Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli 842 nömrəli əmri ilə təsdiq
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müzakirə edək
- Federativ İnzibati ərazi bölgüsü Unitar
121 120 46. DÖVLƏTLƏRİN İNZİBATİ-ƏRAZİ BÖLGÜSÜ · Bayraq dövlətin rəmzlərindən biridir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının bayra- ğında 50 ulduzun olmasını nə ilə əlaqə- ləndirə bilərsiniz? Fäaliyy t ä Fäaliyy t ä Təsəvvür edin ki, siz böyümüş, təhsil almış və dövlət başçısı seçilmisiniz. Dövlətini- zi hansı üsulla idarə edərdiniz? 1. Ölkə ərazisini bərabər sahələrə ayırmaqla. 2. Əhalini eyni sayda qruplara bölməklə. 3. Ölkə ərazisini iqtisadi səviyyəsi eyni olan sahələrə ayırmaqla. 4. Təbii ehtiyatların paylanmasına görə. 5. Ölkə ərazisinin relyef xüsusiyyətlərinə görə və s. Müzakirə edək: Üsulların müsbət və mənfi cəhətləri nədir? Ölkələr idarə edilməsinə görə fərqli olduğu kimi, inzibati ərazi quruluşuna görə də müxtəlifdir. İnzibati ərazi bölgüsü ölkənin idarə edilməsi üçün ayrılan ərazi vahidləridir. Bu xüsusiyyətinə görə dövlətlər unitar və federativ olurlar. Unitar (latın dilində – vahid, tək) dövlətlər vahid mərkəzdən idarə edilir. Belə ölkələrin tərkibindəki inzibati ərazi vahidləri – rayon, vilayət, mahal və s. adlandırıla bilər. Lakin bu inzibati vahidlər müstəqilliyə, yəni özünü- idarə hüquqlarına malik deyil. Onların mədəni, iqtisadi idarəetmə hüquqları ola bilər. Azərbaycan, Türkiyə, İran, Fransa, Yaponiya, Misir, İtaliya, Çili və digər çoxsaylı belə dövlət vardır. İnzibati ərazi bölgüsünün federativ forması – müəyyən müstəqilliyə malik olan müstəqil ərazilərin könüllü olaraq bir dövlətdə birləşməsidir. Ştat, respublika, torpaq və s. adlandırılan inzibati vahidlər müəyyən qədər siyasi özünüidarə hüquq- larına malikdir. Onlar xarici siyasət, ordu, pul və s. məsələlərin həllində birgə fəaliyyət göstərir. Ərazi vahidləri müxtəlif xüsusiyyətlərinə görə fərqlənirlər. Məsələn, Rusiya, Hindistan, Nigeriyada ərazi vahidləri milli-etnik əlamətlərə görə, ABŞ, Kanada, Meksika, Avstraliya, Avstriya və s. ölkələrdə isə tarixi- coğrafi xüsusiyyətlərinə görə yaranmışdır. siyasi (latın dilində ittifaq, birlik) Federativ ölkələrin sayı azdır. Mətndən və dünyanın siyasi xəritəsindən istifadə edərək ölkələri inzibati ərazi bölgüsünə görə qruplaşdırın. Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn Nä öyrändìnìz Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Dövlətlərin idarə edilməsi üçün vahidlərə ayrılması __ adlanır. Bu xüsusiyyətinə görə __ ölkələr vahid mərkəz- dən idarə edilir. __ ölkələr isə mərkəzi hakimiyyət orqanları ilə yanaşı ozünüidarə vahidlərinin mövcud olması ilə səciyyələnir. AÇAR SÖZLÄR Federativ İnzibati ərazi bölgüsü Unitar Dünyanın siyasi xəritəsindən istifadə etməklə rəqəmlə qeyd edilən ölkələri inzibati ərazi bölgüsünə görə qruplaşdırın. Federativ ölkələr Unitar ölkələr Unitar Federativ Ölkələrin adı Materiklər 1 3 4 5 6 7 8 9 10 2 121 120 46. DÖVLƏTLƏRİN İNZİBATİ-ƏRAZİ BÖLGÜSÜ · Bayraq dövlətin rəmzlərindən biridir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının bayra- ğında 50 ulduzun olmasını nə ilə əlaqə- ləndirə bilərsiniz? Fäaliyy t ä Fäaliyy t ä Təsəvvür edin ki, siz böyümüş, təhsil almış və dövlət başçısı seçilmisiniz. Dövlətini- zi hansı üsulla idarə edərdiniz? 1. Ölkə ərazisini bərabər sahələrə ayırmaqla. 2. Əhalini eyni sayda qruplara bölməklə. 3. Ölkə ərazisini iqtisadi səviyyəsi eyni olan sahələrə ayırmaqla. 4. Təbii ehtiyatların paylanmasına görə. 5. Ölkə ərazisinin relyef xüsusiyyətlərinə görə və s. Müzakirə edək: Üsulların müsbət və mənfi cəhətləri nədir? Ölkələr idarə edilməsinə görə fərqli olduğu kimi, inzibati ərazi quruluşuna görə də müxtəlifdir. İnzibati ərazi bölgüsü ölkənin idarə edilməsi üçün ayrılan ərazi vahidləridir. Bu xüsusiyyətinə görə dövlətlər unitar və federativ olurlar. Unitar (latın dilində – vahid, tək) dövlətlər vahid mərkəzdən idarə edilir. Belə ölkələrin tərkibindəki inzibati ərazi vahidləri – rayon, vilayət, mahal və s. adlandırıla bilər. Lakin bu inzibati vahidlər müstəqilliyə, yəni özünü- idarə hüquqlarına malik deyil. Onların mədəni, iqtisadi idarəetmə hüquqları ola bilər. Azərbaycan, Türkiyə, İran, Fransa, Yaponiya, Misir, İtaliya, Çili və digər çoxsaylı belə dövlət vardır. İnzibati ərazi bölgüsünün federativ forması – müəyyən müstəqilliyə malik olan müstəqil ərazilərin könüllü olaraq bir dövlətdə birləşməsidir. Ştat, respublika, torpaq və s. adlandırılan inzibati vahidlər müəyyən qədər siyasi özünüidarə hüquq- larına malikdir. Onlar xarici siyasət, ordu, pul və s. məsələlərin həllində birgə fəaliyyət göstərir. Ərazi vahidləri müxtəlif xüsusiyyətlərinə görə fərqlənirlər. Məsələn, Rusiya, Hindistan, Nigeriyada ərazi vahidləri milli-etnik əlamətlərə görə, ABŞ, Kanada, Meksika, Avstraliya, Avstriya və s. ölkələrdə isə tarixi- coğrafi xüsusiyyətlərinə görə yaranmışdır. siyasi (latın dilində ittifaq, birlik) Federativ ölkələrin sayı azdır. Mətndən və dünyanın siyasi xəritəsindən istifadə edərək ölkələri inzibati ərazi bölgüsünə görə qruplaşdırın. Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn Nä öyrändìnìz Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Dövlətlərin idarə edilməsi üçün vahidlərə ayrılması __ adlanır. Bu xüsusiyyətinə görə __ ölkələr vahid mərkəz- dən idarə edilir. __ ölkələr isə mərkəzi hakimiyyət orqanları ilə yanaşı ozünüidarə vahidlərinin mövcud olması ilə səciyyələnir. AÇAR SÖZLÄR Federativ İnzibati ərazi bölgüsü Unitar Dünyanın siyasi xəritəsindən istifadə etməklə rəqəmlə qeyd edilən ölkələri inzibati ərazi bölgüsünə görə qruplaşdırın. Federativ ölkələr Unitar ölkələr Unitar Federativ Ölkələrin adı Materiklər 1 3 4 5 6 7 8 9 10 2 Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|