Enerji resurslarinin nəQLİNDƏ azərbaycan tüRKİYƏ ƏMƏkdaşLIĞI: “nabukko”dan “CƏnub qaz
Yüklə 247,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xalq qəzeti
- Бакинский рабочий
- Зеркало
247 ENERJİ RESURSLARININ NƏQLİNDƏ AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ ƏMƏKDAŞLIĞI: “NABUKKO”DAN “CƏNUB QAZ DƏHLİZİ”NƏ Sayı: 97
Qaz ixracına nəzərdə tutulduğu vaxtda başlamaq üçün boru kəmərinin tikintisi ilə bağlı işlərin paralel olaraq uyğun rejimdə davam etdirilməsi zəruri idi. Bu baxımdan 2012-ci il iyunun 26-da İstanbulda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə imzalanmış sənədlər mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi 15 . Bu layihənin icrası Azərbaycan və Türkiyənin, habelə Avropanın enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinə vacib töhfə kimi qiymətləndirilirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, TANAP layihəsi Avropa ölkələrinin “Nabukko” ətrafında apardıqları uzunmüddətli səmərəsiz danışıqların məntiqi nəticəsi olaraq meydana çıxmışdır. Təsadüfi deyil ki, Prezident İlham Əliyev deyirdi: “Biz görürdük ki, bu müzakirələr elə durmadan davan edir, amma ortada bir nəticə yoxdur. Həmişə olduğu kimi, ikitərəfli məsləhətləşmələr aparmaqla qərara gəldik ki, Türkiyə və Azərbaycan bu məsələdə liderliyi üzərinə götürməli və bu layihəni birlikdə icra etməlidirlər. Bu, sırf Türkiyə və Azərbaycanın layihəsidir” 16 .
mərhələdə isə 24 milyard kubmetr və daha çox nəzərdə tutulurdu. Layihənin inşasına 7-10 milyard dollar sərf oluna bilərdi 17 .
Avropaya nəqlini təmin etməklə, Azərbaycanın beynəlxalq satış bazarlarına çıxışına və orada möhkəmlənməsinə şərait yaradırdı. Eyni zamanda, layihənin reallaşması Azərbaycanın və Türkiyənin iqtisadi potensialının, enerji təhlükəsizliyinin və strateji rolunun artmasına xidmət edirdi. TANAP həm də Avropanın qaz təchizatında və bütövlükdə enerji təhlükəsizliyində tədricən mühüm amilə çevrilə bilərdi. Belə ki, bu kəmər Avropaya enerji daşıyıcılarının idxalı marşrutlarının şaxələndirilməsinə imkan verirdi. Bu isə müasir dövrün geosiyasi mənzərəsinin formalaşmasında əhəmiyyətli yer tuturdu. TANAP-ın yalnız Azərbaycan və Türkiyə üçün deyil, həm də Avropaya faydalı olacağını yazan ABŞ-ın “Forbes” jurnalı qeyd edirdi ki, “əlverişli 15 Xalq qəzeti, 18 iyun 2012. 16 Xalq qəzeti, 18 iyun 2012. 17 Азербайджанские известия, 21 ноября 2012; Бакинский рабочий, 1 января 2013. 248 ƏRƏSTUN MEHDİYEV Bahar - 2018 coğrafi vəziyyəti və etibarlı tərəfdaş adı Azərbaycana öz qaz ehtiyatlarından uğurla istifadə etməyə kömək göstərdi” 18 . Türkiyədən keçən yeni qaz boru kəməri layihəsinin meydana çıxması “Nabukko” layihəsinin dəyişikliyə məruz qalmasına və Türkiyə-Bolqarıstan sərhədlərindən başlayan “Nabukko Vest” variantına çevrilməsinə səbəb oldu. Azərbaycanla Türkiyənin qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığının təzahürü olan TANAP-ın həyata keçirilməsi sahəsində işlər sürətlə aparılırdı. Layihənin hüquqi bazasının yaradılması bilavasitə tikinti işləri mərhələsinə keçməyə yol açırdı. 2012-ci il dekabrın 18-də Bakıda SOCAR ilə imzalanmış ilkin çərçivə sazişinə görə, “BP” 12% pay əldə etməklə TANAP layihəsinə qoşuldu. Razılaşmanın bütün şərtlərini əks etdirən müqavilənin son variantı üzərində iş davam edirdi. Məsələ ilə bağlı yekun sənəd 2015-ci il martın 13-də Türkiyədə imzalandı 19 . Beləliklə, SOCAR (58%), “Botaş” (30%) və “BP”(12%) layihənin səhmdarları oldular. Başqa şirkətlər də boru kəmərinə maraq göstərsələr də, iştirakçılara qoşulmadılar. Qeyd etmək lazımdır ki, “Şahdəniz” layihəsinin və Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin operatoru olan “BP”-nin və digər şirkətlərin TANAP-da iştirakı boru kəmərinin etibarlılığını artırır, onun uzunmüddətli fəaliyyətinə maliyyə və siyasi dəstəyin ifadəsi kimi qiymətləndirilirdi. TANAP layihəsinin həyata keçirilməsi ilə bağlı intensiv işlərin aparıldığı vaxtda Azərbaycan qarşısında mavi yanacağın Türkiyə sərhədindən Avropaya nəql olunacağı iki marşrutdan – “Nabukko” və TAP-dan birinin seçilməsi kimi mühüm və mürəkkəb vəzifə dururdu. Bu isə artıq yalnız iqtisadi səciyyəli məsələ deyildi. Qərarın qəbuluna təsir edə bilən geostrateji və siyasi amillər özünü daha qabarıq şəkildə göstərməyə başlayırdı. Bununla bağlı qeyd etmək lazımdır ki, 2013-cü il iyunun ortalarında “Nabukko” konsorsiumunun mətbuat üçün yaydığı məlumatda bildirilirdi ki, onun üzvləri Avstriya, Bolqarıstan, Macarıstan və Rumıniya prezidentlərinin həmin layihəni dəstəkləyən bəyanatlarını bəyənirlər. Məlumata görə, göstərilən ölkələrin prezidentləri Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə ünvanlanmış 18 Бакинский рабочий, 21 ноября 2012. 19 Şərq, 14 mart 2015; Зеркало, 29 января 2013.
249 ENERJİ RESURSLARININ NƏQLİNDƏ AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ ƏMƏKDAŞLIĞI: “NABUKKO”DAN “CƏNUB QAZ DƏHLİZİ”NƏ Sayı: 97
məktubda “Nabukko” qaz boru kəmərinin tikintisinə dəstək ifadə etmişdilər. Bu təşəbbüsə Türkiyə də qoşulmuşdu 20 .
Son illərdə bu dövlətlərin prezidentlərinin Azərbaycana ardıcıl səfərləri zamanı enerji daşıyıcıları sahəsindəəməkdaşlıq məsələləri diqqət mərkəzində olmuşdu. Lakin marşrut seçimində texniki və iqtisadi şərtlər, kommersiya sərfəliliyi və siyasi amilləri nəzərə alan Azərbaycanın maraqları əsas götürülə bilərdi. Nəhayət, çoxdan gözlənilən qərar 2013-cü il iyunun 28-də elan olundu. “Şahdəniz” konsorsiumu Azərbaycan qazını Avropaya nəql etmək üçün Trans- Adriatik boru kəmərini (TAP) seçdiyini açıqladı 21 .
olunacağı dəqiqləşdi. Eyni zamanda, Türkiyə, Yunanıstan, Albaniya və İtali- yanı birləşdirən TAP boru kəməri “Cənub qaz dəhlizi”nin formalaşmasında mühüm addım oldu. Bu kəmər həm də qismən Bolqarıstanın qaz təchizatında öz rolunu oynayacaqdı. “Cənub qaz dəhlizi”nin fəaliyyətə başlaması Xəzər dənizindəki yeni qaz yataqlarının daha sürətlə işlənməsinə və Azərbaycana əlavə sərmayə yatırıl- masına təkan verəcək, habelə TAP-ın keçdiyi ölkələrin iqtisadi inkişafına və enerji təhlükəsizliyinin güclənməsinə xidmət edəcəkdir. “Şahdəniz” konsorsiumunun TAP layihəsinə üstünlük verməsi ABŞ, Bö- yük Britaniya və Avropa İttifaqı tərəfindən də dəstəkləndi 22 . Yəni Azərbaycanın strateji seçimi Qərb ölkələrinin ilkin gözləntiləri ilə üst-üstə düşməsə də, nəticə etibarilə onların maraqlarına uyğun idi. TAP-ın Azərbaycan tərəfindən seçilməsi həm iqtisadi, həm də siya- si amillərlə bağlı idi. Əvvəla, TAP uzunluğu 1300 km-ə çatan “Nabukko Vest”dən 442 km qısa olduğu üçün tikinti xərcləri daha az olacaqdı. Həm də TAP-ın çıxacağı yunan və italyan bazarında qazın qiyməti Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrinə nisbətən yüksək idi. Bu isə Azərbaycan üçün kommersi- ya baxımından daha sərfəli hesab olunurdu. Eyni zamanda, həmin bazarlarda Azərbaycan qazına tələbat böyük idi. Belə ki, ilkin mərhələdə nəql olunacaq 20 Зеркало, 21 июня 2013. 21 Respublika, 29 iyun 2013. 22 Respublika, 29 iyun 2013. Yüklə 247,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|