GüLŞƏn surxay qizi abduləLİyeva
Yüklə 250,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 3. X 1
- 6. Pambığın F 4 –F 5 -də seçilmiş yeni genetik xətlərinin xarakteristikası.
- NƏTİCƏLƏR
14 əmsalının (0,71±0,21) 88,7%-ni təşkil etmişdir. Bu zaman yuxarı orta uzunluğa xüsusi qırılma yükü vasitəsilə ən yüksək müsbət dolayı təsir (Pxr) lifin uzanması (0,12), tərəfindən olmuşdur. Bununla yanaşı uzunluğa xüsusi qırılma yükü vasitəsilə mikroneyr və əksetmə əmsalı tərəfindən bərabər mənfi dolayı təsir (-0,09) qeyd edilmişdir.
Şəkil 3. X 1 – mikroneyr; X 2 – uzunluğa görə bərabərlik indeksi; X 3 – qısa liflərin indeksi; X 4 – xüsusi qırılma yükü; X 5 – qırılma zamanı lifin uzanması; X 6 – əksetmə əmsalı (R
);X 7 – yuxarı orta uzunluq; P 1Y -P 6Y – birbaşa effekt; Pxr –dolayı təsirlər; P XY – qalıq (rezidual) faktorlar
Beləliklə sonda qeyd etmək lazımdır ki, qısa liflərin indeksi yuxarı orta uzunluğa birbaşa mənfi, bir çox başqa keyfiyyət əlamətlərinə isə dolayı mənfi təsir göstərir. Xüsusi qırılma yükü isə yuxarı orta uzunluqla yüksək müsbət korrelyasiya təşkil edir və digər əlamətlərə müsbət dolayı təsir göstərir. Deməli bu əlaməti yüksək keyfiyyətli genotiplərin seçilməsi zamanı marker
15 əlamət kimi hesab etmək olar. Məhsuldarlıqla lifin keyfiyyət göstəriciləri arasında qarşılıqlı əlaqənin təyin edilməsi xüsusi maraq doğurur. Belə ki, keyfiyyət əlamətlərinin məhsuldarlığa birbaşa təsiri müsbət, lakin çox yüksək olmamışdır (Р 4 у=0,06
və ya ümumi korrelyasiya 0,18±0,06 əmsalının 33,3%-i).
4 –F 5 -də seçilmiş yeni genetik xətlərinin xarakteristikası. Növdaxili və növlərarası hibridlər öz başlanğıclarını tək bir hibrid qozasından götürdüyü üçün fərdi seçmə F 2 hibrid ailəsindən başlamışdır və beş nəsil müddətində davam etdirilmişdir. Hibridoloji analiz və mühüm əlamətlərə görə hibridlərin kompleks qiymətləndirilməsi əsasında genetik cəhətdən yeni hibrid materialı əldə edilmişdir. Valideynlər və hibridlərin müqayisəli analizi göstərdi ki, öyrənilən əlamətlərin ən yaxşı kompleksi ilə (C-3506 х Acala 4-42) 4-5 saylı növdaxili hibrid fərqlənmişdir. Yuxarı orta uzunluğu 1,29 düym (32,8±0,22 mm), lif çıxımı 37,7±0,15%-ə bərabər olmuşdur, deməli bu əlamətlər arasındakı məlum mənfi korrelyativ əlaqə pozulmuşdur. Bir bitkidə məhsuldarlıq yüksək (72,8±1,28 q) olub ən yaxşı valideyni üstələmişdir. Seçilmiş ən yaxşı növdaxili hibridlərdən biri olan (2272 x C-3506) 1-2 saylı hibridin lifinin yuxarı orta uzunluğu 1,28 düym (32,6±0,37 mm) olub daha yaxşı valideynin göstəricisini cüzi ötmüş, qısa liflərin indeksi (3,3±0,11) və mikroneyr (4,2±0,10) valideynin səviyyəsində olmuş, xüsusi qırılma yükü isə 32,9±0,43 qg/teks olub valideynin göstəricisini (31,5±0,32 qg/teks) etibarlı səviyyədə üstələmişdir. Əksetmə əmsalı (Rd) (80,9±1,20) iki valideynin orta göstəricisini ötüb ən yaxşısına tərəf meyl etmişdir. Lif çıxımı 36,9±0,38%, bir bitkidə xam pambığın məhsuldarlığı 61,3±1,12 q olmuşdur. Başqa növdaxili hibridlər də bu və ya digər əlamətlərə görə bəzi fərqlərlə analoji göstəricilərə malikdirlər. Növlərarası (G.hirs. L. və G.barb.L.) hibrid nəsli də genetik cəhətdən dəyişmiş materialdan ibarətdir. Növlərarası (147- Ф G.hirs. L. х Todlo-16 G.barb. L.) 2-7 saylı hibridin yuxarı orta uzunluğu 1,31 düyma (33,3±0,67 mm) bərabər olmuşdur. Qısa liflərin indeksi aşağı (2,7±0,06), mikroneyr ideal göstərici (4,0±0,15) ilə səciyyələnmiş, lifin xüsusi qırılma yükü (34,7±0,60) və əksetmə əmsalı (Rd) (83,7±1,47) hər iki valideyni üstələmişdir. Məhsuldarlıq 57,7±1,25q, lif çıxımı 34,9±0,33%, qeyd edilmişdir. Keyfiyyət və təsərrüfat əlamətlərinin ən yaxşı uzlaşması növlərarası (5904-И G.barb. L. x Deltapine-16 G.hirs. L.) 4-17 saylı hibridində qeyd edilmişdir. Lifin yuxarı orta uzunluğu 1,35 düym (34,4±0,40 mm), qısa liflərin indeksi 2,9±0,07%, mikroneyr 4,0±0,15, xüsusi qırılma yükü
16 34,8±1,09 qg/teks, lif çıxımı 35,6±0,78%, məhsuldarlıq 58,6±0,95 q olmuşdur. Növdaxili hibridləşmədə allel və qeyri-allel genlərin qarşılıqlı təsirinin rekombinasiyası keyfiyyət əlamətlərinə görə kəskin fərqlənən genotiplərin yaranmasına səbəb olmur. Müxtəlif növlərin hibridləşməsi genlərin yeni qarşılıqlı təsir tipinin yaranmasına səbəb olur ki, bu da ayrı-ayrı keyfiyyət əlamətlərinin tərəddüd diapazonu son dərəcə yüksək olan, yəni beynəlxalq standartların tələblərindən kənara çıxan genotiplərin formalaşmasına gətirib çıxarır.
1. Pambığın növdaxili və növlərarası hibridlərində yuxarı orta uzunluq, bərabərlik indeksi, qısa liflərin indeksi və qırılma zamanı lifin uzanması valideynlər arasında aralıq mövqe tutmaqla onlardan ən yaxşısına tərəf meyl edir və natamam dominantlıqla xarakterizə edilir. Mikroneyrin dominantlığı hibrid kombinasiyasının strukturundan asılıdır. Növdaxili hibridlərə üstündominantlıq, mənfi dominantlıq və natamam dominantlıq, növlərarası hibridlərə isə yalnız müsbət və mənfi natamam dominantlıq xarakterikdir. 2. Pambığın növdaxili və növlərarası hibridlərində kəmiyyət əlamətlərinin dominantlıq dərəcəsinin təyin edilməsi bir bitkidən xam pambığın məhsulu və onun komponentlərinin əsasən üstündominantlıq, lif çıxımının isə natamam dominantlıq xarakterinə malik olduğunu müəyyən etdi. 3. Xüsusi qırılma yükü yuxarı orta uzunluqla etibarlı və yüksək müsbət (r=0,77), bərabərlik indeksi ilə orta (r=0,48), lifin uzanması (r=0,34), qısa liflərin indeksi (r=0,24) və əksetmə əmsalı ilə (Rd) (r=0,24) zəif korrelyasiya təşkil edir. 4. Növdaxili hibridlərdə xam pambığın məhsuldarlığı yuxarı orta uzunluq, mikroneyr və xüsusi qırılma yükü ilə zəif dərəcədə müsbət əlaqə ilə bağlıdır. Məhsuldarlıq və lifin baza keyfiyyət əlamətləri arasındakı yüksək olmayan müsbət korrelyasiya seçmə zamanı bu əlamətlərin eyni vaxtda yaxşılaşdırılmasını istisna etmir.
5. Yollar əmsalları (Path coefficients) analizi zamanı müəyyən edildi ki, növdaxili F 2 hibridlərində lifin yuxarı orta uzunluğu ilə xüsusi qırılma yükü arasında yüksək korrelyativ əlaqə əsas etibarı ilə xüsusi qırılma yükünün həm yüksək müsbət birbaşa təsiri həm də dolayı müsbət təsirləri hesabına formalaşır. Lif uzunluğunun yaxşılaşdırılmasında xüsusi qırılma
Yüklə 250,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|