GüLŞƏn surxay qizi abduləLİyeva
Yüklə 250,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tədqiqatın elmi yeniliyi.
- Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti.
- İşin aprobasiyası.
- Dissertasiya işinin həcmi və strukturu.
4 Parçalanma baş vermiş F 2 və F 3 nəsillərində bitkilər arasında məqsədyönlü fərdi seçmə aparmaq, F 4 , F 5 nəsillərində yaxşılaşmış hibrid xətlərini və lifin keyfiyyət komponentlərinin donorlarını seçmək.
sortlarında, həmçinin növdaxili və növlərarası hibridlərdə lifin 12 yeni keyfiyyət əlaməti testləşdirilmiş və əlamətlərin beynəlxalq təsnifatına müvafiq olaraq öyrənilmişdir. Lifin ölçülməsi Özbəkistanın “Sifat” sertifikasiya mərkəzində müasir cihazda – HVI (High Volume Instrument) sistemində beynəlxalq standartların tələblərinə uyğun olaraq aparılmışdır. Bitkilər ilkin nəsillərdə fərdi öyrənilmiş və test-əlamət kimi lifin keyfiyyət xüsusiyyətləri götürülmüşdür. Ilk dəfə olaraq keyfiyyət və kəmiyyət əlamətlərinin korrelyativ yollar əmsalları (Path coefficients) analizi aparılmışdır. Əlamətlərin geniş (H 2 ) və məhdud (h 2 ) mənada irsiliyinin öyrənilməsinə əsasən genetik dəyişkənliyin dərəcəsi təyin edilmişdir. Genlərin qarşılıqlı təsir tipləri və ilkin nəsillərdən başlayaraq yüksək əlamətlərə malik genotiplərin alınmasında seçmənin proqnozlaşdırılmasının mümkünlüyü müəyyən edilmişdir. Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti. Başlanğıcını bir qozadan götürmüş hibridlərin seçilməsinə əsaslanan metodun istifadəsi lazımi genlərin bir genotipdə toplanması və bunun daha qısa müddətdə stabilləşməsi prosesini sürətləndirir. Genotipik korrelyasiya qanunauyğunluqlarının aşkar olunması və yollar əmsallarının təyin edilməsi qoşa əlamətlər arasında korrelyasiya əmsalını bir əlamətin digərinə birbaşa və başqa əlamətlər vasitəsilə dolayı təsirlərinə ayırır. Hibridlərdə geniş (H 2 ) və məhdud (h 2 ) mənada irsiliyin öyrənilməsi nəticəsində elə əlamətlər aşkar olundu ki, bu əlamətlərə görə ilkin nəsillərdə effektiv seçmə aparmaq olar, eyni zamanda öz əlamətlərini hibrid nəsillərinə ötürmək qabiliyyətinə malik başlanğıc sortlar aşkar edildi ki, bu da bir çox əlamətlərinə görə valideynlərini üstələyən yeni formaların yaranmasına gətirib çıxarır. Tədqiqatın elmi nəticələrinin reallaşdırılması pambıq kolleksiyasını yeni kontrast əlamətlərə malik genotiplərlə zənginləşdirməyə imkan verəcəkdir ki, bunlar da müəyyən elmi və praktiki maraq doğuran nəslin alınması üçün konkret hibridləşdirmə kombinasiyalarının komponenti kimi istifadə oluna bilərlər. İşin aprobasiyası. Dissertasiya işinin əsas nəticələri akademik Həsən Əliyevin anadan olmasının 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Ekologiya: Təbiət və cəmiyyət problemləri” Beynəlxalq elmi Konfransda (2007), AMEA
5 Genetik Ehtiyatlar İnstitutunda keçirilmiş Konfransda (2009), Moskvada keçirilmiş “Yeni və qeyri-ənənəvi bitkilər və onların istifadəsinin perspektivləri” mövzusunda VIII Beynəlxalq Simpoziumda (2009), AMEA Botanika İnstitutunda “Faydalı bitkilərdən istifadənin aktual problemləri” mövzusunda keçirilmiş Beynəlxalq Konfransda (2011), Ukraynanın Odessa şəhərində keçirilmiş “Kənd təsərrüfatı bitkilərinin seleksiya və genetikası: Ənənə və perspektivlər” mövzusunda Beynəlxalq elmi Konfransda (2012), AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun Elmi Şurasında, Texniki, yem və dərman bitkiləri laboratoriyasında məruzə və müzakirə edilmişdir.
nəticə, praktiki tövsiyələr, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı və əlavələrdən ibarət olmaqla ümumi həcmi 160 səhifədir. İşdə 35 cədvəl, 6 şəkil verilmişdir. Tədqiqat işində 182 azərbaycan, rus və ingilis dillərində olan ədəbiyyat mənbəinə istinad edilmişdir.
Tədqiqat Abşeron yarımadasında yerləşən AMEA-nın Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun təcrübə sahəsində aparılmışdır. İlkin material kimi pambığın genetik kolleksiyasında olan alternativ əlamətlərinə görə bir-birindən kifayət qədər fərqlənən sortlar götürülmüşdür. Coğrafi cəhətdən uzaq olan 12 valideyn sortu istifadə edilmişdir. Bunlardan 4 sort G.hirsutum L. (G.hirs.L) növünə aid olub yalnız düzünə hibridləri öyrənməklə natamam diallel sxem üzrə 6 kombinasiyada çarpazlaşdırılmışdır (Griffing, 1965). Növlərarası hibridləşmədə 4 sort G.hirsutum L. növünə, 4 sort isə G.barbadense L. (G.barb.L.) növünə aid olub 4 kombinasiyada çarpazlaşdırılmışdır. Lifin keyfiyyət əlamətlərinin testləşdirilməsi Özbəkistanın “Sifat” sertifikasiya mərkəzində HVI (High Volume Instrument) sistemində dünya standartlarına uyğun olaraq aparılmışdır. Bütün keyfiyyət və təsərrüfat əlamətləri 2 təkrarda hər kombinasiya üzrə 50-60 nümunədə öyrənilmiş və Styudent metodu ilə statistik təhlil edilmişdir. Əlamətlərin dəyişkənlik kriteriləri təyin edilmişdir: orta riyazi qiymət; orta səhv; orta kvadratik meyl və variasiya əmsalı. Növdaxili (G.hirs.L.) və növlərarası (G.hirs. L. x G.barb. L.) hibridlərin öyrənilməsi zamanı F 1 hibridlərində dominantlığın dərəcə və istiqaməti təyin edilmişdir (Wrigth, 1952). F 2 və F 3 hibridlərində qoşa əlamətlər arasında fenotipik (Pearson, 1924) və genotipik korrelyasiya (Miller et al.,1958), həmçinin yollar əmsalları – Path coefficients (Wright, 1960) hesablanmışdır. Geniş mənada irsilik əmsalı Mahmud və Kramer (1951)
Yüklə 250,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|