İbn-i BİBİ'NİN, XIII. Asir başinda anadolu türkleriNİn sudak, polovets (kipçAK)
Yüklə 368,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
A N A D O L U T Ü R K L E R İ ' N İ N S U D A K S E F E R İ 2 11 mecburiyetinde olduklarını da bildirdi. Bu mühim haberler Melikü'1-ü- mera'ya ulaşınca, o, sultan fermanının halka duyurulmasını ve ordunun geri dönmesi için gerekli hazırlıklara başlanılmasını emretti. Ordu tazim resmi için hazırlandı. Çok güzel süslenmiş bir minber yapıldı ; altın tabak içine konulmuş bir K u r ' a n ı Kerim'i, Melikü'l-ümera başı üzerine koydu ve eline sultan sancağını aldı. Böylece tam bir ihtişamla şehre girdiler. Şehrin yüksek bir mevkiinde müezzin ezan okudu ; hıristiyanların çan ları kırıldı ve iki haftadan az bir müddet içinde mükemmel bir cami inşa edildi. Şehre müezzin, hatib ve kadı tayin edildi. Şehir eşrafının çocukla rından birkaç tanesini rehine olarak aldılar ve serdarlardan birisini orada bir miktar askerle subaşı olarak bıraktılar. Gemiler seyre hazır olunca memleketlerinin hudutlarına doğru hareket ettiler. Yukarıda nakledilen hikâye şüphesiz ki dikkate şayan görülmekte dir 3
. Bu hikâye eski Rus tarihi bakımından olduğu kadar, Tatar (moğol) istilâsı arifesinde Güney-Doğu Avrupa memleketlerinin celbedildiği ticarî faaliyetler bakımından da dikkati çekmektedir. Hikâyeyi okuduğumuz zaman ilk beliren mesele seferin tarihidir, çünkü metinde sene gösteril memiştir. Hikâyeye göre Hüsameddin Çoban'ın seferi Selçuk sultanı Alâ- eddin Keykubad'ın saltanatı zamanında vuku bulmuştur. V. V. Barthold tarafından derlenen Sen-Pol'un cetveline bakılırsa, Alâeddin Keykubad 1219 dan 1236 yılına kadar saltanat sürmüştür. Binaenaleyh, bu seferin 1219 dan önce cereyan etmiş olmasına imkân yoktur. İbn-i Bibi Selçuk- name'sinin türkçe metninde, Hüsameddin ordusunun dönüşünden sonra "kâfirler Tatar kargaşalıklarına kadar sükûn içinde yaşadıkları" n a 4 dair kısa bir kayıt mevcuttur. " T a t a r kargaşalığı" ndan, müellifin şüphesiz Tatar seferini kasdettiği anlaşılmaktadır. Fakat Tatarlar X I I I . yüzyılda Güney-Doğu Avrupa'ya iki sefer yapmışlardır : birincisi 1222-1223, ikincisi 1237 yılında vukubulmuştur. Selçuk Türklerinin Kırım'a akını, mezkûr seferlerin hangisinden evvel cereyan etmiştir? Daha 1885 yılında bu akını kasteden Houtsma şu ifadede bulunmuştur: "Das Datum dieses Ereig- nisses ist nicht chronologisch bestimmt, doch ist es warscheinlich um einige J a h r e spâter anzusetzen, als die Ankunft der Tataren in diese Gegenden vielleicht im Jahre 1227. (624)" 5
. Houtsma, velevki tahminden ibaret olan bu 1227 yılı ikrini destekleyici hiç bir delil göstermemiştir. "Suroj hakkında tarihi m a l û m a t " adlı eserinde akademisyen V. G. Vasilyevskiy de ayni fikri takibetmiştir. Bundan başka, daha 1854 de akademisyen 3 V.D.Smirnov'un Kırım Hanlığı, 10, eserinde bir T ü r k kaynağından nakledilen alâka çekici şu satırlar vardır: "O (Alâeddin) askerlerini Sinop'tan Karadeniz yoluyla naklederek Deşt-i Kıpçak kalesi Sugdak'ı zaptetti". Maalesef bu haber hakkında V . D . Smirnov çok kısa bir izahta bulunmuştur, 4 P.Melioranski, Vizantiyskiy Vremennik, I, 640. 5 Actes de X V I congres international des orientalistes, H o u t s m a , Ü b e r eine tür- kische Chronik zur Geschichte der Selguqen Klein-Asiens, p.381.
212 A. Y A K U B O V S K İ Kunik'in yayınladığı Trabzonlu St. Eugen'in methiyesindeki bir hikâyede 6 Alâeddin Keykubad'la Trabzon hâkimi Andronik I. Gidom (1222- 1235) arasındaki savaştan bahsedilmektedir; bu vakayinameye göre" çar pışma Andronik hâkimiyetinin ikinci yılında, yani 1223 de vukua gelmiş tir. Malûm olduğu üzere bu savaş Trabzon'un muvaffakiyetle neticelen miştir. V. G. Vasilyevskiy'in kanaatine göre Alâeddin'in Sugdak seferine " K o n y a Sultanı ile Trabzon hükümdarı arasındaki büyük mücadelenin bir sarhası gibi" bakmak lâzımdır 7. Kunik'in tetkiklerine bakılırsa, bu mücadeleye başlanıldığı ayni yılda, yani 1223 de sona erdiğine göre, bunu 1227 yılına naklederek, Türklerin Sugdak seferini bahsi geçen savaşın bir safhası olarak, kabul edemeyiz. Bundan başka, umumiyetle bu seferin 1223 den sonra icra edildiğini kabul edemeyiz, çünkü ayni hikâyedeki sözlere göre (Trabzonlu St. Eugen'in methiyesindeki hikâyenin) Alâeddin Keykubad, Andronik I. Gidom'la sulh akdettiklerinden ömrünün son yıllarına kadar bu ahidnameye sadık kalmıştır 8
, yani Andronik I. e karşı hiç bir düşmanca harekette bulunmamıştır. Bahsedilen vakayinamenin ifadesine göre, Trabzon hâkiminin Kırım şehirlerine hükmettiği bir za manda Alâeddin nasıl Kırım'a sefer açabilir ? Böylece V. G. Vasilyevs kiy'in de Kırım'a Türk seferinin Tatarların Kıpçak, Sugdak ve Ruslara karşı ilk akınından birkaç yıl sonra yapıldığına dair mühim delili olma dığı fikrindeyim. Kanaatimce : Alâeddin'in seferi ilk Tatar akınından (yani 1222-1223 den) evvelki 1221 veya 1222 yıllarında cereyan etmiştir. Bu fikri takviye etmek için aşağıdaki mülâhazaları ileri sürebiliriz. 1) Sinop'un fethinden, yani 1214 den önce Türklerin Karadenizde gemilere sahib olmalarına imkân yoktu. Birkaç sene zarfında büyük bir ordu nakledebilecek donanma meydana getiremezlerdi. Bu nakliyatı an cak Yunan gemileriyle, yani bu vak'ada Trabzon donanmasının yardı- miyle, yapabilirlerdi. Bu donanmadan ancak 1223 senesinden önce, yani büyük bir askerî muvaffakiyetten sonra Andronik'in eski antlaşmayı 9
iptal edip, Türklere ödemekte olduğu vergiyi kesmesinden evvel istifade edebilirlerdi. Andronik'in elde ettiği kendisi için müsait bir antlaşmadan sonra,Türklere Kırım'a sefer için gemi tedarik edeceğine inanmak çok güçtür.
2) Alâeddin'in Kırım seferi 1222-1223 yıllarında (yani Tatarların Kıpçak, Sugdak ve Ruslara karşı ilk akınlarından sonra) icra edilmiş ol saydı, İbn-i Bibi'nin hikâyesinde, dehşet saçan Tatar akınlarının, daha canlı bir intiba yaratacağı şüphesizdi. 6 Akad. Kunik, Uçen. Z a p . Ak. H a u k po I i I I I O t d . I I , vıp. 5, 738-346. 7 Akad. V. G. Vasilyevskiy, T r u d i , I I I , İstor. svedeniya o Suroje, str. C L X X V I . 8 Akad. Kunik, aynı eser, 742. 9 M u a h e d e n i n bir maddesini Türklere yardımcı asker temin etmek teşkil ediyordu. P. Melioranskiy, aynı eser, 635-636. 1 0
Îbnü'1-Esîr, X I I , 249. Yüklə 368,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|