ƏLİMƏrdanbəy topçubaşOV
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
48 Məsələn, Poçt və Teleqraf Nazirliyinin tapşırığı ilə bağlı deməliyəm ki, əgər indi pul olsaydı, teleqraf və telefon aparatlarının, avtomobil hissələrinin bir qismini almaq mümkün idi. Həmin məsələ ilə əlaqədar buradakı Baş Teleqraf və Telefon Kompaniyasının iki məktubunun surətinin Sizə göndərirəm. Mənim tapşırığımla əməkdaşımız cənab Derezinski Kompaniya ilə danışıqlar aparmışdır (əlavə № 11 və 12). Cəmiyyət (mətndə belə gedib, əslində Kompaniya olmalıdır - tərc.) öz mühəndisini, hətta öz hesabına göndərməyə hazırdır, bir şərtlə ki, verilən sifarişin həcmi 500 000 frankdan az olmasın və yola sərf etdiyi vaxtla birlikdə mühəndisin gedib- gəlməsi iki aydan çox çəkməsin. Başqa bir şərt - sifarişin yarı qiymətinin qabaqcadan ödənilməsidir. Ödəmə mütləq frankla olmalıdır. Ümumiyyətlə, bu məsələlər barəsində təfərrüatlı yazmaq, hər şeyi axıra qədər aydınlaşdırmaq lazımdır ki, müəyyən istiqamətdə hərəkət etmək mümkün olsun. Ən başlıcası isə vaxtın qiymətini bilmək lazımdır, çünki malın dəyəri, göndərilməsi və s. bu amildən çox asılıdır. Respublikamızın Ümumdünya Poçt İttifaqına daxil olması üçün lazımi məlumatların bir hissəsi artıq toplanmışdır və bu günlərdə Bernə məktubla müraciət edəcəyəm. Həmin məktubun layihəsini Sizə göndərirəm (əlavə № 13). Eyni şəkildə Fransa Xarici İşlər Nazirinin adına ayrıca bir məktub yazıram. Həmin məktubda Gəncədə radiostansiya tam şəkildə qurulub başa çatdırıldıqdan sonra bizim radioteleqramların qəbul olunması məsələsini Fransanın - Hərbi Naziri ilə birlikdə razılaşdırmağı xahiş edirəm (əlavə № 14). Mənim buradan Sizin adınıza göndərəcəyim ilk sınaq radioteleqramının mətni də məlumata əlavə olunur, həmin teleqram Gəncə radiosunun işə düşməsi barəsində xəbər alındıqdan sonra yola salınacaqdır (əlavə № 15). Bu günlərdə Romadan, İv. Volkov adlı birisindən aldığım məktubun surətini də Sizə göndərirəm. Həmin şəxsi, göründüyü kimi, Əziz bəy Tahirov Azərbaycan Respublikası Missiyasının katibi, yaxud işlər müdiri vəzifəsinə dəvət etmişdir (əlavə № 16). Cənab Volkovun sözlərinə görə missiya avqustun 15-də gəlməlidir. O, Azərbaycan Respublikasının nümayəndəsi cənab Tahirovun tapşırığına əsasən bu müddətə qədər missiya üçün müvafiq bina tutub. Əslində isə nə missiya barəsində, nə də nümayəndə cənab Tahirov haqqında bizə heç bir şey bəlli deyil. Cənab Volkov ona avqustun 15-dən başlayaraq ayda 2500 italyan lirəsi miqdarında məvacib verilməsini xahiş edir. Əvvəla, Nümayəndə heyətinin vəsaitindən bu məbləği verməyi mümkün saymadığımdan, ən başlıcası isə cənab Volkovun iddiasının nə dərəcədə əsaslı olduğunu bilmədiyimdən, ərizəsinin əslini əlavələr qismində Sizə göndərirəm. Bu barədə cənab Volkovun özünə ayrıca məlumat verəcəyəm.
Nümayəndə heyətinin maddi vəsaitlə təmin edilməsi məsələsi yenə də gündəlikdə birinci və təcili məsələ olaraq qalmaqdadır. İndi bu məsələ üç həftə əvvəlki ilə müqayisədə daha kəskin şəkildə dayanır. Fəlakətin yaxınlaşdığını-Nümayəndə heyətinin tamamilə vəsaitsiz qalacağı günü göstərən vaxt get-gedə yaxınlaşır. Bu kədərli aqibətdən çıxış yolu tapmaq üçün mən hətta Nobelə (qoca) müraciət etdim. Lakin Nobelin dediyinə görə indi onların nə kredit, nə də nağd pul vermək imkanları yoxdur. Doğrudur, tamamilə boyun qaçırmadı. Amma fikirləşmək üçün vaxt istədi ki, işə kömək etsin. Onun kiçik qardaşı artıq gedib, özü də İsveçə yola düşməyə hazırlaşır. Ümumiyyətlə, özünü bizə borclu saydığını etiraf etməsinə baxmayaraq indi bir çox səbəblərə görə Nobelə o qədər də ümid bağlamağa əsas yoxdur. Bir sözlə, bu işlə ciddi şəkildə məşğul olun, bankla (məsələn, Azov-Don bankı ilə), yaxud lazım bildiyiniz hər hansı bir şəxslə danışın, Nümayəndə heyətinin hesabına ən azı bir milyon frank pul köçürün, göndərin, kredit açın... Yenə də bu məsələ ilə əlaqədar noyabrın 24-də London-Tehran-Rəşt vasitəsilə Sizə teleqram göndərmişəm və onun surətini əlavə edirm (əlavə № 171) .
Yudeniçin və Kolçakın məğlubiyyəti, Denikinin kədərli vəziyyəti, Müttəfiqlərin ona pul, ərzaq və sursat yardımından imtina etmələri, Almaniyanın Rusiya ilə yaxınlaşmaq planları, Pribaltika dövlətlərinin bolşeviklərlə sülh müqaviləsi bağlamaq cəhdləri, Amerika Senatı üzvlərinin böyük əksəriyyətinin Sülh konfransına, xüsusən də Versal müqaviləsinə mənfi münasibətləri-bütün bunlar ümumilikdə kiçik xalqlar üçün çox müsbət haldır, onları ruhlandıran, onlara ümid verən mühüm amildir. Məhz belə bir şəraitdə Lloyd Çorçun çıxışı da təsadüfi sayılmamalıdır. Heç şübhəsiz, yuxarıda bəhs etdiyim müsbət mənalı dönüş də (söhbət mətbuatda və ictimai fikirdə meydana çıxan dönüşdən gedir) onun adı ilə bağlıdır. Belə bir şəraitdə biz də bütün digər Nümayəndə heyətləri kimi səbirlə tanınacağımız anı gözləyirik. Biz həm dö ümidlə gözləyirik və sonun uğurlu olacağına inanırıq. Siyasi cəhətdən vəziyyətimizin yaxşılaşması, heç şübhəsiz, tanınma faktı ilə sıx şəkildə bağlıdır. Bu məsələ ilə əlaqədar biz Londondan, həm də iki mənbədən müsbət məlumat almışıq. Onlardan biri İran Nümayəndə heyəti ilə yaxınlaşmağımızla, o biri isə ümumiyyətlə, bütün yeni Respublikaların vəziyyəti ilə bağlıdır. Doğrudur, İran Nümayəndə heyəti ilə yaxınlaşma məsələsində son üç həftə ərzində elə bir nəzərəçarpacaq irəliləyiş yoxdur. Xarici işlər Naziri Firuz Mirzə hələ Londondan qayıtmamışdır. Lakin bu şəhərdə haqqımızda çox müsbət fikir söyləndiyindən xəbərdarıq. Bu məlumat başqa mənbədən də təsdiq olunur. 49 Müstəqil siyasi həyata qabil xalq kimi ingilislərin diqqətini cəlb etdiyimizi eşitmək bizə xoşdur. Ona görə də indi Londona getməyin zəruriliyini daha aydın dərk edirik və yəqin ki, çox tezliklə bu şəhərə yola düşəcəyik. Həm də söhbət yalnız adi səfərdən getmir, görünür, biz Londona köçməli olacağıq. Çünki ehtimal ki, rus məsələsi ilə əlaqədar konfrans məhz Londonda keçiriləcəkdir. Bütünlükdə, şəraitin bizim xeyrimizə dəyişməsinə baxmayaraq, həm burada, həm də Londonda lazımi adamlarla əlaqələri itirmirik. Vəziyyətin yaxşılaşacağına bəslənən ümidlər yeni respublikaların təmsilçilərini o qədər ruhlandırır ki, artıq İsveçrədə, həm də tez bir zamanda onların nümayəndələrindən ibarət ayrıca (xüsusi) bir Konfransın çağırılması fikri meydana çıxıb. Bu Konfransda bizim də nümayəndələrimiz iştirak edəcəklər. Vəziyyətimizin yaxşıya doğru dəyişdiyinə inamını yenidən ifadə edərək məlumatımı Azərbaycanın daxili işlərinə diqqəti daha da artırmaq, ilk növbədə isə ən vacib və təcili məsələ kimi Müəssislər Məclisini tezliklə toplamaq çağırışı ilə başa çatdırıram.
Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|