Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi

19 

 

4. KONDISYON NƏMLIK VƏ KONDISYON KÜTLƏ 

 

Toxuculuq  materiallarının  nəmliyini  təyin  etmək  üçün  bir  çox  aparatlardan 

istifadə olunur. 

Bildiyimiz  kimi,  sınaq  üçün  götürülmüş  nümunə  qurudulur.  Qurudulmadan 

əvvəlki və sonrakı kütlələr (çəkilər) nəzərə alınaraq materialın nəmliyi faizlə təyin 

edilir.  Bilavasitə  nəmliyi  təyin  etmək  üçün  quruducu  şkafdan,  kondision 

aparatından və elektrik nəmölçən cihazlardan istifadə olunur. 

Toxuculuq materiallarının xassələrini öyrənmək üçün bu cihazlardan ən çox 

laboratoriya  sistemində  kondision  aparatından  geniş  surətdə  istifadə  edilir.  Bu 

cihazın  üstünlüyü  ondadır  ki,  universaldır,  yəni  qızdırıcı  kamerada  hər  növ 

materialı  qurutmaq  olur  və  yüksək  dəqiqliklə  materialın  nəmliyini  təyin  etmək 

mümkündür. 

Iplik  və  sapların  qəbulu  faktik  yox,  kondision  kütlə  üzrə  aparılır,  yəni  iplik 

və  saplar  faktiki  kütləsinin  miqdarı  ilə  deyil,  onların  kondision  nəmliyə  gəlmiş 

halında qəbul edilirlər. Kondision kütlə isə aşağıdakı düsturla hesablanır. 

Partiyanın  faktiki  kütləsi  və  nəmliyi  məlum  olduqda  kondision  kütlə 

hesablanır. Kondision kütlə (M

k

) materialın standart əsasında normalaşdırılmış W

k

 

nəmliyindəki kütləsidir ki, bu da aşağıdakı düsturla hesablanır. 

=

100 +

100 +

 

Burada: 

M

k

 – materialın kondision kütləsini (çəkisini) kq-la göstərir. 

M

f

 – materialın faktiki (həqiqi) kütləsini (çəkisini) kq-la göstərir. 

W

k

 – materialın kondision nəmliyini %-lə göstərir. 

W

f 

– materialın faktiki nəmliyini %-lə göstərir. 

Pambığın  təhvil  verilib  və  alınmasında  bütün  haqq-hesablar  (hesabatlar) 

kondision kütlə ilə aparılır. 

---

20 

 

Materialın  nəmliyi  yuxarıda  dediyimiz  kimi,  quruducu  şkaf,  kondision 

apparatı və elektrik nəmölçən cihazlar vasitəsilə təyin olunur. 

Toxuculuq 

materiallarının 

müxtəlif 

növlərinin 

kondision 

nəmliyi 

standartlarla müəyyən edilmiş və bu, adətən W

k

 – normal nəmliyə yaxın olur. 

Müxtəlif iplik və sap növlərinin kondision nəmliyi %-lə aşağıdakı kimidir. 

 

Cədvəl 1. 

Material  

W

k

 faizlə

 

Dövlət standartı 

Pambıq lifi (seçilmiş və I növ) 

8-9 

3379-51/53 

Pambıq ipliyi 

7 

1119-54,6904-54 

Kəitan çırpılmış 

12 

10330-63 

Xam ipək və burulmuş ipək 

11 

5118-59,7062-54 

Ştapel viskoz lifi 

12 

10546-63 

Viskoz sapı 

11 

7835-55,8871-58 

Mis-ammonyak ştapel lifi 

12,5 

8937-58 

Asetat sapı 

7 

9513-60 

Kapron sapı 

5 

7054-59 

Ştapel lavsan lifi 

0,9-1 

10435-63 

Şüşə lifi 

0,1-0,4 

- 

Xlorin ştapel lifi 

0,5 

10215-62 

Yun (yuyulmuş eynicinsli) 

17 

6327-52 

Yun (yuyulmuş qeyri-cinsli) 

15 

6327-52 

Zavod yunu 

15 

7737-55 

Asbest burulmuş sap və şnur 

0 

1779-42 

Yun ipliyi 

18,25 

9893-61 

Ipək sapı 

8,5 

1025-48 

 

Müxtəlif  növ  liflərdən  alınmış  qarışıq  ipliklərin  kondision  qarışıq  ipliklərin 

kondision nəmliyi 

 

=

 

 

---

21 

 

Burada: 

W

kq

  –  ayrı-ayrı  növ  lif  ipliyinin  tərkibinə  daxil  olmuş, 

1

  cismində  vahid 

ölçüyə malik ümumi kütlənin kondision nəmliyini %-lə göstərir. 

Kondision  xətti  sıxlıq  (qalıqlıq)  (T

k

)  və  kondision  nömrə  (N

k

)  standartla 

aşağıdakı kimi hesablanır. 

=

100 +

100 +

,  

 

=

100 +

100 +

 

Burada: 

T

f

 və N

f

 – faktiki xətti sıxlıq (qalınlığı) və faktiki metrik nömrəni 

                 göstərir. 

W

f

 – faktiki nəmliyi %-lə göstərir. 

W

k

 – kondision (normalaşmış) nəmliyi %-lə göstərir. 

 

 

 

 

---

22 

 

5. IPLIK VƏ SAPLARIN HIQROSKOPIK XASSƏLƏRINI 

TƏYINETMƏ ÜSULLARI 

 

Materialların  hiqroskopik  xassələri  dedikdə,  ümumiyyətlə  onların  ətraf 

mühitdə  nəmliyi canına keçirməsi,  hopdurma qabiliyyəti  nəzərdə tutulur. Odur ki, 

hiqroskopik  xassələrin ən çox  yayılmış  xarakteristikası  məhz  nəmlikdir. Nəmliyin 

bir  çox  növlərini  –  faktiki,  normal,  maksimal  və  kondision  (normalaşmış) 

fərqləndirirlər. 

Nəmlik  W

f

  materialdakı  nəmlik  (su)  kütləsinin  (m)  onun  mütləq  quru 

kütləsinə (m

q

) olan nisbətini %-lə göstərir. 

=

−

∙ 100% 

Burada: 

m – nümunənin qurudulmadan əvvəlki kütləsini (q-la) göstərir. 

m

2

 – nümunənin qurudulduqdan sonrakı kütləsini (q-la) göstərir. 

 

Nəmlik  tutumu  W

a

  –  materialda  olan  nəmlik  (suyun)  kütləsinin  həmin 

materialın ümumi kütləsinə olan nisbətini %-lə göstərir. 

=

−

∙ 100% 

Nəmlik və nəmlik tutumu arasında aşağıdakı asılılıq vardır. 

=

100 −

∙ 100%, 

=

100 +

∙ 100% 

Aşağıdakı  cədvəldə  liflərin  əsas  növləri  üçün  havanın  20-25

0

C  temperaturu 

və  havanın  nisbi  nəmliyinin  (rütubətinin)  =65%  və  =95%  olması  şəraitində 

tarazlıq  faizi  olması  şəraitində  tarazlıq  nəmliyinin  qiymətləri  prof.  F.X.Sadıqova 

tərəfindən verilmişdir. 

 

---