Doktora tez

 

67

Araştırmada    yemden  yararlanmanın  gama  ışınlama  ve  enzim  uygulamasından  önemli 

düzeyde  etkilendiği  tespit  edilmiştir  (P<0.01).  Genel  olarak  bakıldığında  yemden 

yararlanmanın  arpa  ağırlıklı  kontrol  yemini  tüketen  tavuklarda,  mısır  kontrol  yemi  ve 

buğday  ağırlıklı  yemlerle  beslenen  tüm  gruplara  göre  daha  kötü  olduğu  bulunmuştur. 

Arpa içeren yemlere enzim ilavesi ve gama ışınlama uygulaması yemden yararlanmayı 

arpa  kontrole  göre  önemli  ölçüde  iyileştirmiştir.  Bu  sonuç  Francesh  vd.  (1994)  ve 

Mathlouthi  vd.  (2003)  arpa  ve  buğday  içeren  yumurta  tavuğu  rasyonlarında  enzim 

kullanımının  yemden  yararlanmayı  iyileştirdiği  sonucuyla  paralellik  göstermiştir. 

Yumurta  tavuğu  yemlerinde  gama  ışınlanmış  arpa  kullanımı  yemden  yararlanmanın 

iyileşmesi  ile  sonuçlanmıştır.  Işınlama  dozları  arasında  yapılan  karşılaştırmada  önemli 

farklılık  bulunmamasına  rağmen  (muameleler  arası  vayans  analizi  bu  durumu 

yansıtmasa da), 100 kGy dozunun 10 kGy dozuna göre daha iyi sonuç vermesi dikkati 

çekmektedir.  Bu  durum  arpaya  uygulanan  100  kGy  gama  ışınlamanın  arpadaki  β-

glukanı  etkili  bir  şekilde  depolimerize  ederek  yapısını  bozduğunu  yönündeki 

düşünceleri  güçlendirmektedir.  Ancak  diğer  verim  kriterlerinde  gözlenen  yüksek 

performansın özellikle de araştırmada kullanılan arpaların iyi kalite olması sonucu gama 

ışınlamanın  etkisinin  bilhassa  arpa  için  çok  başarılı  bir  uygulama  olup,  olmadığı 

kanaatinin  net  bir  şekilde  oluşmasını  engellemiştir.  Yumurta  tavuklarında  da  konu  ile 

ilgili  çalışmaların  çok  sınırlı  olması  bu  etkinin  daha  detaylı  değerlendirilme  imkanını 

azaltmıştır. 

Deneme  sonunda  gama  ışınlama  ve  enzim  uygulamasının  yumurta  tavuklarının  canlı 

ağırlık  değişimini  etkilemediği  görülmüştür.  Literatür  çalışmalarına  bakıldığında 

Mathlouthi  vd.  (2003)  ve  Yörük  ve  Bolat  (2003)’ün  tahıla  dayalı  yumurta  tavuğu 

rasyonlarına enzim ilavesinin canlı ağırlığı etkilemediği bildirilmiştir. 

 

5.2 Yumurta Kalite Kriterleri 

Denemede,  elde  edilen  yumurtalardan  yapılan  kalite  analizleri  sonucu  yumurta  kalite 

kriterleri  bakımından  gruplar  arasında  bir  farklılık  görülmemiştir  (P>0.05).  Farklılığın 

çıkmama  nedeninin  tavukların  gereksinim  duydukları  kalsiyum  ve  fosforun  her  bir 

deneme grubunda yeterince bulunmasından kaynaklveığı sanılmaktadır. Arpa ve buğday 

gruplarına  uygulanan  enzim  ve  gama  ışınlama  düzeylerinin  ak  yüksekliği  ve  Haugh 

---

 

68

biriminde arpa ve buğday kontrol gruplarına göre bir artış göstermesine rağmen önemli 

düzeyde  değildir  (P>0.05).  Diğer  kalite  kriterlerinden  şekil  indeksi,  kabuk  kalınlığı  ve 

kabuk kırılma mukavemetinde gruplar arasında göze çarpan bir farklılık görülmemiştir 

(P>0.05).  Elde  edilen  bulgular  literatür  ile  karşılaştırıldığında  genel  olarak  uyumlu 

olmakla birlikte farklı sonuçlarda görülmektedir.  Bustany vd. (1988), Benabdejelil vd.( 

1994),  Kralik  vd.  (1997),  Yörük  ve  Bolat  (2003)  yumurta  tavuğu  rasyonlarına  enzim 

kullanımının  yumurta  kalite  kriterlerine  önemli  etkisi  olmadığı  bildirirken,  Çiftçi  vd. 

(2003 b) buğday ve tritikalenin değişik düzeylerde enzimli veya enzimsiz kullanımının, 

kontrol  grubuyla  karşılaştırıldığında,  kabuk  kalınlığında  değişikliğe  yol  açmamasına 

rağmen  şekil  indeksini  arttırdığını  bildirmiştir.  Roberts  vd.  (2006)  ticari  yumurta 

tavukların  yemlerinde  kullanılan  enzimlerin  yumurta  kırılma  mukavemetini  artırdığı 

vurgulanmıştır.  Yaghobfar  vd.  (2007)  arpa  ağırlıklı  yumurta  tavuğu  rasyonlarına  β-

glukanaz  ve  ksilanaz  enziminin  etkisinin  incelendiği  araştırmada  enzimlerin  yumurta 

kabuk  kalitesinde  ve  yumurta  kabuk  kalınlığında  azaltma  yarattığı  ancak  haugh 

biriminde bir değişiklik olmadığı sonucuna varmıştır. 

5.3 Bağırsak  çeriği Viskozitesi 

Deneme sonunda kesilen hayvanların ileum içeriği viskozitesi üzerine enzim ilavesinin 

ve  farklı  düzeyde  gama  ışınlama  uygulamasının

 

etkileri  değişik  olmuştur.  Bilindiği 

üzere enerji kaynağı yemlerden arpa ve buğday NOP’ler yönünden oldukça zengindir ve 

bunlar  bağırsak  viskozitesini  artırıcı  etki  gösterirler  (Choct  ve  Annison  1992,  Türker 

vd.1995,  Apajalahti  vd.  1999).  Ancak  NOP’ler,  kanatlıların  bunları  parçalayacak 

sindirim  enzimleri  olmadığından  antibesinsel  özellik  göstermektedir.  Bu  sebepten 

kanatlı  yemlerine  enzim  ilavesi  yapılarak  NOP’lerin  yaratacağı  olumsuzluklar 

giderilmeye  çalışılır.  Gama  ışınlama  uygulamasıyla  da  benzer  sorun  giderilmeye 

çalışılır.  Gama  ışınlama  yüksek  molekül  ağırlıklı  karbohidratların  hem  sulu 

çözeltilerindeki  hem  de  katı  haldeki  eter  köprülerini  kırarak  etkisini  göstermekte  olup, 

bu durum iki farklı mekanizmaya atfedilmektedir. Birincisi radyasyonun önce oksijen -

O- radikali, sonra -O-C- bağı ve daha sonra da heksoza doğrudan etki yaparak glikosil 

radikali  ve  karbon  atomundaki  pozitif  iyon  üretimini  azaltmasıdır.  kinci  mekanizma 

ise;  ışınlamanın  radyasyon  esaslı  dehitratasyon  ve  ayrılması  sonucu  doğrudan  veya 

dolaylı  etkisi  ile  polimer  zincirdeki  monosakkaritlerin  değişmesine  sebep  oluşudur 

---

 

69

(Siddhuraju  2002).  Bu  durumda  NOP’ler  depolimerize  olmakta  ve  viskoz  özelliklerini 

kaybetmektedirler.  Ancak  mevcut  çalışmada  gerek  arpa  ve  gerkekse  buğdayın  gama 

ışınlanması  bağırsak  içeriği  üzerine  olumlu  yönde  iyileştirici  bir  etki  yapmamıştır. 

Bilakis  buğday  ağırlıklı  gruplarda  100  kGy  dozundaki  ışınlamanın  vizkozitede 

yükselmeye  yol  açtığı  tespit  edilmiştir.  Arpada  ise  önemli  bir  değişiklik 

gerçekleşmemiştir. Buğday ağırlıklı yemlerde viskozitede gözlenen artış, parçalanmanın 

etkili  olmadığı  yada  100  kGy  dozu  ile  yapılan  ışınlamanın  NOP’ları  demolimerize 

etmekten  ziyade,  yine  vizkozitesi  yüksek  başka  ara  ürünlere  parçalanmanın  oluşma 

ihtimalini  kuvvetlendirmektedir. 

Denemeden  elde  edilen  bulgular  ışığı  altında,  enzim  uygulaması,  buğday  ve  arpa 

gruplarında arpa ve buğday kontrol gruplarına göre viskoziteyi azaltıcı etki göstermiştir. 

Choct  vd.  (2002)  normal  ve  düşük  metabolik  enerji  içeren  buğdaya  dayalı  yumurta 

tavuğu  yemlerinde  kullanılan  uygun  enzimin  duedenum,  jejenum  ve  ileumdaki 

viskoziteyi  azalttığını  belirtmişlerdir.  Francesch  vd.  (1994)  tarafından  arpaya  dayalı 

yumurta tavuğu  yemlerine enzim ilavesinin kirli yumurta sayısını ve gübre nem oranını 

düşürdüğü  saptanmıştır.  Çiftçi  vd.  (2003  b)  buğday  ve  tiritikale  içeren  yumurta  tavuğu 

yemlerine  enzim  ilavesinin  gübre  nem  oranını  ve  kirli  yumurta  oranını  sayısal  olarak 

azalttığını,  yemin  ekstrat  viskozite  ve  ince  bağırsak  içeriği  viskozite  değerlerini  önemli 

derecede  düşürdüğünü  bildirilmişlerdir.  Gama  ışınlamanın  NOP’leri  parçalayarak  ve 

bağırsak  viskozitesini  düşürücü  etki  yarattığı  bildirilmiştir  (Hesselman  vd.  1982,  Al- 

Kaisey 2002).  Byun vd. (2007) uygulanan 10, 20, 30 kGy gama ışınlama dozlarının β-

glukanların  glikozidik  bağlarının  parçalanması  sonucu  viskozitesinin  azaldığı 

belirtilmiştir.  Ancak  enzim  ilavesinin  viskozite  değerine  etki  etmediğine  dair  bildirişler 

de  mevcuttur.  Polat  vd.  (1994),  Çiftci  vd.  (1997),  Çiftci  vd.  (2003a)  yumurta  tavuğu 

rasyonlarına  enzim  ilavesinin  bağırsak  viskozitesine  ve  kirli  yumurta  sayısına  etkisinin 

olmadığını bildirmişlerdir. 

5.4 Bağırsak  çeriği Mikroorganizma Florası 

Yumurta 

tavuğu 

yemlerinde 

gama 

ışınlama 

düzeylerinin 

bağırsak 

içeriği 

mikroorganizma  florasında  gerek  enzim  uygulaması  gerekse  gama  ışınlama 

uygulamasının herhangi bir etkisi olmadığı görülmüştür..   

---