Enerji resurslarinin nəQLİNDƏ azərbaycan tüRKİYƏ ƏMƏkdaşLIĞI: “nabukko”dan “CƏnub qaz
Yüklə 247,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan
253 ENERJİ RESURSLARININ NƏQLİNDƏ AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ ƏMƏKDAŞLIĞI: “NABUKKO”DAN “CƏNUB QAZ DƏHLİZİ”NƏ Sayı: 97
kondensat yatağının istismarının ikinci mərhələsi və “Cənub qaz dəhlizi”nin yaradılmasına dair digər layihələrlə bağlı bəzi tədbirlər haqqında” sərəncam imzaladı 32 . Sərəncama əsasən, “Cənub qaz dəhlizi”nə aid layihələrin səmərəli idarə olunması məqsədilə SOCAR-a qapalı səhmdar cəmiyyəti yaradılması tapşırı- lırdı. Nizamnamə kapitalı 100 mln. dollar təşkil edən cəmiyyətin səhmlərinin 51 faizi dövlətə, 49 faizi isə SOCAR-a məxsus idi. “Cənub qaz dəhlizi”nin tərkib hissələri olan “Şahdəniz-2”, CQBK, TANAP və TAP layihələrinin səhmdar şirkətləri öz strategiyalarına uyğun surətdə konkret addımlar ataraq, ilk növbədə, kommersiya maraqlarının qorunmasına üstünlük verirdilərsə, həmin layihələrin keçdiyi ölkələr, əlbəttə ki, enerji təhlükəsizliyinin səmərəli və uzunmüddətli təmin olunmasına çalışırdılar. Ona görə də “Cənub qaz dəhlizi”nin tezliklə həyata keçirilməsi bütün tərəflərin mənafelərinə uyğun idi. Bu baxımdan 2014-cü il sentyabrın 20-də Bakı yaxınlığında yerləşən Səngəçal terminalında “Cənub qaz dəhlizi”nin təməlqoyma mərasiminin keçirilməsi layihənin icrasında mühüm mərhələnin başlanğıcı kimi böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Mərasimdə çıxış edən müxtəlif dövlətlərin yüksək səviyyəli təmsilçiləri “Cənub qaz dəhlizi”nin Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyində oynayacağı rolu xüsusi olaraq vurğuladılar. Bolqarıstanın 2009-cu ildəki qaz böhranından ciddi ziyan çəkdiyini qeyd edən bu ölkənin Prezidenti R.Plevneliyev dedi: “Bizim ölkə bir kəmərdən asılı idi və heç bir alternativimiz yox idi. Bolqarıstan iqtisadiyyatı ayda yüzlərlə milyon avro zərər çəkirdi. Alternativ mənbələrin təmin edilməsi bizim üçün milli maraq əhəmiyyətli məsələ və enerji marşrutunun şaxələndirilməsi başlıca prioritet idi... “Cənub qaz dəhlizi” bu illər ərzində yaşanmış asılılığın sonu olacaq. Bizim regionu və daha geniş məkanı - Avropanı asılılıqdan azad edəcək” 33 .
qeyd edən Prezident R.Plevneliyev Bolqarıstanı Yunanıstanla birləşdirən qaz kəmərinin inşasının 2016-cı ilə qədər başa çatacağını, Bolqarıstan-Türkiyə boru kəmərinin isə tezliklə tikilməsi üçün çalışacaqlarını bildirdi. 32 Azərbaycan, 26 fevral 2014 . 33 Azərbaycan, 21 sentyabr 2014 . 254 ƏRƏSTUN MEHDİYEV Bahar - 2018 Avropa Birliyinin mövqeyini ifadə edən X.Barrozunun da fikirləri diqqəti çəkir: “Bu layihə yalnız kəmər deyil, XXI əsrin mühüm strateji enerji dəhlizidir. Bu, sözün əsil mənasında, geostrateji bir layihə olacaq” 34 .
müqaviləsi”nin 20 illik yubileyinə təsadüf etməsi həm də rəmzi məna daşıyırdı. Bütün cəhətlərinə görə ilk neft müqaviləsi və BTC-nin regiondakı əhəmiyyətli rolu ilə müqayisə oluna biləcək “Cənub qaz dəhlizi”nin təməlinin qoyulması Azərbaycanda qaz erasının başlanğıcına yol açırdı. Lakin layihənin uğurla irəliləməsi Avropa ölkələrində bəzi qrupların narahatlığına səbəb olur, ona əngəl törədilməsi üçün müxtəlif bəhanələrə əl atırdılar. BTC-nin tikintisi dövründə olduğu kimi, indi də əsas arqument qismində ekologiya, ətraf mühitin qorunması və tarixi abidələrin mühafizəsi məsələləri istifadə olunurdu. Bu dəfə eyni vasitələr daha çox “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin sonuncu seqmenti olan TAP kəmərinə qarşı yönəldilmişdi. İtaliyada və qismən də Yunanıstanda boru kəməri əleyhinə aparılan kampaniyada yuxarıda göstərilən “arqumentlər”lə yanaşı, həm də layihə üçün torpaq sahələrinin satın alınmasında korrupsiya hallarına yol verilməsi ilə bağlı iddialar irəli sürülürdü 35 .
idi. Lakin onlar yenə də öz məqsədlərinə çatmadılar. Aparılan araşdırmalar həmin iddiaların heç bir əsası olmadığını sübut etdi. Tikinti işləri ləngisə də, onu dayandırmaq mümkün olmadı. Süni maneələrin aradan qaldırılmasına baxmayaraq, alternativ marşrutların çəkilməsi “Cənub qaz dəhlizi”nin fəaliyyətinə və perspektiv inkişafına əngəl törədə bilərdi. Belə ki, həmin dövrdə Rusiyadan Qara dənizin dibi ilə Türkiyə sularından və Bolqarıstan ərazisindən keçməkləAvropaya çəkilən “Cənub axını” kəmərinin inşası Avropa İttifaqının təzyiqləri nəticəsində dayandırıldı. Bolqarıstanın tikintiyə icazə verməkdən imtina etməsinə görə, Rusiya Prezidenti V.Putin 2014-cü il dekabrın ilk günlərində Ankaraya səfəri zamanı “Cənub axını” layihəsinin reallaşmayacağını bildirdi 36 . Bunun əvəzində “Qazprom” kəmərin Qara dənizin dibi ilə Türkiyəyə qədər uzadılması və Türkiyə-Yunanıstan sərhədindən qazın Avropa ölkələrinə 34 Azərbaycan, 21 sentyabr 2014 . 35 Azadlıq, 25 noyabr 2014. 36 Российская газета, 3 декабря 2014. 255 ENERJİ RESURSLARININ NƏQLİNDƏ AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ ƏMƏKDAŞLIĞI: “NABUKKO”DAN “CƏNUB QAZ DƏHLİZİ”NƏ Sayı: 97
satılması variantını nəzərdən keçirməyə başlamışdı. Belə olan halda “Cənub qaz dəhlizi” ilə eyni bazarlara çıxan “Türk axını” adını almış bu kəmər ciddi rəqabət yarada bilərdi. Buna baxmayaraq, Azərbaycan hökuməti “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin vaxtında icra olunması üçün zəruri tədbirləri görürdü. Məhz Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə 2015-ci il fevralın 12-də Bakıda “Cənub qaz dəhlizi” Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin ilk iclası keçirildi. Layihəyə qoşulmuş ölkələrin energetika nazirlərinin, Aİ, ABŞ, Böyük Britaniya, habelə beynəlxalq maliyyə qurumları nümayəndələrinin iştirakı ilə təşkil olunmuş görüşdə “Cənub qaz dəhlizi”nin qrafikə uyğun şəkildə həyata keçirilməsi üçün qarşıda duran vəzifələr və onların həlli yolları müzakirə edildi 37 . Azərbaycan “Cənub qaz dəhlizi”nə yalnız kommersiya layihəsi kimi yanaşmırdı. 2015-ci ildə dünya bazarında neftin bir barrelinin qiymətinin 50 dollardan aşağı düşməsi enerji layihələrinə maliyyə problemi yaradırdı. Lakin vaxtilə BTC İxrac Boru Kəmərinin tikintisi ilə bağlı məsələlərin həll olunduğu dövrdə neftin qiymətinin kəskin şəkildə enməsinə baxmayaraq, Azərbaycan və onun tərəfdaşlarının siyasi iradəsi nəticəsində layihəni reallaşdırmaq mümkün oldu. Buna görə də Prezident İlham Əliyev Münxen Təhlükəsizlik Konfransında qeyd edirdi ki, enerji daşıyıcılarının qiymətinin aşağı düşməsi “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin kommersiya baxımından dayanıqlı olmasını çətinləşdirsə də, ona iştirakçı ölkələrin enerji təhlükəsizliyinə və nəticə etibarilə milli təhlükəsizliyinə xidmət edən ideya kimi yanaşılmalıdır 38 . Məsələlərin həlli ilə bağlı prinsipial və konstruktiv mövqeyini saxlayan Azərbaycan “Cənub qaz dəhlizi”nin də gerçəkləşməsi sahəsində iştirakçı ölkələrdən qətiyyət və ardıcıllıq göstərilməsinin tərəfdarı idi. Məşvərət Şurasının birinci iclasında çıxış edən Avropa Komissiyasının enerji məsələləri üzrə sədr müavini M.Şevçoviç vaxtilə “Nabukko” layihəsi ilə bağlı kifayət qədər siyasi dəstək və əlaqələndirmə mexanizminin çatışmadığını etiraf edərək, indi səhvlərin aradan qaldırılmasının zəruriliyini bildirdi. O, “Cənub qaz dəhlizi”nin əhəmiyyətini əsaslandıraraq qeyd edirdi: “Bu gün Avropa İttifaqında apardığımız hesablamalara görə, istifadə etdiyimiz qazın 65 faizi, neftin isə 90 faizi idxal edilir. Gələcəkdə Avropa İttifaqına idxal edəcəyimiz qazın həcmi 84 faiz, neftin həcmi isə 94 faiz olacaq” 39 . 37 Azərbaycan, 13 fevral 2015 . 38 Xalq qəzeti, 7 fevral 2015. 39 Azərbaycan , 14 fevral 2015 . Yüklə 247,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|