\nda [ox fikirlw]ib belw bir nwticw [\xarm\]d\ ki, olsa-

olsa  bu  o`landan  baban\n  ancaq  kobudlu`una  g=rw  xo]u  gwlmwz.  Davud  do`rudan  da  bir  qwdwr

kobud idi, “x=rwyi =z qaba`\ndan yemwywn” adamlardand\. Zwlimxan, bu o`lan\n barwsindw “naxal”

deywnlwrw  dw  m^wyywn  dwrwcwdw  haqq  qazand\r\rd\.  Lakin  “naxal”,  ya  hwr  nw,  ax\  Mwrywm  onu

sevirdi! G=r necw sevirdi ki, May\lovlar ailwsi kimi adl\-sanl\ bir ailwnin ad\na lwkw gwlmwsindwn belw

ehtiyatlanm\r,  Sabit  May\lov  kimi  qwzwb  m^cwssimwsinin  qwzwbindwn  belw  [wkinmwyib,  Davudla

xwlvwtdw  g=r^]^rd^.  B=y^k,  a`\r  ailwnin  i]-g^c^ndwn  twngw  gwlmi]  Mwrywmin  ^stwlik  son  vaxtlar

me]wdw — ]itillikdw i]lwmwsi dw, ywqin ki, Davudla g=r^]mwk ^[^n imkan, ]wrait axtarmas\na g=rw

idi.  B^t^n  bunlar\  bilw-bilw  baba  niyw  o  qwdwr  insafs\zl\q  elwyirdi?  Zwlimxan  g=z^n^  Davuddan

[wkmwdwn  fikirlw]irdi  ki,  “g=r^n^r,  nw  isw,  ba]qa,  ciddi  swbwb  var”.  Davud  onun  fikirlwrindwn

ke[wnlwri  duydumu,  yoxsa,  sadwcw,  Mwrywmi  “wzi]dirdiklwrinw”  g=rw  xo]lamad\`\  May\lovlardan

birini  burada  g=rd^y^  ^[^nm^,  nwdwnsw,  hwlw  stola  yax\nla]mam\]  duruxdu.  G=zlwrinin  ifadwsi

dwyi]di. Lakin bu he[ bir saniyw dw [wkmwdi. Iri, azac\q q\y\q g=zlwr yenidwn g^ld^, gur sws yenidwn

guruldad\:

-  Salamwleyk^m,  m^wllimlwr!  W]i,  yarasa  kimi  qaranl\qda  niyw  oturubsunuz?  Yoxsa  qorxursunuz

i]\`a  gwlib  me]w[ilwr  wleyhinw  sui-qwsdinizdwn  xwbwr  tutan  olar?  —  Ucadan  qwhqwhw  [wkib,

[iynindwki qo]al^lw t^fwngi taqq\lt\ ilw stolun ^st^nw qoydu, ham\ya bircw-bircw wl verdi, Zwlimxana

isw barma`\n\ uzad\b tezcw dw [wkdi.

-  Qanaca`\n  olsun,  m^wllim,  qona`a  yer  ver!  — deyib, Wbd^rrwhman m^wllimlw yana]\ oturmu]

utancaq  g=rkwmli,  cavan,  ar\q  riyaziyyat  m^wlliminin  qollar\ndan  yap\]\b  hop  qald\rd\,  amma  o

saatca  da  [iynindwn  bas\b,  c^fwrwsiz  o`lan\  kwtilin  ^st^nw  y\xd\.  —  Zarafat  elwyirwm,  otur,  otur,

m^wllim, zwhmwt [wkmw, qarda]! S=z^n a[\`\, bir az xwtrimw dwydi ki, mwn gwlirwm, mwndwn be]

Bayram ki[ik yolda] he[ olmasa nwzakwt xatirinw aya`a durub yer g=stwrmir. — Riyaziyyat m^wllimi

utancaql\qla g^l^ms^n^b qalxmaq istwywndw, Davud yenw dw onun [iynindwn basd\, — W]i, otur!

Bircw dwqiqwliyw narahat elwywcwywm sizi… Bayaqdan bu yanda dayan\b qulaq as\ram, m^wllimlwr.

Son  vaxtlar  gecwlwr  mwn  bizim  me]wdw  icazw  bileti  almam\],  ^st^  pe[ats\z  a`ac  kwswnlwrin  balta

t\qq\lt\s\ndan,  mi]ar  cingiltisindwn  ba]qa  hwm  dw  adam  swsinw  dw  qulaq  as\ram.  Xahi] elwyirwm,

---

35

mwnim  bu  hwrwkwtimi  ^zrl^  hesab  elwywsiniz.  Icazw  bileti  almam\],  ^st^  pe[ats\z a`ac kwswnlwrin

balta  taqq\lt\s\na  d=zmwk  olar,  Wbd^rrwhman  m^wllim,  yanl\]  s=z  deywn  adam  swsinw  isw  he[  c^r

d=zmwk m^mk^n deyil. Sizi bilmirwm, m^wllimlwr, yanl\] s=zw cavab vermwmi] =twndw mwn, vallah,

az\ bir sutka rahatl\q tapa bilmirwm. Elw ona g=rw dw bwri buruldum, ki, ikicw kwlmw deyim, [\x\m

gedim i]imin dal\nca.

- Buyur, buyur! — Riyaziyyat m^wllimindwn, bir dw Zwlimxandan ba]qa ham\ sws-swsw verdi. Davud

isw sola burulub, bu dwfw twkcw Wbd^rrwhman m^wllimw m^raciwt etdi:

- Mwn, Wbd^rrwhman m^wllim, poz`unluq barwdw swnin m^lahizwnlw ]wrik deyilwm!

- Necw?!.. Swn o torba]inelw twrwf durursan!? Onun dwlwduz qay\nlar\na!? Swn bwywm bilmirswn ki, o

dwlwduzlar kolxozlarla wlbir olub me]wni talay\rlar!? O c^r adamlara twrwf durursan!?.

- Wksinw! Wlimdw imkan olsa, mwhkwmwdwn-zaddan qorxmasam, bax bu qara Davudun =lm^]^nw, o

Kwrwm  May\lovu  =z  torbas\n\n  i[inw  sal\b,  ^st^ndwn  dw  bir  a`\r  da]  ba`lay\b  s^r^y^b  ataram

Qarasuyun g=z^nw, he[ swsi-^n^ dw [\xmaz! Gecwnin bu z^lmwtindw mwnim me]wyw d^]mwyimin

swbwbi  elw  o  torba  deyil?!  Siz  mwnim  qarda]\m  Isgwndwr  ki]ini  tan\mam\]  olmazs\n\z.  Qurbanl\

kolxozunun swdri {eteze Isgwndwr… Bir hwftw bundan wvvwl qarda]\m gwldi ki, wlim yan\r, k=mwk

elwyin, silosdan =tr^ wlavw qar`\dal\ wkmwliyik, dedi me]wdwn be]-alt\ hektar xam yer verin. Qaraxan

yum]alm\]d\.  Wrbe]iklwr  qwti  ^syan  elwdilwr,  mwn  dw  ki,  hwm[inin.  Isgwndwr  [\xd\  getdi  i]inin

dal\nca.Bu ax]am wrbe]iklwr xwbwr gwtiriblwr ki, dostumuz Kwrwm, Isgwndwrin briqadirlwrindwn pul

y\`\b,  bu  yanda,  =z  u[astokunda,  Ul`unluq  deyilwn  yerdw  bircw  gecwnin  i[indw  kolu  k=klwdib

t=kd^r^b  Qarasuya.  Bunun  ^st^ndw  mwn  onun  dwdwsini  yand\raca`am,  Wbd^rrwhman  m^wllim!

Mwcbur  elwdin,  i]imin  dar  vaxt\nda  mwtlwbdwn  uzaqla]d\m.  Swnw  demwk  istwdiyim  budur  ki,

camaat\n poz`unlu`u barwdw [ox nahaq yerw da`a-da]a d^]^rs^n^z. Nahaq deyirswn ki, “cavab tapa

bilmirwm”. Mwncw burda oturanlar\n ham\s\, o c^mlwdwn, swn =z^n dw hwr ]eyi [ox yax]\ bilirswn,

Wbd^rrwhman m^wllim. O adamlar\ korlayan istwkliniz, wziziniz Wziz m^wllim =z^ deyilmi? Dayan,

dayan!  {ox  xahi]  edirwm,  bircw  dwqiqw  swbrini  bas,  m^wllim!  Man  dw  sizin  kimi  bu  barwdw  [ox

fikirlw]mi]wm, bax indicw burdan ke[wndw dw elw onu fikirlw]irdim, =z-=z^mw i[wridwn odlan\rd\m.

Sizin  s=hbwtinizi  e]idwndwn  sonra,  dedim  lap  yerinw  d^]d^,  mwn  bizim  h=rmwtli  Wbd^rrwhman

m^wllimw a[\qca demwliywm ki, onun sevimlisi Wziz m^wllim o kukuruznik Nikitan\n astar ^z^d^r!

O  torba  mwnim  ciywrimw  da`  [wkib,  icazw  verin,  ax\racan  fikrimi  sizw  [atd\r\m.  Liberalizm ba]qa

]eydir,  humanizm  ba]qa,  m^wllim!  Cwmiyywtdwki  o  torbafason  hw]wratlara  humanist  m^nasibwt,

sadwcw, a`\ls\zl\qd\r, a`\ll\ m^wllim! Bir pedaqoq kimi swn gwrwk belw ]eylwri daha yax]\ ba]a d^]wswn,

bilwswn ki, rwhbwr min il qaba`a baxmal\d\r, m^wllim! Hw]wrat\ adam elwswn, bir vaxt ay\l\b g=rwrswn

bu  me]wdw  adam  wvwzinw  torbalar  diyirlwnir,  mwnim  a`\ll\  m^wllimim!  Mwn  s=z^m^  qurtard\m.

Bayaq dediyim kimi, bu me]wdw balta taqq\lt\s\na birtwhwr d=z^rwm, t^rmwlwrin qap\lar\n\ taybatay

a[\b  me]wlwri  torba]inel  uqolovniklwrlw  dolduran  kukuruznik  swsi  e]idwndw  d=zw  bilmirwm.

Kommunistwm,  Wbd^rrwhman  m^wllim,  ba`\]ma  mwni.  Mwclisinizw  m^daxilw  etdiyimw  g=rw  ^zr

istwyirwm. Xudahafiz!..

- Dayan!..

- Bir daha xudahafiz, Wbd^rrwhman m^wllim! — Davud t^fwngini [iyninw a]\r\b, fwnwrin mil ]^as\n\

me]wnin dwrinliyinw do`ru y=nwltdi.

---