Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi

23 

 

Cədvəl 2. 

Lif  

=65% 

=95% 

Pambıq  

7-8 

18-20 

Kətan  

11-12 

19-21 

Zərif yun 

17 

38-40 

Kobud yun 

15 

- 

Xam ipək 

10,5 

37-39 

Cut  

13 

35-36 

Viskoz  

12-13 

27-33 

Diasitat  

6-65 

10-14 

Triasitat  

4,5-5,2 

10-11 

Kapron  

3,5-4,5 

7-8 

Lavsan  

0,4-0,5 

0,5-0,7 

Nitron  

0,5-1 

1,5-1,6 

Xlorin  

0,2-0,3 

0,7-0,9 

 

Kondision  aparatı.  Qızdırıcı  silindrik  kamera  içərisində  təcrübə  üçün 

qoyulmuş material olan setkalı səbətləri (zənbilləri) fırladır. Səbətlərin sayı adətən 

6 ədəd olur. 

Materialı  qurutmaq  üçün  kameranın  aşağı  hissəsində  elektrik  qızdırıcısı 

qoyulmuşdur.  

Kamera daxilindəki isti havanı nizamlaşdırmaq üçün elektrik mühərrikindən, 

hərəkət  olan  ventilyator  qoyulmuşdur  (daha  doğrusu,  müəyyən  miqdarda  havanı 

çıxarmaqla, kameranın daxilində isti havanı nizamlaşdırır). 

Setkalı  səbətlər  (zənbillər)  aparatı  texniki  kütləsinin  Ş(çəkisinin)  sağ 

tərəfindən  çəki  asacağı  vasitəsilə  asılır.  Sol  tərəfə  isə  çəki  daşı  ilə  çəkini 

tarazlaşdıran fincan asılmışdır.  

Aparatda 

temperaturu 

verilmiş 

qaydada 

saxlamaq 

üçün 

xüsusi 

termorequlyator  qoyulmuş  və  termometrlə  nəzarət  edilir.  Yoxlamaq  üçün 

---

24 

 

götürülmüş  material  təcrübəni  aparmadan  əvvəl  çəkilir  və  sonra  setkalı  səbətlərə 

(zənbillərə) yığılır. 

Təcrübəni  tez  aparmaq  və  materialı  birdəfəlik  tez  qurtarmaq  üçün  apparata 

altı  səbət  qoyulur.  30  dəqiqə  keçdikdən  sonra,  yəni  kamera  105

0

C  qızana  qədər, 

materialın  1  çəkilməsi  başlayır,  sonra  isə  hər  15  dəqiqədən-bir  o  vaxta  qədər 

yoxlanılır  ki,  nümunənin  kütləsi  (çəkisi)  sabit  qalana  qədər,  daha  doğrusu  kütlə 

(çəki)  fərqi  005  q-dan  az  lana  qədər.  Nümunənin  kütləsi  (çəkisi)  200-300  qram 

götürülə bilər. 

Bu  cihazın  üstünlüyü  ondadır  ki,  universaldır,  yəni  qızdırıcı  kamerada  hər 

növ materialı qurutmaq olar və yüksək dəqiqliklə materialın nəmliyini təyin etmək 

mümkündür. 

Nöqsan  cəhəti  ondadır  ki,  materialın  nəmliyini  təyin  etmək  çox  vaxt  aparır 

(1,5-2  saat).  Həmçinin  toxuculuq  materiallarının  az  kütləli  (çəkili)  nümunəsinin 

nəmliyini  təyin  etmək  üçün  kondision  aparatından  istifadə  etmək  çox  da  əlverişli 

deyil. 

Odur  ki,  az  kütləli  (çəkili)  nümunənin  nəmliyini  təyin  etmək  üçün  elektrik 

nəmölçən cihazından istifadə olunur. 

Elektrik  nəmölçən  cihazı  (TEV-1).  TEV-1  markalı    elektrik  nəmölçən 

cihazının kondensator-datçikinə sınaq üçün götürülmüş lif qoyulur və kondensator 

datçikin tutumu dəyişdirilmiş olur. 

Pambıq liflərinin dielektrik keçiriciliyi onun nəmliyindən asılı olduğu üçün, 

həmin liflərin nəmliyini kondensatorun tutumunun dəyişməsinə əsasən təyin etmək 

olar.  

Elektrik  nəmölçən  cihazı  silindrşəkilli  kondensator  və  tutumun  artımını 

ölçən qurğudan ibarətdir. 

Cihazın  işə  hazırlanması.  Cihaz  işə  hazırlanarkən  əvvəlcə  cihaz  elektrik 

şəbəkəsinə  vilka  vasitəsilə,  bundan  sonra  isə  klevma  yerdə  birləşdirilərək 

qidalandırıcı işə salınır. Bu zaman siqnal lampası yanmalıdır. 

---

25 

 

Cihaz  5-10  dəqiqə  qızdıqdan  sonra  ölçünü  kondensatorun  dəstəyini  saat 

əqrəbinin  əksinə  fırlatmaqla  dəstəyin  özünə  birləşdirilmiş  əqrəb  sol  kənar 

vəziyyətə  gətirilir  ki,  həmin  vəziyyət  şkala  (bölgü)  üzərində  qırmızı  xətlə 

göstərilmişdir.  

Cihazın qabaq hissəsində materialın nəmliyini göstərən şkala qoyulmuşdur. 

Saonra  açar  pambıq  yazılan  tərəfə  burulur.  Daha  sonra  isə  açar  vəziyyətinə 

gətirilərək dəstək vasitəsilə  mikroampermetrin əqrəbi sıfır üzərində olarkən açar S 

vəziyyətinə qaytarılır və əqrəbin vəziyyətində dəyişiklik baş verərsə, onda yenidən 

dəstək vasitəsilə mikroampermetrin əqrəbi 0 vəziyyətinə gətirilir. 

Cihazın  işləmə  qaydası.  Kütləsi  50  q  olan  pambıq  lifi  kondensatorun  – 

datçikin  içərisində  müntəzəm  olaraq  yerləşdirilir.  Sonra  açar  S  vəziyyətində 

qurulur.  Bu  zaman  mikroampermetrin  əqrəbi  sağa  doğru,  yəni  saat  əqrəbi 

istiqamətinə 

meyl 

edir. 

Ölçünü 

kondensatorun 

dəstəyini 

fırlatmaqla 

mikroampermetrin əqrəbi sıfıra qaytarılır. Bu zaman əqrəb qarşısında uyğun şkala 

(bölgü) üzərindəki ədəd tədqiq olunan lifin nəmliyinə uyğun olacaqdır. 

Elektrik nəmölçən cihazında faktiki (həqiqi) nəmlik aşağıdakı düsturla təyin 

edilir. 

W

f

 = W

cihaz

 – 0,1 (t-20) 

W

f

 – pambığın həqiqi nəmliyini %-lə, 

W

cihaz

 – cihazın göstərdiyi nəmliyi %-lə, 

t  –  havanın  temperaturunu  (pambığın  nəmliyini  yoxlayan  zaman) 

0

C-lə 

göstərir. 

Bu  cihazın  nöqsan  cəhəti  ondadır  ki,  yalnız  pambıq  və  viskoz  ştapel  liflər 

üçün yararlıdır. 

 

 

 

 

---