Dərslik layiHƏ 4 Mündəricat I. Həyatın yaranması
Yüklə 3,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 45. Həzm prosesinin gedişində müxtəliflik
- LAYİHƏ 172 Qaraciyərdə piy infiltrasiyası.
- Ateroskleroz.
170 2. Şəkillərdə göstərilmiş hüceyrələrə uyğun gələnləri yazın. Bitki hüceyrəsi Heyvan hüceyrəsi • Hüceyrə qlikokaliksə malikdir. • Hüceyrə sitoplazması qılafın buğumlanması nəticəsində bölünür. • Hüceyrə sitoplazması sellülozadan ibarət arakəsmənin əmələ gəlməsi nəticəsin- də bölünür. • Sentriollar bölünmə vətərləri əmələ gətirir. • Bölünmə vətərləri əmələ gəlmir. 3. Bitki və heyvan hüceyrələrində ümumi olmayan hansı rəqəmə uyğundur? A) yalnız I B) I və II C) III və IV D) I, III, IV E) yalnız IV T LAYİHƏ 171 45. Həzm prosesinin gedişində müxtəliflik İnsan orqanizmində maddələr mübadiləsinin gedişi zamanı baş vermiş dəyişik- liklərin orqanizmə necə təsir etdiyini xatırlayın. Qida maddələrinin həzmi zamanı fermentlərin rolu nədən ibarətdir? ► Karbohidrat, lipid və zülalların parçalanması necə gedir, onların həzmində hansı fermentlər iştirak edir? Verilmiş canlıların həzm sistemlərini müqayisə edin. • Fərqli xüsusiyyətləri müəyyənləşdirin. • Fərqliliyə səbəb nədir? M F LAYİHƏ 172 Qaraciyərdə piy infiltrasiyası. Normal qaraciyərin ümumi kütləsinin təqribən 10 %-ni lipidlər təşkil edir. Qaraciyər lipidləri, o cümlədən xolesterini, öd turşuları- nı öd yolları vasitəsilə onikibarmaq bağırsağa ifraz edilir. Qaraciyərə daxil olan yağ turşularının miqdarının artması onların parçalanmasının ləngiməsinə səbəb olur. Li- pidlər qaraciyərdən normal ifraz oluna bilmir. Bu da qaraciyərdə piy infiltrasiyası adlanan patoloji hala səbəb olur. Qaraciyərdə piyin toplanması digər səbəblərdən də yarana bilər. Bu orqanda piy toxuması bəzən 40-60 %-ə çata bilər ki, bu da çox ağır fəsadlar verər, qaraciyərin digər funksiyaları pozular. Qaraciyərdə baş verən belə halları düzgün qidalanma ilə aradan qaldırmaq olar. Xəstəliyi müalicə etmək üçün müxtəlif dərman preparatları da vardır. Ateroskleroz. Lipidlərin əsas növ lərindən biri də xolesterindir. Xolesterin insan orqanizmində sintez olunur. Xoles- terin, əsasən, heyvan mənşəli məh- sullarda olduğundan orqanizmə də bu qidalarla daxil olur. Əgər uzun müddət tərkibində xolesterin olma- yan qidalarla qidalansaq, orqanizm- də xolesterinin miqdarı azalar. Gün ərzində müxtəlif qidalar vasitəsilə təqribən 0,3-0,5 q xolesterin qəbul olunur. Orqanizmin to xumalarında isə 1 q xolesterin sin tez olunur. Orqanizmdə xolesterinin miqdarı İnsanın həzm sistemində nişasta, qlikogen və bir sıra disaxaridləri hidrolizə uğradan fermentlər vardır. Ancaq insan orqanizmində daima bol qəbul olunan sellüloza həzm kanalında cüzi miqdarda həzmə uğrayır. Onun parçalanması yo- ğun bağırsaqlarda olan bir sıra fermentlərin təsiri ilə gedir, çox qismi isə həzm olunmamış şəkildə orqanizmdən xaric olur. Həzm kanalında sellülozanın olması- nın böyük əhəmiyyəti vardır. O, bağırsaq reseptorlarını qıcıqlandırır, bu isə şirə ifrazını artırır. Sellüloza bağırsaq perisitaltikasını (bağırsağın dalğavarı yığılıb- açılması) da gücləndirir. İnsandan fərqli olaraq, otyeyən heyvanların həyatı üçün sellülozanın həzm edilməsinin daha böyük əhəmiyyəti vardır. Lakin otyeyən məməli heyvanların da orqanizmində sellülozanı parçalayan ferment sellülaza olmur. Bu fermentə əsasən həşəratların və molyuskların həzm şirələrində rast gəlinir. Məməlilərdə sellülozanı parçalayan onlarla simbioz yaşayan bakteriyaların və infuzorların fermentləridir. İnsan orqanizmində maddələr mübadiləsinin pozulması nəticəsində yaranan xəstəliklərin çoxu sizə məlumdur. Bu xəstəliklər hansılardır? Yada salın. İnsanların əziyyət çəkdiyi daha çox xəstəlik vardır. Onlardan bəziləri ilə tanış olaq. qan axını ateroskleroz LAYİHƏ 173 artarsa, ateroskleroz xəstəliyinin inkişafına şərait yaranar. Bu zaman arteriya da- marlarının divarlarında lipid ləkələri və zolaqları əmələ gəlir. Damarlarda düyünlər yaranır. Onların içində sarı sıyığabənzər maddə yığılır. Çox vaxt o düyünlər xorala- şır, çapıqlar yaranır, onların üzərinə kalsium duzları yığılır. Bu da damar divarları- nın elastikliyini itirməsinə səbəb olur. Bəzən damar mənfəzi daralır, çox vaxt tama- milə tutulur. Yaşlı adamlarda çox rast gəlinən xəstəliklərdən biri də beyin qan da- marlarının aterosklerozudur. Xəstəlik zamanı əsas əlamətlər aşağıdakılardır. 1. başağrısı; 2. qulaqlarda küy; 3. başgicəllənmə; 4. əmək qabiliyyətinin azalması; 5. yersiz əsəbilik; 6. yaddaşın zəifləməsi; 7. yuxunun pozulması; 8. müvazinətin pozulması və s. Aterosklerozun müalicəsi üçün: a) siqaret və alkoqola yox demək; b) düzgün qidalanmaq, çoxlu meyvə və tərəvəz yemək; c) çəkini normada saxlamaq; d) idmanla məşğul olmaq; e) vaxtında həkimə müraciət etmək lazımdır. Öd daşlarının yığılması da, əsasən, xolesterin artıqlığı nəticəsində yaranır. Öd daşları çox vaxt öd yollarına tıxanır. Öd kisəsinin divarında spazm yaradır. Podaqra – xronik xəstəlikdir. Bu xəstə- lik Hippokratın yaşadığı dövrdə belə mə- lum idi. Yunanca onun mənası “ayaq üstə tələ” dir. Bir çox məşhur insanlar belə bu xəstəlikdən əziyyət çəkiblər. Bunlardan al- man dahisi Hoteni, rus yazıçısı Turgenevi, məşhur rəssam Mikelancelonu və s. misal göstərmək olar. Podaqranın ilk təsvirini verən ingilis həkimi T.Sudenhem də bu xəstəlikdən əziyyət çəkmişdir. Onun 1660- cı ildə dediyi fikirlər XX əsrin ortalarında sübuta yetmişdir. Elm adamları sübut etmişlər ki, bu xəstəliyə səbəb maddələr mü- badiləsinin pozulması nəticəsində qanda və toxumalarda sidik turşusunun artması- dır. Son illərdə podaqralı xəstələrin sayının artdığı müşahidə olunur. Bunun səbəb- lərini araşdırdıqda məlum olmuşdur ki, əhalinin maddi vəziyyətinin yaxşılaşması, normadan artıq qidalanma, azhərəkətlilik, alkoqoldan istifadə və s. belə faktorlar- dandır. Əsasən, 40-50 yaşlı kişilərdə daha çox rast gəlinir.Bu da oynaqlarda kəskin ağrılara səbəb olur. Duzların toplanması nəticəsində əl və ayaq oynaqlarında ilti- sidik turşusunun kristalları duz qalıqları iltihablı oynaq Öd daşlarının müxtəlifliyi LAYİHƏ Yüklə 3,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|