Enerji resurslarinin nəQLİNDƏ azərbaycan tüRKİYƏ ƏMƏkdaşLIĞI: “nabukko”dan “CƏnub qaz
Yüklə 247,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Зеркало
- Azərbaycanın enerji siyasəti Qərb mətbuatında
- Azərbaycan
250 ƏRƏSTUN MEHDİYEV Bahar - 2018 həcmdən 3 dəfə çox, yəni 30 mlrd. kubmetr qaz alınması barədə təkliflər ve- rilmişdi 23 . Bununla yanaşı, ekspertlər marşrutun seçilməsində siyasi amillərin də va- cib rol oynadığını qeyd edirdilər. Onların fikrincə, Rusiya amilini nəzərə alan Azərbaycan “Qazprom”un güclü təsir dairəsinə daxil olan “Nabukko Vest” ölkələrini deyil, TAP marşrutunu seçməklə Şimal qonşusu ilə maraqların toq- quşmasına yol vermədi 24 . Hadisələrin sonrakı gedişi də göstərdi ki, bu fikir həqiqətə uyğundur. Çünki TAP ilə nəql olunacaq 10 mlrd. kubmetr həcmində qaz Rusiyanın ma- raqları üçün elə bir təhlükə doğurmurdu. Buna görə də TAP layihəsi Rusi- ya tərəfindən daha sakit qarşılandı və Azərbaycanla ikitərəfli münasibətlərdə gərginliyə səbəb olmadı. Qeyd etmək lazımdır ki, ekspertlər haqlı olaraq həm də “Şahdəniz” kon- sorsiumunun əsas iştirakçısı olan “BP” və “Statoyl”un Rusiya ilə qurulmuş qarşılıqlı münasibətlərində praqmatik mövqedən çıxış etdiklərini bildirirdilər. Onlar Avropa bazarında Rusiya ilə üz-üzə gələrək, bu ölkə ilə perspektiv əməkdaşlıq imkanlarını riskə məruz qoya bilməzdilər 25 .
verərkən, kommersiya maraqları ilə siyasi mənafeləri uzlaşdırmağa nail oldu. Bunun ardınca sentyabrın 19-da Bakıda “Şahdəniz-2” layihəsinin icrası- na yol açan çox mühüm sazişlər imzalandı. “Şahdəniz” konsorsiumu ilə Avro- panın 9 şirkəti arasında imzalanmış uzunmüddətli qaz satışına dair sənədlərə görə, Azərbaycan 25 il ərzində Avropa ölkələrinə hər il 10 mlrd. kubmetrdən çox qaz satmalı idi 26 .
nanıstan və Bolqarıstana, qalan hissəsinin isə İtaliyaya və ətraf bazarlara ix- rac olunması nəzərdə tutulurdu. “Şahdəniz-2” layihəsi üzrə 2018-ci ildə hasil ediləcək qazın Avropa bazarına 2019-cu ildə daxil olması gözlənilirdi. 23 Зеркало, 20 июля 2013. 24 Viktoriya, Panfilova, “Azərbaycanın enerji sahəsində təsir rıçaqları”, Azərbaycanın
“Şahdəniz-2” layihəsi və “Cənub axını”: potensial təhlükə”, Azərbaycanın enerji siyasəti Qərb mətbuatında, Bakı, 2015, s.187-188. 25 Panfilova, a.g.m., s.154; Ögütçü, a.g.m., s.187-188. 26 Xalq qəzeti, 20 sentyabr 2013.
251 ENERJİ RESURSLARININ NƏQLİNDƏ AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ ƏMƏKDAŞLIĞI: “NABUKKO”DAN “CƏNUB QAZ DƏHLİZİ”NƏ Sayı: 97
“Cənub qaz dəhlizi”nin bütün tərkib hissələrinin müəyyənləşməsi ilə bağlı müvafiq qərarların qəbul edilməsindən sonra onların həyata keçirilməsi üçün zəruri işlərin görülməsi tələb olunurdu.Məhz indiyədək görülmüş tədbirlərin məntiqi nəticəsi olaraq, 2013-cü il dekabrın 17-də Bakıda “Şahdəniz-2” layihəsi üzrə yekun investisiya qərarının imzalanması mərasimi keçirildi 27 . “Şahdəniz” layihəsinin ikinci mərhələsi və Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin genişləndirilməsi üzrə yekun investisiya sazişini SOCAR və “Şahdəniz” konsorsiumunun prezidentləri imzaladılar. Bununla yanaşı, mərasimdə həm də Azərbaycan, Albaniya, Xorvatiya və Macarıstan arasında əməkdaşlıq, “Cənub qaz dəhlizi” və “Cənub-Şərqi Avropa dəhlizi Anlaşma Memorandumu” imzalandı. Qeyd olunan ölkələrlə bərabər, Gürcüstan, Türkiyə, Böyük Britaniya, ABŞ, Bolqarıstan və İtaliyanın hökumət rəhbərləri, nazir və digər yüksək səviyyəli nümayəndələrinin, habelə Avropa İttifaqının enerji məsələləri üzrə komissarının mərasimdə iştirakı imzalanan sənədlərin mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini bir daha təsdiqləyirdi. “Şahdəniz” yatağının tammiqyaslı işlənilməsinin əhəmiyyətini nəzərə çarpdıran Prezident İlham Əliyev bu layihəni “XXI əsrin müqaviləsi” adlandırmışdır 28 . Çünki karbohidrogen ehtiyatlarına, geoiqtisadi və geosiyasi əhəmiyyətinə görə “Şahdəniz” layihəsi “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqları üzrə ilk neft müqaviləsi ilə müqayisə oluna bilər. Buna görə də Azərbaycan Prezidenti haqlı olaraq vurğulayırdı: “Bu layihə regionun və Avropanın enerji xəritəsini dəyişdirəcəkdir” 29 .
və strateji əhəmiyyət kəsb edirdi. Əvvəla, layihənin icrasına başlanılması həmin ölkələrin iqtisadiyyatına irihəcmli sərmayə qoyuluşuna yol açırdı. Ümumiyyətlə, yatırılacaq investisiyaların həcmi 45 milyard dollar səviyyəsində qiymətləndirilirdi. Bu isə öz növbəsində marşrutun keçdiyi ölkələrdə 30 mindən çox iş yerinin açılmasına şərait yaradırdı. Bunun da 10 mini Azərbaycanın payına düşürdü 30 .
. 28 Azərbaycan, 18 dekabr 2013 . 29 Azərbaycan, 18 dekabr 2013 . 30 Azərbaycan, 18 dekabr 2013 .
252 ƏRƏSTUN MEHDİYEV Bahar - 2018 Eyni zamanda, Azərbaycan Avropanın bazarlarına birbaşa çıxış əldə edərək, digər qaz yataqlarında - “Abşeron”, “Ümid”, “Babək” və s. inten- siv hasilat işlərinə başlamaq üçün imkan qazanırdı. Layihənin həcmi qaz sənayesinin və infrastrukturun inkişafına yeni təkan verməli idi. “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin reallaşması tranzit ölkə kimi çıxış edən Gürcüstana heç bir maliyyə vəsaiti sərf etmədən gəlir əldə etməyə, təbii qaza olan ehtiyacını ödəməyə, yeni iş yerləri hesabına sosial problemlərin həlli sahəsində irəliləyişə nail olmağa imkan yaradırdı. Türkiyə də öz növbəsində Azərbaycandan daha ucuz qiymətə qaz alaraq, mavi yanacaq ehtiyaclarının aradan qaldırılmasıyla yanaşı,sosial-iqtisadi inkişafa təsir göstərən ciddi vasitə əldə edirdi. Bu ölkənin enerji və təbii ehtiyatlar naziri T.Yıldızın bildirdiyinə görə, yalnız TANAP boru kəmərinin çəkilişindən Türkiyə 4 mlrd. dollar həcmində iqtisadi səmərə qazanacaqdı 31 .
Bu özünü ölkənin iqtisadi və logistika imkanlarından, işçi qüvvəsindən, ticarət şəbəkəsindən və s. istifadə olunmasında göstərəcəkdi. Qeyd edilənlərlə yanaşı, layihənin uğurla həyata keçirilməsi Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyənin geosiyasi mövqelərinin möhkəmlənməsində ciddi rol oynayan amil kimi qiymətləndirilməlidir. “Cənub qaz dəhlizi” Avropa ölkələri üçün də mühüm siyasi və iqtisadi əhəmiyyətə malik idi. Belə ki, onlar Azərbaycanın timsalında yeni qaz mənbəyinə çıxış əldə edirdilər. Xəzər dənizindəki yataqlardan idxal olunan qaz Avropanın enerji təhlükəsizliyinin artmasına öz töhfəsini verəcəkdir. Bu fikir Avropa ölkələri və ABŞ nümayəndələrinin Bakıdakı mərasimdə çıxışlarında xüsusi vurğulanırdı. Həmin ölkələr sırasında Albaniya özünəməxsus yer tuturdu. Məhz mənbəyini Azərbaycandan götürən boru kəməri hesabına Albaniyanın qazlaş- dırılması prosesinə başlamaq mümkün olacaqdı. “Şahdəniz-2” layihəsi üzrə yekun investisiya sazişi imzalandıqdan sonra Azərbaycan hökuməti bütün diqqətini “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin vaxtında və keyfiyyətlə həyata keçirilməsinə yönəltdi. Bu məqsədlə lazımi idarəetmə mexanizminin qurulması və maliyyə mənbələrinin təmin olunması üçün Azərbaycan Prezidenti 25 fevral 2014-cü ildə “Şahdəniz” qaz- 31 Зеркало, 5 октября 2013. Yüklə 247,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|