“İrəvan xanlığı, Zəngəzur mahalı, Göyçə mahalı bizim tor paq larımızdır və Ermənistan bu torpaqlarda dövlət qurub. Azərbaycan torpağında ikinci erməni dövlətinin qurulmasına biz heç vaxt imkan verməyəcəyik”
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
13 Tədqiqat işi ilə əlaqədar olaraq, arxiv sənədlərində və materiallarında, həmçinin nəşr edilmiş qaynaqlar üzərində sistemli iş aparılmışdır. Lakin həmin mənbələrdə xalçaçılıq haqqında əsasən ümumi məlumatlar verilmişdir. İrəvan bölgəsi xalçalarının növləri, çeşniləri, sənətkarlıq xüsusiyyətləri kimi məsələlər bu qaynaqlarda, demək olar ki, əks edilməmişdir. Bu bir daha problemin məhz həmin dövrə aid orijinal xalçalar əsasında öyrənilməsinin əhəmiyyətini vurğulayır. Buna baxmayaraq, arxiv sənəd lərinin və qaynaqların xalçaçılığa dair materialları imkan daxilində tədqiqata cəlb edilmişdir. Arxiv materialları içərisində Rusiya Federasiyası Dövlət Tarix Arxivində saxlanılan İrəvan quberniyası icmallarını qeyd etmək olar. Nəşr edilmiş qaynaqlar içərisində dövr üzrə ən çox müraciət edilən Şopenin tədqiqatlarını 1 , «Обозрение»ni 2 , «Материалы»nı 3 , həmçinin müxtəlif statistik toplu və məcmuələri qeyd edə bilərik. 4 Tədqiqiat işinin əsas məqsədi XVIII əsrin II yarısı-XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanın İrəvan bölgəsində xalçaçılıq sənətinin inkişafını kompleks şəkildə araşdırmaqdır. Bu məqsədə nail olmaq üçün qarşıya aşağıdakı vəzifələr qoyulmuşdur: - xalçaçılıq sənətinin inkişafının tarixi zəmininin müəyyənləşdirilməsi üçün XVIII əsrin II yarısı-XX əsrin əvvəllərində İrəvan bölgəsi tarixinin əsas mərhələləri kimi İrəvan xanlığı və Rusiya imperiyasının müstəmləkəçilik dövrləri tarixinin araşdırılması; - iqtsadi həyatın ümumi vəziyyətinin göstərilməsi və burada xalçaçılığın mövqeyinin müəyyənləşdirilməsi; - İrəvan bölgəsinin tarixi mahalları üzrə xalçaçılıq sənətinin ənənələri və vəziyyətinin göstərilməsi; - İrəvan bölgəsinin mahalları üzrə toplanmış 100 xalçanın növlərinə görə təsnifatı, xalçaların xarakteristikası və sənətkarlıq xüsusiyyətlərinin tədqiqi; - İrəvan bölgəsinin xalçalarının əsas işarə və simvollarının müəyyənləşdirilməsi və şərhi. 1 Шопен И. О народах, обитающих в Армянской области // Bulletin Scientifique de l’ Academie Imperiale des Sciences de St. Petersbourg, t.8. № 1, et.2,СПб., 1840, р.1-40; Его же, Обозрение Закавказского края // ЖМГИ. СПб., 1841, ч.I, кн.2, с.336-365; Его же, Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху ее присоединения к Российской империи. СПб., 1852; Его же, Кавказ и его обитатели. СПб., 1866 2 Обозрение Российских владений за Кавказом в стат., этногр., топограф. и финансовом отношениях. 4 части. СПб., 1836 3 Материалы для изучения экономического быта государственных крестян Закавказского края. тт.I-VII. Тифлис, 1885-1887 4 Акты собранные Кавказской Археографической комиссией. тт.I-XII. Тифлис, 1866-1984; Аргутинский –Долгоруков А.М. История сооружения и эксплуатации Закавказской железной дороги за двадцать пять лет ее существования (1871-1896 гг. ). Тифлис, 1896; Зелинский С.П. Три магала: Нахичеванский, Ордубадский и Даралагезский. Географически-статистическое и сельскохозяйственное описание // Сборник сведений о Кавказе. т.VII. Тифлис, 1880; Кондратенко Е.И. Сборник статистических данных о землевладении и способах хозяйства в пяти губерниях Закавказского края. Тифлис, 1899; Материалы для статистики Эриванской губернии // Сборник статистических сведений о Кавказе. т.I. Под. ред. Н.И. Воронова. Тифлис, 1869, Отд.I, разд. III, с.3-67; Описание Закавказского края. Статья ХLI // Статистические труды. И.Ф.Штукенберга. т.2. СПб., 1860, с.1-50; Памятная книжка Эриванской губернии. 1902, 1904, 1906, 1912, 1914; Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 г. Вып.LХХI. Эриванская губ. СПб., 1905; Статистический взглядь на Эриванскую провинцию // ТВ, 1831, №6,7; Статистическое описание городов Тифлисской и Эриванской губернии // КК на 1866, с.49-90; Статистическое описание городов Тифлисской и Эриванской губернии. Тифлис, 1894 14 Tədqiqat işinin metodoloji əsasını tarixi inkişafın ümumi qanunauyğunluğuna əsaslanan nəzəri baxışlar sistemi təşkil edir. Bu nəzəri baxışlar tarixi tədqiqat metodları vasitəsi ilə araşdırmaya tətbiq edilmişdir. Onların sırasında ümumi elmi metodlar (sintez, analiz və s.) ilə eyni zamanda tarix elmində geniş tətbiq olunan konkret elmi metodlar, o cümlədən genetik, tarixi-müqayisə və s. mühüm yer tutur. Belə bir metodoloji yanaşma tədqiq edilən problemi obyektiv şəkildə öyrənməyə imkan vermişdir. Tədqiqatın elmi yeniliyi aşağıdakılardan ibarətdir: -Azərbaycan tarixşünaslığında ilk dəfə olaraq İrəvan bölgəsində xalçaçılıq sənətinin inkişafı kompleks şəkildə tədqiq olunmuşdur; -İrəvan bölgəsinin XVIII əsrin II yarısı-XX əsrin əvvəllərindəki iqtisadi vəziyyəti, xüsusilə iqtisadi həyatında xalçaçılığın yeri müəyyənləşdirilmişdir; -Azərbaycan tarixşünaslığında və sənətşünaslıq ədəbiyyatında ilk dəfə olaraq Azərbaycan xalçalarının İrəvan qrupu ayrılmış, onun Azərbaycan xalçaçılığında yeri və rolu müəyyənləşdirilmişdir; -ümumilikdə İrəvan bölgəsi, o cümlədən bölgənin bütün tarixi mahalları üzrə xalçaçılığın ənənələri və vəziyyəti tədqiq edilmişdir; -ilk dəfə olaraq müəyyən edilmiş xronoloji çərçivə üzrə mürəkkəb və sistemli şəkildə aparılan iş nəticəsində İrəvan bölgəsinin bütün mahallarına aid 100 xalça toplanmış, onların müasir texnologiyaların yaratdığı imkanlar daxilində fotoları çəkilmiş və tədqiqat işinə əlavə edilmişdir ki, bu da həmin xalçalar haqqında tam təsəvvür yaratmağa imkan vermişdir; -toplanmış 100 xalçanın hər birinin tarixi və bədii, texnoloji təhlili aparılmışdır; -İrəvan bölgəsi xalçaları üzərində tətbiq edilən əsas işarə və simvollar müəyyən edilmiş, onların semantikası açıqlanmışdır. İrəvan bölgə sində xalçaçılıq sənətinin inkişafının öyrənilməsi nəticəsində Azərbaycan xalçaçılıq məktəbləri içərisində yeni İrəvan qrupunun ayrılması ilə Azərbaycan xalçaçılığının tarixi və sənətkarlıq xüsusiyyətlərinin ümumiləşdirilmə- sində orijinal istiqamət açılmışdır. Bu baxımdan tədqiqat işindən həm konkret olaraq İrəvan bölgəsinin xalçaçılığının öyrənilməsində, həm də Azərbaycan xalçaçılığına dair ümumiləşdirici əsərlər yazılmasında istifadə etmək olar. Azərbaycan xalçaçılığına, Azərbaycanın iqtisadi, sənətkarlıq və incəsənət tarixinə dair xüsusi kurslarda bu materiallardan faydalanmaq mümkündür. Tədqiqat nəticəsində İrəvan bölgəsi xalçalarının müəyyən edilmiş sənətkarlıq xüsusiyyətlərindən, müxtəlif çeşnilərindən xalça toxunmasında da istifadə edilə bilər. İrəvan bölgəsinə aid xalçaların muzey və qalereyalarda nümayişi ilə həm bölgənin, həm də bütövlükdə Azər baycan xalçaçılıq sənətinin yüksək inkişafı haqqında tam təsəvvür yaratmaq olar. Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|