Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları

Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi / Journal of Consumer and Consumption Research

172

Ömer Osman POYRAZ

Tablo 1. 12 Bölge ve Oranları

Bölgeler

Oranlar

Anket Sayısı

İstanbul

%18.47

92

Batı Marmara

%4.28

21

Ege

%12.91

65

Doğu Marmara

%9.39

47

Batı Anadolu

%9.6

48

Akdeniz

%12.74

64

Orta Anadolu

%5.05

25

Batı Karadeniz

%5.87

30

Doğu Karadeniz

%3.33

17

Kuzeydoğu Anadolu

%2.88

14

Ortadoğu Anadolu

%4.92

25

Güneydoğu Anadolu

%10.56

53

Toplam

100%

501

Araştırmanın Bulguları ve Tartışma

Araştırmanın bu bölümünde anket çalışmasına cevaplayıcı olarak katı-

lan Türkiye ve Azerbaycan tüketicilerinin etnosentrik eğilimlerine iliş-

kin bulgular irdelenerek elde edilen veriler üzerinde tartışılacaktır. Bu 

amaçla tüketicilerin Cetscale ölçeğine verdikleri cevapların Türkiye ve 

Azerbaycan’dan katılımcıların her biri için toplamları alınmıştır. Anket 

hazırlanırken yapılan çalışmalara göre gruplandırma yapılırken beşli Li-

kert  ölçeği  esas  alınmış  (1-Kesinlikle  katılmıyorum,  2-Katılmıyorum, 

3-Kararsızım, 4-Katılıyorum, 5-Tamamen katılıyorum), her iki uca (1 ve 

5) eşit mesafede bulunan 3 değerinin her iki taraftan 0.5 birim alınarak 

oluşturulan aralık, gruplamanın orta değeri olarak kabuk edilmiştir. Bu 

aralığın altı düşük etnosentrik, üzeri yüksek etnosentrik olarak alınmıştır. 

Buna göre düşük etnosentrik eğilimi olan grubun bulunduğu birinci ara-

lık (1 - 2,5 aralığı), 17 x 2,5= 42,5 (17 - 42 olarak alınmış); orta etnosent-

rik eğilimine sahip olan grubun bulunduğu ikinci aralık (2,5 - 3,5 aralı-

ğı), 17 x 3,5 = 59,5 (43 – 60 olarak alınmış); yüksek etnosentrik eğilimli 

---

Cilt / Volume 9 • Sayı / Issue 2 •  Aralık / December 2017 

173

Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları Üzerine Etkisi: Azerbaycan ve Türkiye 

Karşılaştırması

olan kişilerin oluşturduğu üçüncü grubun bulunduğu aralık ise 61’den 

başlayıp  (3,5  –  5  aralığı),  17  x  5  =  85  üst  sınırı  ile  sınırlandırılmıştır 

(İşler, 2013:106). Cronbach’s Alpha yöntemi ile elde edilen sonuçlara 

göre ölçeğin güvenilirliği 0,911 bulunmuştur. Bu sonuca göre ölçeğin 

güvenilirliğinin istenilen düzeyde olduğu görülmektedir.

Tablo 2. Türkiye ve Azerbaycan’daki Tüketicilerinin Etnosentrik 

Eğilim Düzeyi

Ülke

Etnosentrik Eğilim Düzeyi

Türkiye

Azerbaycan

Toplam

Düşük etnosentrik

 

101

119

220

21,0%

40,9%

28,5%

Orta etnosentrik

 

220

125

345

45,8%

43,0%

44,7%

Yüksek etnosentrik

 

159

47

206

33,1%

16,2%

26,7%

Toplam

 

480

291

771

100,0%

100,0%

100,0%

Türkiye ve Azerbaycan’daki tüketicilerinin etnosentrik eğilim düzeyi-

ni gösteren Tablo 2’ye göre Türkiye’deki 480 katılımcının 101’i (%21) 

düşük etnosentrik eğilim düzeyine sahip, 220’si (%45,8) orta etnosent-

rik eğilim düzeyine sahip ve 159’u (%33,1) ise yüksek etnosentrik eği-

lim düzeyine sahiptir. Azerbaycan’daki 291 katılımcının 119’u (%40,9) 

düşük etnosentrik eğilimli olanlar, 125’i (%43) orta etnosentrik eğili-

me sahip olanlar ve 47’si (%16,2) ise yüksek etnosentrik eğilim düze-

yine sahip olanlardır. Elde edilen sonuçlara göre Türkiye ve Azerbay-

can’daki katılımcıların orta etnosentrik eğilim düzeyine sahip oldukları 

görülmektedir  Ancak  Türkiye’deki  katılımcıların  yüksek  etnosentrik 

düzeylerinin düşük etnosentrik eğilimlerine göre daha yüksek olması; 

Azerbaycan’daki  katılımcıların  ise  tam  tersi  düşük  etnosentrik  eğilim 

düzeylerinin yüksek etnosentrik eğilim düzeylerine göre daha fazladır. 

Buradan elde edilen sonuca göre Azerbaycan’daki katılımcıların Türki-

---

Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi / Journal of Consumer and Consumption Research

174

Ömer Osman POYRAZ

ye’deki katılımcılara göre etnosentrik eğilim düzeyinin daha az olduğu-

nu görülmektedir. 

Araştırmanın bundan sonraki bölümlerinde ki-kare bağımsızlık testi ile 

tüketicilerin  demoğrafik  özellikleri  ile  etnosentrik  eğilimleri  arasında 

bir farklılığın olup olmadığı araştırılmıştır. Ayrıca Türkiye ve Azerbay-

can’daki tüketicilerin arasında karşılaştırma yapılmıştır.

Tablo 3. Cinsiyet ve Etnosentrik Eğilim Düzeyi

Cinsiyet

 Etnosentrik Eğilim 

Düzeyi

Ülke

Toplam

Analiz

Türkiye Azerbaycan

Kadın 

Düşük etnosentrik

 

43

65

108

Pearson Ki-kare =32,036

Df=2

P=0,00

19,0%

43,6%

28,8%

Orta etnosentrik

 

111

64

175

49,1%

43,0%

46,7%

Yüksek etnosentrik

  

72

20

92

31,9%

13,4%

24,5%

Toplam

 

226

149

375

100,0% 100,0%

100,0%

Erkek

  

Düşük etnosentrik

 

58

54

112

Pearson Ki-kare=14,780

Df=2

P=0,001

22,8%

38,0%

28,3%

Orta etnosentrik

 

109

61

170

42,9%

43,0%

42,9%

Yüksek etnosentrik

  

87

27

114

34,3%

19,0%

28,8%

Toplam

254

142

396

100,0% 100,0%

100,0%

Tablo 3’e bakıldığında Türkiye’deki kadınların %19’u düşük, %49,1’i 

orta ve %31,9’u yüksek etnosentrik eğilime sahip iken; Azerbaycan’da 

ise kadınların %43,6’sı düşük, %43’ü orta ve %13,4’ü yüksek etnosent-

rik eğilime sahiptir. Bu bağlamda Türkiye’de kadınlar orta etnosentrik 

eğilime sahip iken;  Azerbaycan’da kadınlar düşük etnosentrik eğilimle-

re sahiptir. İki ülke kadınlarının arasında P<0,05 düzeyinde anlamlı bir 

fark vardır.

---