Demokratiya: gediləsi uzun bir yol
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
cxxx qanunverici orqanlarını onlar inandıra bildilər — Kanadada Konstitusiya müdafiəçilərinin qəti etirazına baxmayaraq senzura haqqında sərt qanun qəbul edildi. Lakin Kanadanın yeni qanunlarının qüvvəsi ilk növbədə feminist qadınların qətiyyən nəzərdə tutmadığı Ģəxslərə Ģamil edildi. Bunlar görkəmli homoseksualist yazıçılar və ağlara qarĢı irqi ədavəti qızıĢdırmaqda ittiham edilən qara dərili feminist qadın və K. Makkinonun qısa müddətə feminist silahdaĢı Andrea Dvorkin idi. Prinsip bölünməzdir və biz onu yalnız öz müsibətimiz hesabına bölə bilərik. Biz yaxın məqsədləri daha vacib hesab edirik deyə azadlığı məhdudlaĢdırsaq yəqin tez bir zamanda aĢkar edərik ki, bu məhdudiyyətlər bizim deyil, ―ağzı fitvalı‖ fanatik ruhanilərin və öz kin-küdurətlərini əldə silaha döndərmiĢ fanatik moralistlərin sərəncamında olacaq. ―Index on Censorship‖, May/June 1994, 33 Islington High Street, London N1 9LH ____________________________________________________________________________________ 1 Məhkəmə baĢa çatdıqdan sonra hakim Arieh Neyer demiĢdir: ―Ola bilsin ki, yəhudilər və onların dostları Skokidə haki- miyyət baĢında dururlar, lakin ölkədə hakimiyyət onlarda deyil. Və onlar heç vaxt hakimiyyətə gələ bilməyəcəklər. Skokidə yəhudilər özlərini qorumaq üçün məhdudiyyətlər qoyulmasını tələb edir. Lakin bir ovuc nasisti Skoki küçələrindən yığıĢdır- maq çətin ki, yəhudilərin xeyrinə olsun, belə ki, bundan ilk növbədə ABġ-da danıĢmaq, dərc etmək və toplaĢmaq azadlığı zi- yan çəkəcək... Nasistlərə səs hüququ vermək təhlükəlidir. Lakin yəhudilərə kömək harayını bir-birlərinə və dünyaya çatdır- maq lazım gəldikdə məhz onun sayəsində heç kəsin yəhudilərin ağzını yuma bilməyəcəyi həmin o qanunları məhv etmək daha təhlükəlidir‖ (red.). HĠKMƏT HACIZADƏ ĠNSAN HÜQUQLARI Bəşəriyyətin başlıca ideyası (1998) İçindəkilər Ön söz Ġnsan hüquqları nə deməkdir? Ġnsan hüquqları ideyasının antik və dini kökləri Orta əsrlər 18-ci əsr: böyük demokratik inqilablar 19-cu əsr: insan hüquqlarına hücum. Ġnsan, ya dövlət? ―Ġlahi qanun‖ yerini ―insani qanun‖a verir Ġnsan hüquqları və beynəlxalq hüquq Ġnsan hüquqlarına beynəlxalq nəzarət mexanizmləri ABġ-ın xarici siyasətində insan hüquqları məsələsi Son söz ÖN SÖZ Ġnsan hüquqları və dövlət hakimiyyətinin məhdudlaĢdırılması ideyası bu gün dünyada ictimai inkiĢaf prosesinə istiqamət verən mühüm ideyalardan biridir. Ġnsan hüquqları ciddi elmi araĢdırmaların predmetinə, daxili siyasətlə bağlı qızğın müzakirə və mübahisələrin mövzusuna, əksər ölkələrin Konstitusiyasının ana xəttinə, sülh və əməkdaĢlıq haqqında beynəlxalq saziĢlərin baĢlıca məğzinə çevrilmiĢdir. Dünyanın əksər ölkələrində insan cxxxi haqları insanın mövcudluğunun və milli inkiĢafın ən vacib Ģərti kimi qəbul olunur. Bununla yanaĢı, insan hüquqları ideyasının həyata keçirilməsi hələ də bir çox anlaĢılmazlıqların, ziddiyyətlərin, ölkədaxili və beynəlxalq gərginliklərin mənbəyi olaraq qalır. Dünyanın özü kimi qədim olan (yəqin ki, cəmiyyətlə birgə yaranan) insan hüquqları ideyasının fəlsəfi əsaslarının iĢlənib hazırlanması və bu ideya uğrunda səmərəli mübarizə aparılması son üç əsrin payına düĢmüĢdür. 18-ci əsrdə Avropa ayrılmaz insan hüquqlarının (yaĢamaq hüququ, azad olmaq hüququ) və vətəndaĢ hüquqlarının (söz və vicdan azadlığı, təhlükəsizlik və mülkiyyət hüququ) meydana çıxmasının Ģahidi olmuĢdur. Siyasi hüquqlar (ümumi seçki, gizli səsvermə, respublika quruluĢu, xalq özünüidarəsi, cəmiyyət və birliklərin sərbəstliyi, siyasi həyatda və hakimiyyət sistemində iĢtirak etmək və s. hüquqlar) 19-cu əsrdə əldə edilmiĢdir. 20-ci əsr bütün bu hüquqlar sırasına sosial hüquqları (sosial təminat hüququ, əmək, təhsil, tibbi yardım hüquqları, qadın bərabərliyi və uĢaqları müdafiə hüquqları) əlavə etmiĢ, insan hüquqları ideyasını və həmin ideyanı həyata keçirmək təcrübəsini bütün dünyaya yaymıĢdır. Ġnsan hüquqları və dövlət hakimiyyətinin məhdudlaĢdırılması ideyasının bugünkü mənzərəsi Ġkinci dünya müharibəsi zamanı və müharibədən sonrakı ilk illərdə formalaĢmıĢdır. Müharibə gedən dövrdə antihitler koalisiyasına daxil olan ölkələrin baĢçıları bəyan etmiĢlər ki, insan hüquqlarının qorunması və bu hüquqlara təminat verilməsi onların müharibədə güddüyü baĢlıca məqsəddir və 1945-ci il Nürnberq məhkəməsində müttəfiqlər nasist liderlərinin cinayətlərini əks etdirən siyahıya ―insaniyyətə qarĢı cinayəti‖ daxil etdilər. BirləĢmiĢ Millətlər TəĢkilatının Xartiyasında (1945) bəyan edildi ki, insan hüquqlarının qorunmasına kömək etmək BMT-nin əsas məqsədidir. Və nəhayət, 1948-ci ildə insan hüquqları ideyası BMT-nin Ümumdünya Ġnsan Hüquqları Bəyannaməsində və həmin bəyannamədən irəli gələn çoxsaylı beynəlxalq saziĢlərdə müasir səviyyədə öz əksini tapdı. O vaxtdan etibarən ―insan hüquqları və dövlət hakimiyyətinin məhdudlaĢdırılması‖ ideyası bütün dünyaya yayılmıĢ, azadlıq və ləyaqətli yaĢayıĢ uğrunda mübarizə aparan insan üçün əsas ilhamverici ideyaya çevrilmiĢdir. ĠNSAN HÜQUQLARI NƏ DEMƏKDĠR? ―Ġnsan hüquqları‖ dövlətlə qarĢılıqlı münasibətdə hər bir insana məxsus olan baĢlıca əxlaqi və hüquqi haqlardır. Ġnsan hüquqları və dövlət hakimiyyətinin məhdudlaĢdırılması ideyası üç müddəaya əsaslanır: - hər bir insan doğulduğu gündəncə böyük, təkrarolunmaz və qiymətli bir varlıqdır, onun öz muxtariyyəti və ləyaqəti var, insanın ləyaqətinə toxunaraq onun muxtariyyətinə müdaxilə etməyə dövlətin ixtiyarı yoxdur; - hər hansı bir hakimiyyətin öz hədd-hüdudu var; - hər bir kəs öz hüquqlarını qoruyaraq dövlət qarĢısında tələblər irəli sürə bilər. Ayrılmaz hüquqları insan ona görə doğulan gündəncə qazanır ki, o, insandır. Bu hüquqlar eyni dərəcədə həm cəmiyyətin yaĢlı nümayəndəsinə, həm uĢağa, həm hörmətli adama, həm də cinayətkara məxsusdur. Dövlət hakimiyyətinin hədd-hüdudu var! Dövlət yalnız o hakimiyyətə malikdir ki, həmin hakimiyyəti öz hüquqlarını müdafiə etmək məqsədilə insanlar özləri könüllü olaraq dövlətə vermiĢlər. Heç bir qanun, hətta demokratik bir dövlətdə çoxluğun iradəsiylə qəbul olunmuĢ qanun belə insan hüquqlarını poza bilməz. Ġnsan hüquqları çoxluğun hakimiyyətinə məhdudiyyət qoyur. Ġnsan hüquqlarının bir qismi ayrılmaz hüquqlardır! Dövlət insanı onun hüquqlarından məhrum edə bilməz. Hətta insanın özü belə könüllü olaraq öz hüquqlarından imtina edə bilməz. Əgər bir adam sənəd imzalayıb könüllü Ģəkildə azadlıqdan imtina edərsə və özünü qula çevirərsə, bu sənəd məhkəmədə həqiqi sənəd sayılmaz. Lakin insan qərar verib özünü mülkiyyətdən təcrid edə bilər, çünki mülkiyyət hüququ insanın ayrılmaz hüquqlarından deyil. Ġnsan dövlətdən öz haqqını tələb edərkən heç də məhkəmədə sübuta yetirməyə borclu deyil ki, onun anadan olan gündən filan hüququ var. Dövlətə (adətən, bizim hüquqlarımızı pozan dövlət məmurlarına) etiraz etmək haqqı insan hüquqları ideyasının əsas müddəalarından biridir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|