Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bank-4 Bank-5
77 bilər. Müştəri isə bu alınmış vəsaitləri əldə olunmuş mallar üçün ödənişlərə sərf edir, bu zaman kredit məbləği 3 saylı banka köçürülür. Bu köçürülmə nəticəsində cəlb olunmuş vəsaitlər məb- ləği 3 saylı bankda 90. 000 manata qədər artır, bank sistemində depozitlərin artımı (2 saylı bankda yaradılmış depozitləri hesaba almaqla ) 190 mln. manat təşkil edər. 3 saylı bankda 90. 000 manat əlavə cəlb olunmuş vəsaitdən 9. 000 manat mütləq ehtiyat fonduna ayrlır, qalan 81. 000 manat artıq ehtiyat isə gələcək kreditləşdirməyə sərf edilir. Bank sistemində depozitin ümumi məbləğinin nəzərdən keçirilən artımı o vaxta qədər davam edəcək ki, bütün artıq ehtiyatlar mütləq ehtiyat fonduna köçürülsün. Bu proses cədvəldə əks olunub. Cədvəldən göründüyü kimi, depozit multiplikasiya pro- sesində dəfələrlə 100. 000 manatın bank sistemində artaraq ehti- yatların ümumi artımını 1 mln. manata gətirib çıxartdı. Bu zaman multiplikasiyalaşmış depozitlərin məbləgi ehtiyatların həcmindən asılıdır. 78 Cədvəl 1 Bank sistemində yaradılmış əlavə depozitlərin artımı (mln. manat) Bank Bank sistemində yaradılmış əlavə depozitlərin artımı mln. manat Bankın artıq ehtiyatları mln. manat Mütləq ehtiyatların norması Y1-lə Mütləq ehtiyatlardan ayırma fonduna mln. manat Bank tərəfində ayrılan kreditlər mln. manat Mərkəzi Bank 100 Bank-1 Bank-1 Bank-2 Bank-3 Bank-4 Bank-5 0, 0 100, 0 90, 0 81, 0 72, 9 100, 0 100, 0 90, 0 81, 0 72, 9 10 10 10 10 10, 0 9, 0 8. 1 7, 3 100, 0 90, 0 81, 0 72, 9 65, 6 Bank sistemində analoji depozit genişlənmə prosesi o zaman baş verər ki, əgər Mərkəzi Bank ona təklif olunmuş kreditlər hesabına kommersiya bankının azad ehtiyatlarının hesabına yox, onlardan qiymətli kağız və valyutalar almaq hesabına artar. Bank sisteminin çoxsaylı depozit artımı bankın artıq ehtiyatının yaranması ilə bank sisteminin depozitinin birgə artımı arasında riyazi asılılığın olması zəruridir. Bu asılılıq bank (depozit) multiplikatorunun anlayışı ilə ifadə olunur. Bankın depozit multiplikatoru kommersiya bankının artıq ehtiyatlarının yaranması zamanı bank sistemində depozitlərin ümumi artımının həcminin neçə dəfə artmasını göstərən dərəcədir. Göstərdiyimiz nümunədə bank multiplikatorunun, (m) mütləq ehtiyatların normasına tərsi mütənasibdir (r) və onluq kəsrlə ifadə olunmuş halda: M=1∕ r=1/0. 1=10 Bu sadə bank (depozit) multiplikatorunun formulasıdır. Bu onu göstərir ki, icazə verilmiş dərəcədə bank sistemində depozit həcminin maksimal artımı necə olar bilər. Bu da bank 79 sistemində sadə real şərait yaradır ki, bankın bütün artıq ehtiyatları yubanmadan kredit ödəmək üçün istifadə edilə bilsin. Müştərilər nağd pulları almaq üçün öz hesablarından vəsaitin bir hissəsini çıxarmırlar. Bizim göstərdiyimiz bank multiplikatorunun nümunəsində bu göstərici 10-a bərabərdir. Depozit həcminin maksimal artımını təyin etmək üçün (∆D) bank sistemi tərəfindən əlavə alınmış artıq ehtiyat məbləğini bank multiplikatorunun artımına vurmaq lazımdır: ∆D=100 min. man ∙ 10 = 1 mln. man Amma həqiqətdə bank multiplikatorunun həcmi formulada gösəriləndən azdır. Təcrübədə hər bank artıq ehtiyat həcmini saxlayır, onun müştəriləri hesablarından nağd pulları çıxarırlar. Bu isə o deməkdir ki, multiplikatorun dərəcəsi təkcə mütləq ehtiyat normasından asılı deyil (yəni Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən edilmiş) və Mərkəzi Bank tərəfindən bilavasitə nəzarət edilməsi mümkün olmayan başqa faktorlardan da asılıdır. Bu faktorların təsirini hesaba almaq üçün pul multip- likatorunun formasından istifadə edilir. Bu onu göstərir ki, iqtisadiyyatda pul bazasının artımı nəticəsində pul təklifi neçə dəfə artar. m= D C D er r D C ) ( 1 r ── mütləq ehtiyat norması; D er ──bankın artıq ehtiyatının depozit həcminə qarşı nisbə- tindən, D C ──tədavüldə olan nağd pul həcminin bank sisteminin depozit həcminə nisbətindən; Formuladan görünür ki, pul multiplikatorunun həcminə aşağıdakılar təsir edirlər: 1. Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən edilmiş ehtiyat tələblərinin həcmi; Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|