Dərslik layiHƏ 4 Mündəricat I. Həyatın yaranması

153
Dep res siv  po zun tu  bü tün  yaş  dövr lə rin də  mü şa hi də  olu na  bi lər.  Bu  da ha  çox 
25–30 yaş ara sın da mey da na çı xır. Da va met mə müd də ti bir ne çə ay dan bir ne çə ilə 
qə dər də yi şir. Mü ali cə olun ma dıq da xro ni ki xəs tə li yə çev ri lir. Belə xəs tələr ailə si nə 
və ya xın la rı na mənfi tə sir gös tə rir.
Psixoloqlar hesab edir ki, depressiya insanlarda olan anomaliyadır. Dep res siv 
po zun tu xəs tə nin fi zi ki sağ lam lı ğı na da tə sir siz qal mır, bir çox xəstəliklərin ge di şi ni 
ağır laş dı ra bi lir. Məsələn, ürək-da mar xəs tə li yi nin ya ran ma tez li yi yük sə lir. On ko lo-
ji, en dok rin, də ri- zöh rə vi, nev ro lo ji və s. xəs tə lik lə ri ağır laş dı rır. İza hı ol ma yan tib-
bi xa rak ter li şi ka yət lər – əzə lə ağ rı la rı, si nə də və bel də ağ rı lar, ümu mi zə ifl ik, tez 
yo rul ma,  baş  ağ rı sı,  qə biz lik,  qı cıq lan mış  ba ğır saq  sind ro mu  dep res si ya  ilə  bağ lı 
ola  bi lər.  La kin  bu nu  da  bil mə li si niz  ki,  dep res si ya  xa rak ter də ki  zə ifl ik  və  ça tış-
maz lıq de yil, tib bi prob lem dir. Mü ali cə nə ti cə sin də, bir qay da ola raq, sa ğa lan xəs-
tə lik dir. Tək rar baş ver mə ris ki də yük sək dir. Xəs tə və onun ailə üzv lə ri dep res si ya-
nın il kin əla mət lə ri nə qar şı etinasızlıq göstərməməli və onun ya ran ma sı za ma nı tib-
bi  yar dım  üçün  vaxtında  həkimə  mü ra ci ət  olunmalıdır.  Sağ lam  hə yat  tər zi   dep-
ressiyalara imkan vermir. Bunun üçün:
• 
Stress ya ra dan və ziy yət lər dən uzaq laş ma lı;
• 
Gün də lik vəzifələr düz gün bö lüş dü rül mə li;
• 
Al ko qol və nar ko tik va si tə lə rdən istifadə edilməməli;
• 
Nor mal yu xu re ji mi nə əməl olun ma lı;
• 
Re jim lə qi da lan ma lı;
• 
Fi zi ki hə rə kət lər lə (gim nas ti ka, aero bi ka, üz gü çü lük, qa çış və s.) məş ğul ol-
ma lı;
• 
Xoş tə əs sü rat ya ra dan iş lə rə (əy lən cə lə rin plan laş dı rıl ma sı, xe yir xah in sa nlar-
la ün siy yət, ki tab oxu maq, film lə rə bax maq) ay rı lan vax t ar tır ılma lıdır. 
Psixoloji:
1. Tənhalıq
2.  Həyatda baş verən önəmli dəyi şik lik lər
3.  Yaxın adamların ağır xəstəliyə tutul ması 
və ya həyatını itirməsi
4.  Ailədaxili və şəxsiyyətlərarası problem lər
5.  Uşaqlıq dövründə alınmış psixoloji trav-
malar
Sosial:
1. Sosial müdaxilənin olmaması
2. Maddi vəziyyətin aşağı olması
3. İşsizlik
4. Cinayətkarlıq
Bioloji:
1. Depressiyaya meyillilik
2. Bəzi somatik xəstəliklər
3. Alkoqol və narkotiklərin qəbulu
4.  Bəzi dərman preparatlarının qəbulu 
və ya hormonlarda dəyişikliklərin 
baş verməsi
Depressiyaya səbəb 
olan faktorlar
  LAYİHƏ

---

154
1. “Depressiv pozuntunun müalicəyə bağlılığı” mövzusunda referat hazırlayın.
2. Depressiya və stressin müqayisəli şərhini verin:
Depressiya
Stress
3.  Uyğunluğu müəyyən edin.
• Sosial 
• Bioloji
• Psixoloji
a. alkoqol və narkotiklərin qəbulu
b. işsizlik
c. tənhalıq
d. maddi vəziyyətin aşağı olması
e. bəzi dərmanların qəbulu
f. ailədaxili problemlər
g. sosial müdaxilələr
T
Davranış
• 
hərəkətdə tormozlanma
• 
ajiotasiya
*
Affektiv
• 
əhvalın aşağı olması
• 
həyəcan
Motivasiya
•  
maraq və həzzalma his-
sinin itirilməsi
• 
məhsuldarlığın azalması
Somato-vegetativ
•  
yuxusuzluq 
• 
iştahanın olmaması
• 
fiziki diskomfort
*
Koqnitiv
•  
acizlik hissi 
• 
özünü aşağı qiymətləndirmə
• 
günahkarlıq hissi
•  
suisidial
* 
düşüncələr 
• 
diqqətin zəifləməsi
Psi xi po zun tu su olan şəxs lə rin hü quq la rı
:
Psi xi po zun tu su olan şəxs lər aşa ğı da kı hü quq la ra ma lik dir:
• lə ya qət lə ri nin al çal dıl ma sı na yol ve ril mə mə si və hu ma nist mü na si bət bəs lə-
nil mə si;
• döv lət tibb mü əs si sə lə rin də sa ni ta ri ya-gi gi ye na tə ləb lə ri nə ca vab ve rən şə ra it-
də pul suz psi xi at ri ya yar dı mı al maq;
•  öz  hü quq la rı  ba rə də,  ha be lə  psi xi  po zun tu  və  tət biq  edi lən  mü ali cə  üsul la rı 
haq qın da mə lu mat al maq;
• psi xi at ri ya sta si ona rın da mü ayi nə və mü ali cə üçün zə ru ri olan müd dət də sax-
la nıl maq;
• tib bi gös tə riş lər əsa sın da müm kün olan bü tün mü ali cə növ lə ri ni al maq;
• psi xi at ri ya yar dı mı gös tər mək hü qu qu olan hər han sı mü tə xəs si si (onun ra zı lı-
ğı ilə) seç mək;
• tibb mü əs si sə si ni seç mək;
• kon si li umun və kon sul ta si ya la rın apa rıl ma sı nı tə ləb et mək;
• qa nun ve ri ci lik də mü əy yən olun muş qay da da və ki lin, qa nu ni nü ma yən də lə rin 
və di gər şəxs lə rin kö mə yin dən is ti fa də et mək.
Depressiyanın əsas klinik əlamətləri
  LAYİHƏ

---

155
 
41. Psixozlar
►
  
Psixoloji vəziyyətində şəkillərdəki kimi dəyişiklik baş vermiş bəzi xəstələrə 
daha hansı əla mət lər xarakterikdir? 
►
 
Belə xəstələrlə necə davranmaq lazımdır? 
Araşdırma  apararaq  psixoz  haqqında  məlumat  toplayın.  Psixoza  düçar  olmuş 
xəstələrlə davranış qaydaları tərtib edin.
Psixoz* – insanın normal psixi fəaliyyətində baş verən dəyişikliklərdən biridir. 
Bu  cür  xəstələr  reallıqla  əlaqənin  itirilməsini  xarakterizə  edən  müxtəlif  növ  dü-
şüncə, qavrama, davranış, emosiya və s. pozuntularına malik olurlar.
Qavrama pozuntuları:
•  
Hallüsinasiyalar
*
 – xarici 
mühitdə olmayan qavrama 
(Daha çox eşitmə və görmə 
hallüsinasiyalarına rast gəlinir.)
Davranış pozuntuları:
•  
hərəki oyanıqlıq, yaxud güclü 
tormozlanma
• 
qəribə hərəkətlər
Dü şün cə po zun tu la rı:
•  
Sa yıq la ma  –  yan lış  mülahizələr  (bu 
mülahizələri  xəs tə  əha tə sin də  olan 
adam lar la bö lüş mür. İnan dı rı cı və digər 
yol larla onu bu vəziyyətindən çə kin-
dir mək müm kün ol mur.)
•  
Ra bi tə siz, ya xud qey ri-adi nitq
Psixozların əsas əlamətləri
Digər  psixi  xəstəliklərdə  olduğu  kimi,  bu  cür  xəstələr  də  xəstəliyin  mövcud-
luğunu dərk etmək və öz problemlərinin həllinə düzgün yanaşmaq istəmirlər.
Xəstə özünə və digər insanlara qarşı zorakılıq törətməyə çağıran “səslər” for-
masında təhlükəli eşitmə və görmə hallüsinasiyalarına malik ola bilir.
F
M
  LAYİHƏ

---