Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi
IPLIK VƏ SAPLARIN ISTILIK XASSƏLƏRI
Yüklə 355,21 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6. IPLIK VƏ SAPLARIN ISTILIK XASSƏLƏRI
- Cədvəl 3. Liflər Temperatur, dərəcələrlə Möhkəmliyin itirilməsinin başlanğıcı
- 7. IPLIK VƏ SAPLARIN MEXANIKI XASSƏLƏRI HAQQINDA ÜMUMI MƏLUMAT
- Istiqamətinə görə
- Yekun nəticəsinə görə
26
Məişətdə işlədilən toxuculuq polotnolarında işlənməsi üçün nəzərdə tutulan iplik və sapların istilik xassələri çox vacibdir. Istilik xassələri iplik və sapların yüksək temperaturun təsiri ilə onlarda yaranan struktur dəyişikliyi və son nəticədə materialın dağılmasına (destruksiyası) gətirib çıxaran halları ifadə edir. Buraya istiliyə davamlılığı, termodavamlılıqlı və odadavamlılıqlı daxildir. Istiliyə davamlılığı – yüksək temperatur şəraitində (vəziyyətində) iplik və sapların özünü aparması (davranışı) xarakterizə edir və elə maksimal temperatur ilə qiymətləndirilir ki, daha bundan da yüksək temperaturda artıq materialın xassələri kəskin surətdə pisləşib və daha bundan sonra bu materialın istifadəsi yararsız olur. Termodayanıqlı (termodavamlılıqlı, termodözümlülük) – iplik və sapların termik destruksiyaya dözümlülüyünü, uzun müddət qızdırıldıqdan sonra qayıtmayan, bərpa edilməyən xassə göstəricilərinin dəyişikliyini xarakterizə edir və onların normal atmosfer şəraitində qızdırıldıqdan sonra xassələrin pisləşməsi və sıxlaşması səviyyələri ilə qiymətləndirilir. Professor F.X.Sadıqova tərəfindən müxtəlif liflərin istilik davamlılığının xarakteristikalarını əks etdirən göstəriciləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.
Pambıq
150 160 və yuxarı yumşalmayan əriməyən Kətan 150
«------» «------» «------» Yun
135 170 və yuxarı «------» «------» Ipək 120
170 və yuxarı «------» «------» Viskoz
150 180-200
«------» «------» Mis-ammonyak 120
150 «------» «------» Asitat
95-100 105-110
210 230-250
Kapron 90-100
- 200
215-218 Lavsan
160-170 - 235 250-255 Poliakrilonitrilon 180-200 - 235 - Xlorin
70-80 - 80-100 - 27
Cədvəldən görünür ki, təbii və süni iplik və saplar yumşalmır və ərimir (burada asetat istisnalıq təşkil edir). Müəyyən temperatura qədər qızdırdıqda onlarda kimyəvi ayrılma başlayır. Sintetik poliefir (lavsan tipli) və poliakrilonitrilon (nitron tipli) liflər daha böyük termodavamlılığa malikdirlər. Bunlara nisbətən poliamid liflər xeyli zəifdir, çünki havadakı oksidindən bundan intensiv ipək lifi oksidləşir. Təbii materiallar içərisində ən az termodavamlılığa malikdir. Ilkin vəziyyətdə yun lifi, pambıq lifinə nisbətən ondan iki dəfə möhkəm olmasına baxmayaraq onlar eyni bir müddətdə 130-140 saatda tamamilə dağılırlar. Odadavamlılıq baxımından təbii və kimyəvi liflər bir-birindən kəskin surətdə fərqlənirlər. Asbest və şüşə liflər yanmırlar, lakin yüksək temperaturda (1000 0
yanırlar, lakin alovdan kənarda yanmırlar. Pambıq, kətan, viskoz və mis- ammonyak lifləri alovda da, alovdan kənarda da çox tez yanırlar. Sapların və liyin istilik xüsusiyyəti (istilik keçirilməsi, istiliyə davamlılığı, oda davamlılığı və s.) üzərinə düşən sitilik enerjisinin onlara təsiri ilə xarakterizə edilir. Istilik keçirmə, istilik ötürmə əmsalı K (vt/m 2 s) və ya istilik keçirmə əmsalı , vt.m/m 2 s ilə qiymətləndirilir. Istilik davamlılığı. Liflərin və sapların istilik davamlılığı dedikdə, onların yüksək temperaturda öz xüsusiyyətlərini saxlamaq qabiliyyəti nəzərdə tutulur. Bəzi hallarda istilik davamlılığını «sıfırıncı bərklik»də xarakterizə edirlər. Sabit temperaturda termokamerada asılmış sapdan kiçik (0,9 sN/teks) yük asılır və bu sapın qırılma müddəti «sıfırıncı möhkəmlik» kimi götürülür. Liflərin və sapların istiliyə davamlılığının, onlar qızdırılarkən xüsusiyyətlərinin necə dəyişilməsilə qiymətləndirilir. Istiliyə davamlılığına görə lifləri və sapları iki yerə bölürlər: aşağı temperaturlara davamlılıq, yüksək temperaturlara davamlılıq. Aşağı temperaturlara davamlı liflər T=250…400 0 C temperaturlarda işlədilmək üçün nəzərdə tutulur.
28
ÜMUMI MƏLUMAT
Toxuculuq sənayesinin bütün texnoloji prosesində, hətta sükunət halında belə liflərə, saplara və onlardan hazırlanan məmulatlara bir sıra qüvvələr təsir edir. Iplik və sapların müxtəlif xarici qüvvələrin təsirinə olan münasibətlərinə mexaniki xassələr deyilir. Bu xassələri xarakterizə edən göstəricilərə mexaniki xarakteristikalar deyilir. Bütün emal şəraitində liflərə, saplara və onlardan hazırlanan məmulatlara təsir edən qüvvə eyni və müxtəlif istiqamətdə ola bilər. Mexaniki xassələrin öyrənilməsi lifin və sapın işlənmə prosesində istismar zamanı özünü necə aparacağı barədə əvvəlcədən fikir söyləməyə və yaxud mülahizə yürütməyə imkan verir. Yönəlmə üsullarına görə xarici təsir qüvvələrini bir- birindən fərqləndirmək lazımdır.
əyrilmə, burulma əmələ gətirir. Yönəldilən qüvvələrin təkrarlanmasına görə. Bu mexaniki xassələri yarımdövrlü (yüklənmə), çoxdövrlü (yüklənmə, boşalma və istirahətin çoxsaylı növbələnməsi) kimi xarakteristikalara bölür.
qırılmayana bölünür. Xarici təsirlər iplik və saplarda dartılma deformasiyası, əyrilmə, yığılma və burulma əmələ gətirə bilər. Yüklənmə, boşalma və sonrakı istirahəti bir dövr qəbul edərək prof. Q.N.Kukin iplik və sapların mexaniki xassələrinin xarakteristikasını 3 qrupa bölməyi təklif etmişdir: 1. Yarımdövrlü (qırılan və qırılmayan). 2. Birdövrlü. 3. Çoxdövrlü. Yüklə 355,21 Kb. Dostları ilə paylaş:
|