Dərslik layiHƏ 4 Mündəricat I. Həyatın yaranması

156
Psixozlar 3 yerə bölünür:
1. Kəskin psixozlar: 
•  
Somatogen (infeksion)
•  
Psixogen (reaktiv) dissosiativ 
•  
İntoksikasiya nəticəsində yaranmış
•  
Bəzi üzvi mənşəli psixozlar  
2. Keçici psixozlar
3. Xroniki psixozlar:
•
 Şizofreniya
• 
Bipolyar pozuntu
Ümumiyyətlə belə xəs tə lər qey ri-adi fi kir lə ri və şi ka yət lə ri, qə ri bə dav ra nış la-
rı, də yiş kən əh vali- ruhiyyələri ilə se çi lir lər.
Xro ni ki  psi xoz la r  –  şi zof re ni ya lı  xəs tə lər  in ti har  və  psi xo ak tiv  mad də lə rin 
qə bu lu zamanı so ma tik xəs tə lik lə rin ya ran ma sı nın yük sək ris ki nə ma lik olur lar. 
Be lə xəs tə lər və on la rın ailə üzv lə ri utan ma, gü nah his lə ri ke çi rir və zə ru ri yar-
dım üçün mü ra ci ət et mir lər.
Ki şi lərdə bu xəs tə li k ən çox 15–25 yaş ara sın da, qa dın lar da isə 25–35 yaş və 
me na pa uza dan ön cəki dövrdə – 40–45 ya ş a ra sında mü şa hi də olu nur. Mü asir tə-
səv vür lə rə gö rə, şi zof re ni ya – dü şün cə, qav ra ma, emo si ya, ira də, dav ra nış ki mi 
psi xi sfe ra la rın po zun tu su şək lin də nə zər dən ke çi ri lir.
Psi xoz lu xəs tə lər lə rəf ta ra xü su si diq qət ye ti ril mə li dir. Stress tö rə dən və qı-
cıq lan dı rı cı amil lə rin tə si ri ni mi ni mu ma en dir mək üçün xəs tə ni tən qid et mək dən, 
onun la qar şı dur ma ya rat maq dan uzaq ol maq la zım dır. Bə zən xəs tə düş mən çi lik 
nü ma yiş et di rə bi lər. Bu za man təh qi re di ci ifa də lə rə ca vab ver mə dən onun de-
dik lə ri nə sus qunluqla və ya yum şaq for ma da re ak si ya ver mə li dir lər. Be lə xəs tə-
lə ri dü şün dük lə rin dən da şın dır maq mümkün de yil. Onun la ra zı laş maq və mü ba-
hi sə et mək əvə zi nə, neyt ral möv qe tut maq məq sə də uy ğun dur. Yal nız o öz dü şün-
cə lə ri nin  düz gün lü yü  ba rə də  şüb hə lə ri ni  di lə  gə tir di yi  za man  onu  dəstəkləmək 
olar.
Bə zən psi xoz və ziy yət ində olan xəs tə uzun-uza dı söh bət edir və söh bə tin bit-
mə si ni is tə mir . Bu za man siz aya ğa dur ma lı və gö rü şün bitdiyini ona ay dın şə kil-
də bildirməlisiniz.
Bil mə li si niz  ki,  özü nüz də  və  ya xın la rı nız da  xəs tə lik  əla mət lə ri  mü şa hi də 
edər si niz sə, dər hal mü tə xəssis lə rə mü ra ci ət et mə li si niz. Bu hət ta kəs kin və ziy-
yət lər də be lə, yax şı nə ti cə ve rir. Xəs tə li yin mü ali cə si mümkündür, lakin bunun 
üçün mü əy yən vaxt tə ləb olunur.
Müalicə üçün hə kim məs lə hət i olmadan psi xo ak tiv mad də lə rin qə bu lun dan 
uzaq ol maq la zım dır.
  LAYİHƏ

---

157
2.  Xroniki psixozlara aid olan bipolyar pozuntu və şizofreniya haqqında mə lu-
mat toplayın və referat hazırlayın.
1.  Sxemdə göstərilən proseslərin oxşar və fərqli cəhətlərini müəyyənləşdirin.
PSİXOZ
TƏŞVİŞ
DEPRESSİYA
3. Uyğunluğu müəyyən edin. 
Davranış pozuntusu
Düşüncə pozuntusu
Qavrama pozuntusu
a) hallüsinasiya
b) sayıqlama
c) qəribə hərəkətlər
d) güclü tormozlanma
e) rabitəsiz nitq
f) yanlış qənaətlər
T
4. Psixozların baş verməməsi üçün təkliflər hazırlayın və təqdim edin.
Bizim  dövrümüzdə  müxtəlif  xəstəliklərdən  əziyyət  çəkən  vətəndaşlara  qayğı 
məqsədilə çoxsaylı proqramların həyata keçirilməsi üçün sərəncamlar im zalanır.
Belə  sərəncamlardan  biri  sinir  sistemi  xəstəliyi  olan  “Dağınıq  skleroz 
xəstəliyinin  müalicəsi,  profilaktikası  və  onunla  mübarizə  tədbirlərinə  dair  2018–
2022-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında 2018-ci il fevral 
ayının 28-də Azərbaycan Reapublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmışdır. 
  LAYİHƏ

---

158
 
42. Ailədə sağlam münasibətlər
Uzun  illərin  təcrübəsi  sübut  etmişdir  ki,  insanlar  bir-birindən  təcrid  olunmuş 
halda yaşaya bilməzlər. İnsan sosial varlıqdır. Onun həyatı digər insanların həyatı 
ilə  əlaqəlidir  və  onların  arasında  qarşılıqlı  münasibətlər  vardır. Ailədə  nə  kimi 
qarşılıqlı münasibətlər mövcuddur?
İnsanlar arasında şəxsi qarşılıqlı münasibətlərin müxtəlif formalarına rast gəli-
nir. Tanışlıq, dostluq, yoldaşlıq, qohumluq və s. buna misal ola bilər. Bu münasibət-
lərin qurulması insanların xasiyyətindən, xarakterindən, şəxsiyyətindən və s. asılıdır. 
Qar şılıqlı münasibətlərin içərisində ailə münasibətləri xüsusi yer tutur.
İnsan  həyatının  çox  hissəsini  ailəsində  həyat  yoldaşı,  övladları  və  digər  ailə 
üzvləri ilə birlikdə keçirir. Ailə üzvləri arasında yaranan münasibətlər onların ün-
siyyətində  özünü  göstərir.  Mədəni  ünsiyyət  münasibətləri  nizamlayır  və  insanları 
mehribanlaşdırır.
Mədəni ünsiyyət
prinsipiallıq
güzəştə getmək
nəzakətlilik
dinləmək
kompromis
təmkinlilik
Sağlam ailə hansı ailəyə deyilir? Fikirləşin və fikirlərinizi yoldaşlarınızla müza-
kirə edin.
Ailə  münasibətləri  bütün  dövrlərdə  insanları  və  dövləti  düşündürən  əsas  mə-
sələlərdən biri olmuşdur. Çünki ailənin hansı təməl üzərində qurulması, övladların 
necə tərbiyə olunması millətin və dövlətin gələcəyini şərtləndirən əsas amildir.
Ailənin qurulmasının əsas şərti nikahdır. Əgər nikah məhəbbət əsasında qurular-
sa, bu ailənin sağlam ailə ola biləcəyi gözlənilir. Çünki məhəbbət nikaha qədər ya-
ranır, nikahdan sonra daha da güclənir və xoşbəxt, mehriban ailənin təməlinə çevri-
lir. Ailədə körpənin dünyaya gəlməsi ailə bünövrəsini daha da möhkəmləndirir.
Rəsmi nikah Vətəndaş Vəziyyəti Aktlarının Qeydiyyatı (VVAQ) adlanan dövlət 
qurumu tərəfindən qeydiyyata alınaraq həyata keçirilir. Bu ailə üzvlərinin hüquq və 
vəzifələrini müəyyən edir. Bunun üçün iki şərt vacib hesab olunur:
1. Evlənənlərin qarşılıqlı razılığının olması;
2. Evlənənlərin həddi-büluğa çatmaları.
►
  
Qarşılıqlı münasibətlərin hansı formaları var? 
►
  
Onların məzmunu hansı amillərdən asılıdır?
M
F
  LAYİHƏ

---