Економиксин принсипляри
675
Qiymətə görə tələb elastikliyi. Əmtəənin qiyməti dəyişdikdə tələbin
həcminin necə dəyişiləcəyini ölçən göstərici. Tələb həcminin dəyişilməsinin
qiymətin dəyişilməsinə faiz nisbəti kimi hesablanır.
Qarşılıqlı tamamlanan əmtəələr (komplementar, komplementlər). Birinin
qiyməti qalxdıqda, digərinə tələb azalan iki əmtəə
Qiymət diskriminasiyası. Müxtəlif alıcılarla eyni əmtəənin müxətlif
qiymətlərlə satılması biznes praktikası
QoyuluĢların ümumi cəminin yalnız bir hissəsinin ehtiyatlara bank
tərəfindən saxlanması sistemi
«Qifen əmtəələri». Qiymətinin qalxması tələbatın artması ilə müşahidə
olunan əmtəələr
R
Rezerv norması. Bankın rezervlərdən saxladığı qoyuluşların payı
Rəqabət obyekti. Bir insanın istehlakı digərinin istehlakının azal-
masından ibarət keyfiyyətli sərvət
Rasional gözləmələr. Hökumətin apardığı siyasətin qiymətləndirilməsi
daxil olmaqla, iqtsiadi subyektlərin bütün onlaoda olan inflyasiyanınöz
proqnozlarında optimal istifadə etdiklərini iddia edən nəzəriyyə
Real faiz stavkası. İnflyasiyanın nəzərə alınaraq bank faizi stavkası
Real dəyiĢənlər. Natural vahidlərlə ölçülmüş kəmiyyətlər
Real ÜDM. Dəyişməz qiymətlərdə göstərilmiş əmtəə və xidmətlərin
istehsal həcmi
Real mübadilə kursu. Bir ölkənin əmtəə və xidmətlərinin digər ölkənin
əmtəə və xidmətlərinə dəyişildiyi nisbət
Reqressiv vergiqoyma. Yüksək gəlir alan fərdlərin vergi şəklində aşağı
gəlirli vergi ödəyicilərlə müqayisədə gəlirin daha kiçik hissəsini verdiyi
haldakı sistem
Razılaşma. Bazarda fəaliyyət göstərən firmaların istehsal olunan
məhsulun həcmi, yaxud onun qiyməti haqqında razılıq
Rifah halının iqtsiadiyyatı. İqtisadi çiçəklənməyə resursların paylaş-
dırılmasının təsirinin öyrənilməsi
S
SıxıĢdırılıb çıxarılma. Şəxsi investisiyaların həcminin azalması dövlət
götürmələrinin böyüməsinin nəticəsi kimi
Sövdə bağlamaq üzrə məsrəflər (transiksiya məsrəfləri). Tərəflərin
razılıq əldə etmələri və onu yerinə yetirmələri prosesində apardıqları məsrəflər
Н. Грегори Менкйу
676
Səhm. Firmanın mülkiyyətində sahibinin payının sübuta yetirən qiymətli
kağız
Səmərəli əmək haqqı. İşçiləri daha məhsuldar əməyə həvəsləndirən
taraz səviyyəni aşan əmək haqqı
Səmərəlilik. cəmiyyətin məhdud resursları maksimal nəticə ilə istifadəsi,
yəni cəmiyyətin bütün üzvlərinin aldıqları ümumi artıqlığın maksimizasiyasına
yönəldilmiş resursların paylaşdırılması keyfiyyəti
Səmərəli miqyas. Minimal orta məcmu məsrəflərin əldə edilməsi üçün
istehsal həcmləri
Struktur iĢsizlik. İş almaq istəyənlərin sayının əmək bazarındakı
vakansiyalardan çox olması nəticəsinə yaranan işsizlik
Sabit xərclər. Buraxılış həcminin dəyişilməsi zamanı kəmiyyəti
dəyişməyən xərclər
Sabit gəlir. Fərdin adi gəliri
SıxıĢdırılıb çıxarma effekti. İnvestisiya xərclərinin azalmasında özünü
göstərən ekspansionist büdcə siyasətini aparakən faiz stavkasının artması
nəticəsində məcmu tələb əyrisinin yerini dəyişməsi
Sosial sığorta. Ehtiyacı
Staqflyasiya. İstehsal həcminin qiymətlərinin eyni zamanda qalxması ilə
müşahidə olunan azalması dövrü
T
Ticarət balansının aktiv saldosu. İxracın idxaldan çox olması
Tələb olunan qədər qoyuluĢlar. Sahibinin çek yazması ilə istifadə etdiyi
bank hesablarındakı vəsait
Təbii səhiyyə hipotezi. İnflyasiyanın templərindən asılı olmayaraq
işsizliyin son nəticədə normal, yaxud təbii səviyyəyə qayıtması haqqında fikir
Təbii monopoliya. Yeganə firmanın bazarı hər hansı əmtəə, yaxud
xidmətlə iki, yaxud da çox firmanın eləyə biləcəyindən daha az məsrəflə təmin
etməsi nəticəsində yaranan monopoliya
Tətil. həmkarlar ittifaqının təşəbbüsü ilə müəssisədə işin dayandırılması
Təklif qanunu. Digər bərabər şəraitdə təklif olunan əmtəə hicmi onun
qiymətinin artırılması zamanı artdığı iddiası
Tələb qanunu. Digər bərabər şəraitdə əmtəənin qiymətinin artması təklif
olunan tələb həcminin azalması deməkdir iddiası
Економиксин принсипляри
677
Tələb və təklif qanunu. Əmtəəyə olan tələb və təklifi tarazlıq
vəziyyətinə gətirmək üçün istənilən əmtəənin qiymətinin dəyişməsi zərurəti
iddiası
Təklif əyrisi. Əmtəənin qiyməti və onun təklifinin həcmi arasındakı
asılılığı əks edən qrafik
Tələb əyrisi. Əmtəənin qiyməti ilə əmtəyə olan tələb həcmi arasındakı
asılılıq qrafiki
Təmin edilməyən tələb (ifrat tələb). Tələb həcminin təklif həcmini
üstələyən situasiya)
Təklif həcmi. Satıcıların satmaq istədiyi və satmağa imkanı olduğu
istənilən əmtəə, yaxud xidmətlərin miqdarı
Tələb həcmi. Alıcıları istədiyi və ala biləcəyi əmtəənin miqdarı
Ticarət balansının passiv saldosu. İdxalın ixracdan çox olması
Təbii resurslar. Əmtəə və xidmətlərin istehsalı üçün istifadə olunan
torpaq, su, faydalı qazıntı ehtiyatları olan ətraf mühit komponentləri
Tarazlıq - tələb və təklifin tarazlaşdığı vəziyyət
Tarazlı qiymət(tarazlıq qiyməti). Tələb və təklifi tarazlayan qiymət
Tarazlıq həcmi. Qiymətin tələb və təklifi bərabərləşdirdiyi şəraitdə
tələbin həcmi və təklifin həcmi
Təklifin cədvəli. Əmtəənin qiyməti və onun təklif olunan miqdarı
arasında asılılığın əks olunduğu cədvəl
Tələb cədvəli. Əmtəənin qiyməti ilə onun tələb olunan miqdarı
arasındakı asılılığı əks edən cədvəl
Təmiz xarici investisiyalar. Recidentlərin əldə etdikləri xarici ölkə
aktivlərinin dəyəri ilə əcnəbilərin əldə etdikləri yerli aktivlərin dəyəri
arasındakı fərq
Təmiz ixrac. Xarici bazarda yerli məhsulun satışından olan qazancın
məbləği ilə rezidentlərin xarici məhsulun alınmasına olan xərcləri arasındakı
fərq
Təklifin Ģok artığı. Firmaların istehsal xərclərinə və onların təyin etdiyi
qiymətə birbaşa təsir göstərən fenomen
Ticarət balansı. Həm də təmiz ixrac adlanan ölkənin ixrac dəyəri ilə
idxal dəyərinin fərqi
Tarazlıq qiyməti (taraz qiymət). Əmtəəyə olan tələblə onun təklifini
tarazlayan qiymət
Təbii formada transferlər. Əmtəə və xidmət formasında hökumətin
əhalinin ən yoxsul təbəqələrinə köməyi
Texnoloci biliklər. Əmtəə və xidmətlərin istehsalının ən yaxşı üsullarının
cəmiyyətlə dərk edilməsi