Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 07. 2014-cü il tarixli 842 nömrəli əmri ilə təsdiq
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əhali sıxlığı
- təbii amillərə
- Tarixi amillər İqtisadi amillər Təbii amillər Əhali sıxlığı
Fäaliyy t ä Fäaliyy t ä 123 122 47. ƏHALİNİN YERLƏŞMƏSİ ·Hansı təbii şərait insanların daha sıx məskunlaşması üçün əlverişlidir? 1 2 3 4 Təsvir edilən ərazilərdə əhalinin məskunlaşmasını müqayisə edin və ona təsir edən müvafiq təbii amilləri müəyyənləşdirin. I. II. Dağlıq relyef III. Quraq iqlim Düzən ərazi Müzakirə edək: Sadalanan təbii amillər əhalinin yerləşməsinə necə təsir edə bilər? Yer kürəsində əhalinin sayı 7 milyard nəfərdən çoxdur. Əhali Yer üzərində qeyri-bərabər yerləşmişdir. İnsanlar qurunun kiçik bir hissəsində məskunlaş- mışlar. Təbii şəraitin yaşayış üçün əlverişli olduğu ərazilərdə əhali sıx, nisbətən əlverişsiz yerlərdə isə seyrək məskunlaşmışdır. Əhali sıxlığı – hər kvadratkilometr əraziyə düşən insanların sayı ilə (orta sıxlıq = əhalinin sayı : ərazinin sahəsi) müəyyən olunur. Ölkə daxilində əhalinin sıxlığı qeyri-bərabər ola bilər. Bu, bir sıra amillərdən asılıdır. Məskunlaşmaya təsir edən təbii amillərə – relyef, dəniz, göl və çay sahilləri, torpaq, bitki örtüyü və sair amillər daxildir. Nil, Dunay, Missisipi və s. çayların deltası, Böyük Çin düzənliyi, Aralıq dənizi sahilləri əhalisi sıx məskunlaşmış ərazilərdir. Əhalinin yerləşməsinə iqtisadi amillər – sənaye müəssisələrinin cəmləş- məsi, faydalı qazıntıların hasilatı, turizmin inkişafı təsir edir. Qərbi Avropa, Şərqi Asiya, Karib dənizi sahillərində əhalinin sıx məskunlaşması iqtisadi amillərlə əlaqədardır. Əhalinin məskunlaşması tarixi amillərdən də asılıdır. Ərazinin inkişaf tari- xi, qədim ticarət yollarının keçməsi, hərbi yürüşlər və s. amillər qədimdən əha- linin məskunlaşmasına təsir göstərmişdir. Cənubi Amerika, Afrika və Avstrali- ya əhalisinin əsasən sahilboyunda məskunlaşması tarixi amillərlə əlaqədardır. Əhalinin məskunlaşması Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn Nä öyrändìnìz Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Əhali sıxlığı xəritəsindən istifadə edərək qeyd olunan coğrafi məntəqələri əhali məskunlaşmasına görə qruplaşdırın: 1. Skandinaviya yarımadası; 2. Orta Sibir yaylası; 3. Ərəbistan yarımadası; 4. Hin- distan yarımadası; 5. Böyük Britaniya adası; 6. Qrenlandiya adası; 7. Mesopotamiya ovalığı; 8. Amazon ovalığı; 9. Böyük Çin düzənliyi; 10. Kaliforniya yarımadası. Seyrək Sıx Təbii şəraitin fərqli olduğu ərazilərdə __ fərqlidir. Relyef, iqlim, torpaq örtüyü əhalinin yerləşməsinə təsir edən __. Sənaye və kənd təsərrüfatının inkişafı əhalinin məskun- laşmasına təsir edən __ hesab olunur. Keçmiş zamanlardan ticarət yolları boyunca əhali məskunlaşması __ bağlıdır. AÇAR SÖZLÄR Tarixi amillər İqtisadi amillər Təbii amillər Əhali sıxlığı Därsdän sonra Mətndə verilmiş xəritədən istifadə edərək kontur xəritədə əhalinin sıx məskunlaşdığı əraziləri qeyd edin. <2 2 Əhalinin sıxlığı (nəfər/km ) 2-10 11-100 >500 2 Qazaxıstanın ərazisi 2,7 milyon km , əhalisi 19 milyon (2013) nəfərdir. Əhalinin sıxlığını tapın. a b c Fäaliyy t ä Fäaliyy t ä 123 122 47. ƏHALİNİN YERLƏŞMƏSİ ·Hansı təbii şərait insanların daha sıx məskunlaşması üçün əlverişlidir? 1 2 3 4 Təsvir edilən ərazilərdə əhalinin məskunlaşmasını müqayisə edin və ona təsir edən müvafiq təbii amilləri müəyyənləşdirin. I. II. Dağlıq relyef III. Quraq iqlim Düzən ərazi Müzakirə edək: Sadalanan təbii amillər əhalinin yerləşməsinə necə təsir edə bilər? Yer kürəsində əhalinin sayı 7 milyard nəfərdən çoxdur. Əhali Yer üzərində qeyri-bərabər yerləşmişdir. İnsanlar qurunun kiçik bir hissəsində məskunlaş- mışlar. Təbii şəraitin yaşayış üçün əlverişli olduğu ərazilərdə əhali sıx, nisbətən əlverişsiz yerlərdə isə seyrək məskunlaşmışdır. Əhali sıxlığı – hər kvadratkilometr əraziyə düşən insanların sayı ilə (orta sıxlıq = əhalinin sayı : ərazinin sahəsi) müəyyən olunur. Ölkə daxilində əhalinin sıxlığı qeyri-bərabər ola bilər. Bu, bir sıra amillərdən asılıdır. Məskunlaşmaya təsir edən təbii amillərə – relyef, dəniz, göl və çay sahilləri, torpaq, bitki örtüyü və sair amillər daxildir. Nil, Dunay, Missisipi və s. çayların deltası, Böyük Çin düzənliyi, Aralıq dənizi sahilləri əhalisi sıx məskunlaşmış ərazilərdir. Əhalinin yerləşməsinə iqtisadi amillər – sənaye müəssisələrinin cəmləş- məsi, faydalı qazıntıların hasilatı, turizmin inkişafı təsir edir. Qərbi Avropa, Şərqi Asiya, Karib dənizi sahillərində əhalinin sıx məskunlaşması iqtisadi amillərlə əlaqədardır. Əhalinin məskunlaşması tarixi amillərdən də asılıdır. Ərazinin inkişaf tari- xi, qədim ticarət yollarının keçməsi, hərbi yürüşlər və s. amillər qədimdən əha- linin məskunlaşmasına təsir göstərmişdir. Cənubi Amerika, Afrika və Avstrali- ya əhalisinin əsasən sahilboyunda məskunlaşması tarixi amillərlə əlaqədardır. Əhalinin məskunlaşması Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn Nä öyrändìnìz Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Öyrändìklärìnìzì yoxlayın Əhali sıxlığı xəritəsindən istifadə edərək qeyd olunan coğrafi məntəqələri əhali məskunlaşmasına görə qruplaşdırın: 1. Skandinaviya yarımadası; 2. Orta Sibir yaylası; 3. Ərəbistan yarımadası; 4. Hin- distan yarımadası; 5. Böyük Britaniya adası; 6. Qrenlandiya adası; 7. Mesopotamiya ovalığı; 8. Amazon ovalığı; 9. Böyük Çin düzənliyi; 10. Kaliforniya yarımadası. Seyrək Sıx Təbii şəraitin fərqli olduğu ərazilərdə __ fərqlidir. Relyef, iqlim, torpaq örtüyü əhalinin yerləşməsinə təsir edən __. Sənaye və kənd təsərrüfatının inkişafı əhalinin məskun- laşmasına təsir edən __ hesab olunur. Keçmiş zamanlardan ticarət yolları boyunca əhali məskunlaşması __ bağlıdır. AÇAR SÖZLÄR Tarixi amillər İqtisadi amillər Təbii amillər Əhali sıxlığı Därsdän sonra Mətndə verilmiş xəritədən istifadə edərək kontur xəritədə əhalinin sıx məskunlaşdığı əraziləri qeyd edin. <2 2 Əhalinin sıxlığı (nəfər/km ) 2-10 11-100 >500 2 Qazaxıstanın ərazisi 2,7 milyon km , əhalisi 19 milyon (2013) nəfərdir. Əhalinin sıxlığını tapın. a b c Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|