İ b e r V ə h ’ a y f o L k L o r u n d a t ü r k m I f I K
Yüklə 2,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
Elam dövlətçilik ənənəsinə görə, o zamana qədər Elam federativ dövlətinin başçıları Ata titulu ilə taxta çıxırdılar. Kassitlər Azərbaycandan gələrək Ela- mı tutandan sonra Atar (Юсифов 1968. 77), yəni Azər Ata titulunu əvəz etdi. Ərəb mənbələrini nəzərdən keçirərkən görürük ki, Ader adındakı “d” səsi “z” məxrəcində deyilmişdir. Deməli, qədim və orta əsr mənbələrindəki Aderba elə Azər obadır. Artıq V əsr Suriya kilsə salnamələrində Azərbaycan adı Atropateni əvəz edir (Fazili 1984. 92). Babəkin məğlubiyyəti ilə ölkəmizin ən qüdrətli nəsillərindən biri olan azərlər ölümcül yara aldılar. Ancaq tarix səhnəsindən tamamilə silinib getmədilər. Onların bir hissəsi Qara dəniz sahilinə köçüb, XIV əsrə qədər baqrationlara tabe olmadılar. Güclü assimil- yasiyaya uğrasalar da, öz varlıqlarını qoruyub saxla- dılar (История Грузии 1946. 290) və Sultan Süley- manın dönəmində İslam dinini qəbul etdilər. Onlar indi də müsəlmandır və gənc nəslin demək olar ki, hamısı türkcə bilir, türkcə sərbəst danışır. Azərlərin bir qolu son zamanlara qədər özünü Aderba adlandırır və Cənubi Azərbaycanda yaşayırdı. Onlar XVII əsrin sonlarında Sərab və Gərmrud şəhər- ləri arasında müşahidə edilmişdilər (Рахмани 1987. 123). N.Maknevə görə, Acar etnik adı türk dillərin- dəki “sağlam”, “güclü”, “möhkəm” sözlərindən törə- mişdir (Макневъ 1902. 4). Əslində isə qədim forması Azər olan bu adın kökündə od sözü durur. Azər kultu oda sitayişlə bağlıdır. Əlində mixiyazılı mənbələr ol- masa da, Əbdüləzəl Dəmirçizadə bunu bir dilçi fəhmi ilə keçən əsrin 60-cı illərində duymuşdu. Azər kultu və Azər nəslinin tarixi Azərbaycan alimləri tərəfindən öyrənilməmişdir. Bu nəslin Urfada, İudeya və Misirdə tarixi varlığı yəhudi alimləri tərə- Kaspilər Elamı tutandan sonra Azər Ata titulunu əvəz etdi. Azər kultu Azərbaycandan İudeyaya və Nil vadisinə qədər yayılmışdı. findən öyrənilmiş, Azərbaycan tarixçiləri həmin təd- qiqatlardan xəbər tutmamışlar. Yəhudi tarixçiləri azərləri yevreylərin bir nəsli kimi təqdim edirlər. Ernst Renan yazır: – Misirli kahin Manetonun (e. ö. III əsr) siyahısında Azer yevreylərin 12 qolundan biridir (Эрнст Ренан 2750. 88). Əslində isə azərlər sami mənşəli etnos deyildilər. Onlar Kənan nəsli üzərində hökmranlıq edən şimal mənşəli nəsillər- dən biri olmuşlar. Məlumdur ki, Kənan tayfa ittifaqı daim bir-biri ilə vuruşan əkinçilərdən və köçərilərdən ibarət idi. Azərlər yəhudi olsaydılar, İsrail və İudia tayfa başçıları Azərin məbədini dağıdıb, bütünü yıxmazdı- lar. Azər kultu daha çox Ofra (indiki Urfa) ölkəsində yayılmışdı. Bundan əlavə, Baal məbədində Azərin ağacdan bütü qoyulmuşdu. Həmin məbədi ziyarətə gələnlər Azərin bütünə buğa qurban kəsərdilər (Эрнст Ренан 2750. 201-202). Bəzi mənbələrdə Azərin məbədi Azeram adlan- dırılır. İsrail övladlarının gəlişinə qədər Azeram məbə- di Baalbek şəhərində müqəddəs ibadət yerlərindən biri idi (Эрнст Ренан 2750. 187). Azərlər yəhudi mənbələrində Abiezer (tanrısı Azər olan nəsil) də adlandırılır. Çox cəsur nəsil olan abizerlər e. ö. XIII əsrdə İordan çayının sol sahilində yaşayırdılar (Эрнст Ренан 2750. 196, 201). Belə hesab edirik ki, əslən Azərbaycandan olan Azər övladları əvvəl kassitlərlə birlikdə Şərqi Anado- lunun Urfa ölkəsinə gəlmiş, oradan Kənan tayfa ittifa- qına qoşularaq Misirə köçmüşlər. Nil çayının deltasın- da Azrek şəhərinin olması (Иосиф Флавий 52390. 111) göstərir ki, azərlər kənanlarla birlikdə Misirdə yurd salmış, sonra Musa peyğəmbərlə birlikdə oradan İordan çayı boyuna qayıtmışlar. Azrak-tanrı Azərin övladları deməkdir. Ancaq bəzən onlar yanlış olaraq İsrail əhalisi kimi təqdim Azər nəslindən 2 tayfa başçısı İudeya və İsraildə hökmranlıq etmişdir. İsrail oğullarının Baalbek şəhərinə gəlişinə qədər burada Azeram məbədi var idi. Osiris Azərin Misir formasıdır. edilir. B.A.Turayev yazır: – Assurlar e. ö. 720-ci ildə azrakların çarlığını məhv edib, İsrail ərazisinə Matay və Kuta ölkələrindən adamlar köçürdülər (Тураев 1913. 66). Əslində azraklar o yerlərin sami mənşəli etnosu deyildilər. Samilər üzərində hökmran olan şimal xalqı idilər. Azər və ya Azrak nəsli çar Daviddən və Süley- man peyğəmbərdən sonra İudeya və İsraili öz qılıncı altında birləşdirdi. Azər nəslindən 2 tayfa başçısı İudeya və İsrail üzərində hökmran olmuşdur. Onlardan biri Assuriya çarı II Tiqlaspalasarın (e. ö. 745-727) çağdaşı idi (Патканов 1879. 1). Henrix Qretsə görə, İudeya çarı Azaria (e. ö. 805-755) David peyğəmbərin nəslindəndir (Генрих Грець 2. 1907. 78). Məlumdur ki, İudeya çarı David mənşəcə şami deyildi. Ağüzlü, mavi gözlü, sarı saçlı adam idi. Əgər yəhudi tarixçiləri təsdiq edirlərsə, Azər övladları David nəslindəndir, bu, o deməkdir ki, onlar sami və ari mənşəli deyillər. Davidin və Süleyman peyğəmbərin zamanında Azər nəslinin başçıları ölkənin baş kahinləri idilər. Henrix Qrets yazır: – Azaria Sadokun oğludur. Solo- mon onu atasının yerinə Yerusəlim məbədinə baş ka- hin təyin etdi (Генрих Грець 1. 266). Sadok türk dillərindəki Satuk totem adıdır. Yerusəlim sarayının baş kahinləri Qaraxanlı hökmdarı Satuk Buğra xan ilə eyni totem adı daşıyırdı. Azər nəsli Süleyman peyğəmbərdən sonra ölkə- nin ən qüdrətli nəslinə çevrildi. Arximandrit İeronimin yazdığına görə, Azaria Solomondan 150 il sonra Qır- mızı dəniz sahilindəki Elat və ya Alat şəhərini tutdu. Körfəzə çatıb, Solomon dövründə olduğu kimi. Ərəb və Hindlə ticarəti bərpa etdi (Архимандрит Иероним 1883. 273; Генрих Грець 2. 1907. 80). Alat və ya Elat türk tayfasıdır. Onların adı Kiçik Asiyanın mixiyazılı İudeya hökmdarı Azaria ( e. ö. 805-755) David peyğəmbərin nəslindəndir. İudeya çarı Azərin atası Satuk türk totem adı daşıyırdı. Yüklə 2,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|