Genealoji TƏHLİLİ (Azərbaycan tatlarının dilinin materialları əsasında)

144
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
Xişg-xişg -  quru-quru 
Xişk -  quru 
Xişk giriftan -  küsmək 
Xişk soxtan -  qurutmaq
Xiyəh -  kürək 
Xiz -  motal
Xıdıri -  təndirdə bişirilən əlçörəyi
Xır -   1. bulud; 2.  ev-eşik
Xıragar -  alan
Xırd -  sınıq
Xırda -  xırda
Xırdalanmiş -  xırdalanmış
Xırdalamiş soxtan -  xırdalamaq
Xırd birə -  sınmış
Xırd biran -  sınmaq
Xırd soxtan -  sındırmaq
Xırs -  ayı
Xırş -  ağuz, təzə doğmuş heyvanın ilk südü 
Xısiran -  yatmaq 
Xısırə -  yatmış 
Xıştan -  öz (əvəz.)
Xış  barunda  -   şumlanmış 
Xış  barundan  -   şumlamaq 
Xo -  yuxu 
Xoçəməz -  qoz 
Xoçəməzdor -  qoz ağacı 
Xodorəni -  yuxugətirən 
Xok -  torpaq 
Xokistər -  kül 
Xokşünas -  torpaqşünas 
Xolu -  dayı

---

145
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
Xoraduhun -  çəkic növü 
Xorə -  gil  qab
Xori -  yer
Xoriş -  qaşınma 
Xoripeymundəgor -  yer ölçən 
Xorivokən -  yer qazan 
Xorum -  yemək 
Xorum-bərum -  yeyib-içmək 
Xostan -  istəmək 
Xoyəginə -  şirin qayğanaq 
Xoyakərg -  yumurta 
Xring -  xren 
Xub -  yaxşı 
Xubaçiz -  yaxşı şey 
Xubtər -  yaxşı təhər 
Xudo -  allah, xuda 
Xudadus -  allah tanıyan 
Xug -  donuz
Xugdoştagor -  donuz saxlayan
Xum -  çiy,  qaynamamiş; 2. təcrübəsiz
Xunişırın -  qanışirin
Xunkəmi -  qanazlığı
Xuruz -  vəçə - ev quşları
Xuruzyek -  inaq xəstəliyi
Xun -  qan
Xuna -  ev
Xunavərun -  evdəkilər 
Xundan -  oxumaq 
Xundəgor -  oxuyan 
Xunda soxtan -  oxutdurmaq 
Xun dəkərdən -  qan tökmək

---

146
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
Xunə-cukə -  ev-eşik
Xunxor -  qaniçən, zalım, köhn. xunxar
Xunı siyəh -  qanıqara
Xunun -  qanlı
Xuş amarən -  xoşu gəlmək
Xuşandom -  yüngül təbiətli insan
Xuş gizərdən -  xoş keçmək
Xurd saxtən -  sındırmaq
Xurək -  xörək
Xuta biran -  öyrəşmək
Xuta saxtan -  öyrətmək
Xuvar -  bacı
Xuvargil -  bacılıq, rəfiqə
Xuvargili -  rəfiqəlik
Xuvarle -  bacıcığaz
Xuvarzərə -  bacıuşağı
Xüsür -  qayınana
Xüsürmərd -  qaynata
I
Imruz -  bu gün 
Imruzin -  bugünkü 
Imun -  biz
Istalova -  yeməkxana 
Istansiyə -  stansiya 
Işığ -  işıq
I
İ -  bu (əvəz.)
İcozə -  icazə
İcozə dorən -  icazə vermək

---

147
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
İcozə xostən -  icazə istəmək
İd -  bayram
İdi -  bayramlıq
İduna -  bayramlıq
İdi niborək -  bayramın mübarək
İdismun niborək -  bayramınız mübarək
İd soxtan -  bayram etmək
İhdə -  öhdə İhdəliy -
öhdəlik İhtibor -
etibar, inam İhtibori -
etibarlı İhtiyoc -
ehtiyac
İhtiyoclı -  ehtiyacı olan, möhtac
İqdə -  bu qədər
İlçi -  elçi
İlmanqu -  ilıq
İm -  bu (əvəz.)
İmhəl -  bu vaxt
İmhəlin -  bu vaxtkı
İmid -  ümid
İmir -  ömür
İmkon -  imkan
İmkon  doran -  imkan vermək
İmkon  soxtan  -   imkan  etmək
İmu -  biz
İn -  bu (əvəz.)
İnanılmış birə -  inanılmış 
İnanmış birən -  inanmaq 
İnanmış soxtan -  inandırmaq 
İncə -  bura
İncimiş biran -  incimək

---

148
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
İngilisi -  ingiliscə 
İnha -  bunlar 
İnkişof -  inkişaf 
İnkişof birə -  inkişaf etmiş 
İnkor  soxtan -  inkar  etmək 
İnqədər -  bu qədər 
İnqarçu -  çəngəl 
İnom -  inam 
İnsəət -  bu saat 
İnsəətin -  busaatkı 
İnşöin -  bugecəki 
İnşöü -  bu gecə 
İnyekin -  bu biri 
İntə -  belə
İntərzin -  belə tərzdə 
İpsi (yə) -  əsas,  özül, bünövrə 
İranic -  iranlı 
İruznigə -  səhərisi gün 
İsbih -  ağ
İsbirə -  bağaz xəstəliyi
İsbi mijə -  çobanyastığı  (hərfən:  ağkirpik)
İsbot -  isbat
İsbot birə  -  isbat  olunmuş 
İsbot  soxtan -  isbat  etmək 
İstiqlol -  istiqlal 
İstiqloləti -  istiqlaliyyət 
İstismor -  istismar 
İstismor birə -   istismar  olunmuş 
İstismor  soxtan -  istismar etmək 
İşbij -  bit 
İşbijin -  bitli

---

149
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
İşing -  yemlik 
İşnə biran -  qalxmaq İşnə 
soxtan -  qaldırmaq İşqəm -  
qarın (bədən üzvü) İşqəmbə 
-  yelin
İşqəm əburi -  qarınağrısı 
İşora -  işarə 
İşora birə -  işarələnmiş 
İşora doran -  işarə vermək 
İşora soxtan -  işarə etmək 
İşora zəran -  işarə vurmaq, etmək 
İşpiskə -  kibrit,  spiçka 
İştan -  öz (əvəz.)
İştirob -  cərimə 
İyrənmiş -  iyrənmiş 
İyrənmiş biran -  iyrənmək 
İyrənmiş soxtan -  iyrəndirmək 
İztirob -  iztirab 
İztirob dorən -  iztirab vermək 
İztirob kəşirən -  iztirab  çəkmək
J
Jirangə -  paslanma, pasatma 
Jirankə şundən -  pas atmaq 
Jirəngə -  salxım 
Jüji -  kirpi
K
Kaf saxtən -  danışmaq 
Kalein -  ən böyük 
Kami -  hansı

---

150
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
Kapan -  topa 
Kefaz -  keflə, kefindən 
Keyfləndirilmiş soxtan -  
şənləndirmək, kefini açmaq 
Keyflənmiş biran -  keflənmək 
Keyfsiz -  qəmgin, xəstə, kefsiz 
Kəbin -  kəbin
Kəbin burarin -  kəbin kəsmək
Kəbin soxtan -  kəbin etmək
Kəəb -  səhəngin oturacaq hissəsi
Kəhrəbo -  kəhrəba
Kəlbəti ucoğ -  ocaq kəlbətisi  (maşa)
Kələbabo -  baba
Kələsər -  ana arı
Kəm -  az;  ələyin bir növü
Kələçim -  irigöz, dombagöz
Kələdandun -  iridişli
Kələh -  böyük
Kələ heybət -  iri heybət
Kələqənəd -  iriqanadlı
Kələ korsü  -  iri çəkic
Kələrış -  irisaqqal
Kəmər -  bel
Kəmərhənd -  toqqa
Kəm-kəm -  az-az
Kəmpirçüm -  az-maz
Kəmrə -  təzək, qatı  çirk, çadır
Kəmsəvod -  kəmsavad,  savadsız
Kəmsəvodi -  kəmsavadlıq,
savadsızlıq
Kəmsəvodgəroi -  savadsızlıq, kəmsavadlıq

---