Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları

Cilt / Volume 9 • Sayı / Issue 2 •  Aralık / December 2017 

181

Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları Üzerine Etkisi: Azerbaycan ve Türkiye 

Karşılaştırması

Tablo 7. Aylık Ortalama Hane Geliri ve Etnosentrik Eğilim Düzeyi

 Etnosentrik 

Eğilim Düzeyi

Ülke

Toplam

Türkiye Azerbaycan

Alt Gelir

 

 

 

 

 

 

 

Düşük 

etnosentrik

17

34

51

Pearson Ki-kare=18,732

Df=2

P=0, 00

17,5%

43,0%

29,0%

Orta etnosentrik

38

31

69

39,2%

39,2%

39,2%

Yüksek 

etnosentrik

42

14

56

43,3%

17,7%

31,8%

Toplam

 

97

79

176

100,0%

100,0%

100,0%

Ortanın Altı 

Gelir

 

 

 

 

 

 

 

Düşük 

etnosentrik

21

14

35

Pearson Ki-kare=5,629

Df=2

P=0, 060

19,8%

35,0%

24,0%

Orta etnosentrik

52

20

72

49,1%

50,0%

49,3%

Yüksek 

etnosentrik

33

6

39

31,1%

15,0%

26,7%

Toplam

106

40

146

100,0%

100,0%

100,0%

Orta Gelir

 

 

 

 

 

 

 

Düşük 

etnosentrik

28

41

69

Pearson Ki-kare=13,858

Df=2

P=0, 001

22,6%

41,4%

30,9%

Orta etnosentrik

54

43

97

43,5%

43,4%

43,5%

Yüksek 

etnosentrik 

42

15

57

33,9%

15,2%

25,6%

Toplam

124

99

223

100,0%

100,0%

100,0%

Ortanın 

Üstü Gelir

 

 

 

 

 

 

 

Düşük 

etnosentrik

11

12

23

Pearson Ki-kare=5,140

Df=2

P=0, 077

18,0%

40,0%

25,3%

Orta etnosentrik

33

12

45

54,1%

40,0%

49,5%

Yüksek 

etnosentrik 

17

6

23

27,9%

20,0%

25,3%

Toplam

61

30

91

100,0%

100,0%

100,0%

Üst Gelir

 

 

 

 

 

 

Düşük 

etnosentrik

25

17

42

Pearson Ki-kare=3,699

Df=2

P=0, 157

27,2%

40,5%

31,3%

Orta etnosentrik

42

19

61

45,7%

45,2%

45,5%

Yüksek 

etnosentrik

25

6

31

27,2%

14,3%

23,1%

Toplam

92

42

134

100,0%

100,0%

100,0%

---

Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi / Journal of Consumer and Consumption Research

182

Ömer Osman POYRAZ

Aylık ortalama hane gelir dağılımının gösterildiği Tablo 7’ye bakıldığı 

zaman  Türkiye  katılımcılarının  alt  gelir  düzeyinde  %17,5’inin  düşük, 

%39,2’sinin orta ve %43,3’ünün yüksek etnosentrik eğilimde oldukları 

görünürken; Azerbaycan katılımcılarının %43’ünün düşük, %39,2’sinin 

orta ve % 17,7’sinin yüksek etnosentrik eğilimde oldukları görülmek-

tedir. Bu sonuçlara göre alt gelir grubunda Türkiye katılımcılarının et-

nosentrik  eğilim  düzeyi  yüksek  olduğu  anlaşılırken; Azerbaycan  katı-

lımcılarının ise düşük etnosentrik düzeyde oldukları anlaşılmaktadır. Bu 

bağlamda alt gelir grubunda Azerbaycan ve Türkiye katılımcıları arasın-

da P<0,05 düzeyinde anlamlı bir farklılık vardır. 

Ortanın altı gelir grubuna bakıldığı zaman Azerbaycan katılımcılarının 

%35’i düşük, %50’si orta ve %15’i yüksek etnosentrik eğilime sahipken; 

Türkiye katılımcılarının %19,8’i düşük, %49,1’i orta ve %31,1’i yüksek 

etnosentrik eğilime sahiptir. Bu durumda Türkiye ve Azerbaycan katı-

lımcılarının orta etnosentrik eğilim düzeyinde oldukları gözlenmektedir. 

Bu bağlamda orta gelir grubunda Azerbaycan ve Türkiye katılımcıları 

arasında P<0,05 düzeyinde anlamlı bir farklılık yoktur.

Orta gelir grubuna bakıldığı zaman Türkiye katılımcılarının %22,6’sı-

nın düşük, %43,5’inin orta ve %33,5’inin yüksek etnosentrik eğilim dü-

zeyinde oldukları görülürken; Azerbaycan katılımcılarının %41,4’ünün 

düşük,  %43,4’ünün  orta  ve  %15,2’sinin  yüksek  etnosentrik  eğilimde 

oldukları gözlenmektedir. Bu durumda Türkiye katılımcılarının orta ve 

yüksek etnosentrik eğilim düzeyi yüksek çıkarken; Azerbaycan katılım-

cılarının ise düşük ve orta etnosentrik eğilim düzeyleri yüksek çıkmıştır. 

Bu bağlamda orta gelir grubunda Azerbaycan ve Türkiye katılımcıları 

arasında P<0,05 düzeyinde anlamlı bir farklılık vardır.

Ortanın  üstü  gelir  grubuna  baktığımız  zaman  Azerbaycan  katılımcı-

larının %40’ı düşük, %20’si yüksek ve %40’ı orta etnosentrik eğilim 

düzeyine sahipken; Türkiye katılımcılarının %18’i düşük, %54,1’i orta 

ve  %27,9’u  yüksek  etnosentrik  eğilim  düzeyine  sahiptir.  Bu  sonuçla-

ra göre ortanın altı gelir grubunda Türkiye katılımcılarının en yüksek 

etnosentrik  eğilim  düzeyi  oranı  orta  etnosentrik  eğilimleri  çıkarken; 

Azerbaycan katılımcılarının orta ve düşük etnosentrik eğilim düzeyleri 

---

Cilt / Volume 9 • Sayı / Issue 2 •  Aralık / December 2017 

183

Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları Üzerine Etkisi: Azerbaycan ve Türkiye 

Karşılaştırması

oranları aynı çıkmıştır. Bu bağlamda ortanın üstü gelir grubunda Azer-

baycan ve Türkiye katılımcıları arasında P<0,05 düzeyinde anlamlı bir 

farklılık yoktur.

Son olarak üst gelir grubuna baktığımız zaman Türkiye katılımcılarının 

%27,2’si  düşük,  %45,7’si  orta  ve  %27,2’si  yüksek  etnosentrik  eğilim 

düzeyine  sahip  çıkarken;  Azerbaycan  katılımcılarının  %40,5’i  düşük, 

%45,2’si orta ve %14,3’ü yüksek etnosentrik eğilim düzeyine sahiptir. 

Bu sonuçlara göre Türkiye ve Azerbaycan katılımcılarının üst gelir gru-

bunda orta etnosentrik eğilim düzeyinde oldukları anlaşılmaktadır. Bu 

bağlamda  üst  gelir  grubunda Türkiye  ve Azerbaycan  arasında  P<0,05 

düzeyinde anlamlı bir farklılık yoktur.

Azerbaycan’ı kendi içerisinde gelir gruplarına göre etnosentrik eğilim 

düzeylerini incelediğimiz zaman alt gelir grubunun düşük etnosentrik 

eğilim düzeyine; ortanın altı, orta, ortanın üstü ve üst gelir gruplarında 

orta etnosentrik eğilim düzeyine sahip olduklarını anlaşılmaktadır. 

Türkiye’de ise alt gelir grubunun yüksek etnosentrik eğilimde olduğu 

görülürken; ortanın altı, orta, ortanın üstü ve üst gelir gruplarında orta 

etnosentrik eğilim düzeyine sahip olduklarını anlaşılmaktadır. 

Sonuç

Dünyada  küreselleşme  ile  birlikte  ülkelerin  birbirleriyle  olan  ilişkileri 

artmakta ve bu ilişkilerin sonucunda ticari açıdan ülkeler fayda sağla-

maktadır. Ülke ürünlerinin ticari fayda sağlamak amacıyla diğer ülke pa-

zarlarına girmesi sonucunda bazı riskler ortaya çıkmaktadır. Her ülkenin 

kendine özgü kültür veya etnik yapısının olması o ülkede yaşayan insan-

ların satın alma davranışları üzerine etki yapabilmektedir. Bu bağlam-

da diğer ülke pazarlarına yatırım yapacak ülke, şirket ve girişimcilerin 

tüketici etnosentrizmi kavramı üzerinde durması ve araştırma yapması 

giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Yatırım yapılacak ülkenin tü-

keticilerinin etnosentrik eğilim düzeylerinin bilinmesi ve bu düzeylere 

göre pazarlama kavramlarının işleme alınması olumlu geri dönüşler sağ-

layacaktır. 

---

Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi / Journal of Consumer and Consumption Research

184

Ömer Osman POYRAZ

Özbek  (2005)  Kırgızistan’ın  Celalabad  şehrinde  yaptığı  “Geleneksel 

Toplumlar ve Güven Bağlamında Etnosentrik Eğilim İlişkisi” başlıklı 

araştırmasında  bölgede  yaşayan  insanların  güven  bağlamında  yüksek 

etnosentrik eğilimlere sahip olduğunu tespit etmiştir. Özçelik ve Torlak 

(2011) yaptıkları araştırmada marka kişiliği boyutlarına ilişkin tüketici 

algılarının yerli ve yabancı markalara göre farklılaşabildiğini ve etno-

sentrik eğilimlerin tüketici algı ve satın alma kararlarında etkili olabil-

diğini anlatmaktadırlar. Arı ve Madran (2011) satın alma kararlarında 

tüketici etnosentrizmi ve menşe ülke etkisinin rolünü araştırmışlar ve 

Türk tüketicilerin satın alma kararlarında ölçüt olarak ilk sırada kaliteyi 

göz önünde bulundurduklarını söylemektedirler. Türk tüketicilerin yerli 

malına karşı güvensizlik algısı ve yabancı ürünlerin kaliteli olduğu al-

gısı ve menşe ülke etkisinin araştırmada ön planda tutulması sebebiyle 

tüketici etnosentrizminin etkisinin düşük çıkmasına sebep olduğu düşü-

nülebilir.

Bu araştırmada Türkiye ve Azerbaycan tüketicilerinin etnosentrik eğilim 

düzeyleri ölçülerek karşılaştırılması yapılmıştır. Elde edilen verilerin so-

nucunda her iki ülkenin etnosentrik eğilim düzeyleri belirlenerek yüksek, 

orta ve düşük olmak üzere üç düzeye ayrılmıştır. Bu etnosentrik eğilim 

düzeylerinin tüketicilerin demografik özelliklerine göre değişip değiş-

mediklerini öğrenmek için ki kare bağımsızlık testleri yapılmıştır. Testle-

rin sonuçlarının neticesinde cinsiyet, medeni durum, aylık ortalama hane 

geliri ve meslek değişkenlerinde Türkiye tüketicilerinin Azerbaycan tü-

keticilerine göre daha yüksek etnosentrik eğilimde olduğu anlaşılmıştır. 

Fakat yaş değişkeninde 45 ve altı yaş aralıklarında etnosentrik eğilim 

düzeyleri arasında fark varken; 46 ve üzeri yaşlarda farkın olmadığı an-

laşılmıştır. Eğitim değişkeninde ise Azerbaycan’da ortaöğretim grubun-

da katılımın az olması sebebiyle ki kare bağımsızlık testi yapılamamıştır. 

Lise mezunu olan grupta ise iki ülke arasında fark gözükmemektedir. 

Farkın olduğu tek grup olan üniversite mezunları arasında Türkiye ka-

tılımcılarının etnosentrik eğilim düzeyi Azerbaycan katılımcılarına göre 

daha fazla çıkmıştır. Bu bağlamda Türkiye katılımcılarının etnosentrik 

---

Cilt / Volume 9 • Sayı / Issue 2 •  Aralık / December 2017 

185

Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları Üzerine Etkisi: Azerbaycan ve Türkiye 

Karşılaştırması

eğilim düzeyinin Azerbaycan katılımcılarına göre daha fazla olduğu an-

laşılmaktadır. 

İki ülke arasındaki karşılıklı yatırımlarda uygulamacıların ve araştırma-

cıların Türkiye ve Azerbaycan tüketicileri arasında farklılıkların oldu-

ğunu göz önünde bulundurmaları doğru kararların verilmesi açısından 

fayda sağlayacaktır.

Kaynakça

Arı, Emin Sertaç ve Madran, Canan (2011), “Satın Alma Kararlarında 

Tüketici  Etnosentrizmi  ve  Menşe  Ülke  Etkisinin  Rolü”,  Öneri 

Dergisi, 9(35), 15-33.

Asil, Hilal. ve Kaya, İsmail (2013), “Türk Tüketicilerin Etnosentrik Eği-

limlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma”, İstanbul Üniver-

sitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42(1), 113-132.

Balabanis,  G.,  Diamantopoulos,  A.,  Mueller,  R.D.  ve  Melewar,  T.C. 

(2001), “The Impact of Nationalism, Patriotism and Internationa-

lism on Consumer Ethnocentric Tendencies”, Journal of Interna-

tıonal Business Studies, 32 (1), 157-175.

Caruana, Albert ve Magri, Emanuel (1996), “The Effect of Dogmatism 

and Social Class Variables on Consumer Ethnocentrism in Malta”, 

Marketing Intelligence & Planning, 14(4), 39-44.

Durmaz, Y., Oruç, R.B. ve Kurtlar, M. (2011), “Kişisel Faktörlerin Tü-

ketici  Satın Alma  Davranışlarına  Etkisi  Üzerine  Bir Araştırma”, 

Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 114-133.

Eroğlu, A.H. ve Sarı, S. (2011), “Tüketici Etnosentrizmi ve Marka Bağ-

lılığı Arasındaki İlişki”, Akdeniz Üniversitesi Uluslararası Alanya 

İşletme Fakültesi Dergisi, 3(2), 39-55.

Good, Linda K. ve Huddleston, Patricia (1995), “Ethnocentrism of Po-

lish and Russian Consumers: are feelings and intentions related?”, 

International Marketing Review, 12(5), 35-48.

---

Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi / Journal of Consumer and Consumption Research

186

Ömer Osman POYRAZ

Güven, Ö.Z. ve Davudov, G. (2012), “Türkiye ve Azerbaycan’da Tüketi-

cilerin Otomobil Satın Alımına Etki Eden Faktörlerin Belirlenme-

si ve Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Araştırma”, Akademik Bakış 

Dergisi, (30), 1-20

Hawkins,  Del  I.  ve  Mothersbaugh,  D.L.  (2010),  Consumer  Behavior: 

Building Marketing Strategy, McGraw-Hill/Irwin.

Howard,  John A.  (1989),  Consumer  Behavior  in  Marketing  Strategy, 

Prentice Hall, Inc. A Division of Simon & Schuster Englewood 

Cliffs.

Hoyer, Wayne D. ve MacInnis, Deborah J. (2008), Consumer Behavior, 

South- Western CENGAGE Learning.

İslamoğlu, Ahmet H. ve Altunışık, Remzi (2008), Tüketici Davranışları, 

İstanbul: Beta Yayınevi.

İşler, D. B. (2013), “Tüketici Etnosentrizmi ve Menşe Ülke Etkisi Ekse-

ninde Satın Alma Kararlarındaki Rolü: Cetscale Ölçeği ile Bir Uy-

gulama”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 93-121.

Küçükemiroğlu,  Orsay  (1997),  “Market  Segmentation  by  using  Con-

sumer  Lifestyle  Dimensions  and  Ethnocentrism:  an  Empricial 

Study”, European Journal of Marketing, (33), 470-487.

Liang, Xiuqing ve Kong, Qingmin (2010). “Cycle Fluctuation Research 

of Consumer Ethnocentrism Segmentation in E-Market of Chinese 

Mainland”, IEEE. 

Mangnale, V.S., Potluri, R.M. ve Degufu, H. (2011), “A Study on Eth-

nocentric Tendencies of Ethopian Consumers”, Asian Journal of 

Business Management, 3(4), 241-250.

McNeal, James U. (2007), “On Becoming a Consumer: The Develop-

ment of Consumer Behavior Patterns in Childhood”, Elsevier.

Mutlu, H.M., Çeviker, A. ve Çirkin, Z. (2011), “Tüketici Etnosentrizmi 

ve Yabancı Ürün Satın Alma Niyeti: Türkiye ve Suriye Üzerine 

Karşılaştırmalı Analiz”, Sosyo Ekonomi, (14), 51-74.

---

Cilt / Volume 9 • Sayı / Issue 2 •  Aralık / December 2017 

187

Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları Üzerine Etkisi: Azerbaycan ve Türkiye 

Karşılaştırması

Odabaşı, Yavuz (1998), Tüketici Davranışı ve Pazarlama Stratejisi, Es-

kişehir: Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi yayınları.

Özbek, M.F. (2005), “Geleneksel Toplumlar ve Güven Bağlamında Et-

nosentrik Eğilim İlişkisi”, Türk Dünyası Celalabad İşletme Fakül-

tesi.

Özçelik, D.G. ve Torlak, Ö. (2011), “Marka Kişiliği Algısı ile Etnosent-

rik Eğilimler Arasındaki İlişki: LEVİS ve MAVİ JEANS Üzerine 

Bir Uygulama”, Ege Akademik Bakış, 11(3), 361-377.

Piron, Francis (2002), “International Outshopping and Ethnocentrism”, 

European Journal of Marketing, 36(1) 189-210.

Ramayah,  T.,  Mohamad,  O., Young,  N.C.  ve  May-Chiun,  Lo  (2011), 

“Testing  Dimensionality  of  the  Consumer  Ethnocentrism  Scale 

(CETSCALE): Assessing  Reliability  and Validity  in  a  Multicul-

tural Context”, Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 

5(9): 325-334.

Sharma, S., Shimp, T. ve Shin, J. (1995), “Consumer Ethnocentrism, A 

Test Of Antecedents and Moderators”, Journal of the Academy of 

Marketing Science, 23(1), 26-37.

Solomon,  M.  ve  diğerleri  (2006),  Consumer  Behaviour:  A  European 

Perspective, New York: Prentice Hall Europe.

Strehlau, V.I., Ponchio, M.C. ve Loebel, E. (2012), “An Assessment of 

the Consumer Ethnocentric Scale (CETSCALE)”, Brazilian Busi-

ness Review, 9(3), 103-126.

Vida, I., Dmitrovic, T. ve Obadia, C. (2008), “The Role of Ethnic Affilia-

tion in Cosumer Ethnocentrism”, European Journal of Marketing, 

42(3), 327-343.

Wang, Cheng Lu ve Chen, Zhen Xiong (2004), “Consumer Ethnocent-

rism and Willingness to Buy Domestic Products in a Devoloping 

Country Setting: Testing Moderating Effects”, Journal of Consu-

mer Marketing, 21(6), 391-400.

---

Document Outline

• 01_tuketici dergisi 2017_2 baskiya