Clubfoot: Ponseti Management [Azeri]
Yüklə 343,72 Kb. Pdf görüntüsü
|
Valideynlər Üçün Məlumat
Əyripəncəlik yeni doğulmuş uşaqlarda ayağın ən sıx görülən deformasiyasıdır. Bu deformasiya hər 1000 doğulmuş uşaqdan birində görülür. Əyripəncəliyin tam olaraq səbəbi müəyyən edilməmişdir. Bu xəstəlik valideynlərin nə edib etməməsindən zi- yadə genetik dəyişikliklərlə əlaqədar olduğu düşünülür. Buna görə də, əyripəncəli uşaq dünyaya gətirən valideynlər günahı öz- lərində görməməlidirlər. İkinci uşağın da əyripəncəli olaraq doğulma şansı hər 30 uşaqda birdir. Digər problemləri olmayan əyripəncəli uşaqların valideynləri ayaqdakı deformasiyanın bu sahədəki mütəxəssis tərəfindən müalicə edilərsə, tamamilə normal görünüşdə və funksiyada ayaq əldə edilə biləcəyi barədə məlumatlandırılması lazımdır. Uyğun metodlarla müalicə edilmiş əyripəncəlik əlilliyə səbəb olmur və şəxs normal aktiv həyat sürür. Müalicənin baĢlanması
Ayağın içində, arxasında və altında yerləşən qısa və gərgin bağ və vətərlərin gərginliyinin azaldılması üçün ayaq hər həftə təq- ribən bir dəqiqə yüngülcə manipulyasiya edilir. Bundan sonra ayaq barmaqlarından qasığa qədər uzanan gips sarğısı tətbiq edilir. Gips sarğısı manipulyasiya ilə əldə edilmiş korreksiyanı qoruyur və sonrakı manipulyasiya üçün toxumaların gərginliyini azaldır. Bu yolla, yerini dəyişmiş sümük və oynaqlar tədricən düzgün vəziyyətə gətirilir. Müalicəyə yaşa bağlı toxumaların elastikliyindən faydalanmaq üçün doğuşdan bir və ya iki həftə sonra başlanmalıdır. Evdə qulluq
Gips sarğısı qoyulandan sonra ilk 6 saatta hər saat başı və sonrakı günlərdə gündə dörd dəfə ayağın qan dövranını yoxlayın. Yüngülcə barmaq uclarına təzyiq edin və qan dövranının geri dönüşünə diqqət edin. Ayaqda qan dövranı normaldırsa, əvvəlcə ayaq barmaq ucu ağaracaq ,sonra isə tezliklə çəhrayı rəng alacaq. Bu rəngin açılması demədir. Əgər barmağın rəngi açılmırsa (ağ- dan çəhrayıya), göyərmiş və soyuqdursa gips sarğısı dar sarılmış ola bilər. Bu əlamətlər görülərsə gipsin yoxlanması üçün gips sar- ğısını tətbiq edən həkimə və ya yaxın təcili yardıma müraciət edin. Ayaq barmaqları ucu ilə gips sarğısının qurtardığı nahiyəyə diqqət edin. Əgər ayaq barmaq ucları gips sarğısının içində sıxılmış vəziyyətdə durursa həkiminizə və ya poliklinikaya müraciət edin.
Gips sarğısı uşağın islaq geyimi ilə nəmlənərək yumşalıb çıxa bilər. Gips sarğısı quruyub sərtləĢənə qədər yastıq üstünə qoyulmalıdır.
Ayağın yüksəldilməsi üçün uşaq arxası üstə uzadıl- mış vəziyyətdə, dabanı açıqda buraxılaraq gips altına yastıq qoyulur. Dabanın açıqda qalması təzyiq yarasının əmələ gəlməsinin qarşısını alır. Tək istifadəlik bezlər istifadə edin və gipsin nəmlənməməsi üçün bezi tez-tez dəyişdirin. Sidik və nəcisli bezin gips sarğısı içinə girməsini əngəlləyin. Bezin aşağı hissəsinin rezinli olması daha yaxşıdır.
• Gips sarğısı içindən gələn pis qoxu və ya drenaj varsa • Gips sarğısı kənarlarında qızarmış, iltihablı yara varsa • Barmaq uclarında qan dövranı pozulubsa • Gips sarğısı çıxıbsa • Bədən hərarəti müəyyən olmayan səbəblərlə 38,5º və ya üstünə çıxıbsa Hər 5-7 gündə bir yeni gips sarğısı tətbiq olunacaq
Gips sarğısı xüsusi bıçaqla açılıb çıxarılacaq; buna görə də, poliklinikaya gəlməmişdən əvvəl gips sarğısı yumşaldılmalıdır. Bunun üçün uşağın ayağını gips sarğısının içinə keçənə qədər vedrəyə doldurulmuş suyun içinə qoyun (15-20 dəqiqə). Sudan çıxardıqdan sonra islaq dəsmalı gips sarğısının ətrafına sarın. 28
Aktiv müalicənin müddəti
Əyripəncəlik deformasiyasının düzəldilməsi üçün dörd-altı həftə çəkən beş-yeddi gips sarğısı (barmaq ucundan üst bud nahi- yəsinə qədər uzanır və diz bucaq altında bükülür) tətbiqi kifayət edir (aşağıdakı ardıcıllığa baxın). Çox sərt ayaqlarda belə sək- kiz-doqquz gips sarğısı ilə maksimum korreksiya əldə edilir. Cərrah əli ilə sümüklərin yerləşmə vəziyyətini və korreksiya də- rəcəsini hiss edə bildiyi üçün, mürəkkəb ayaqlar xaricində rentgenoqrafiyaya ehtiyac yoxdur.
Ayağın korreksiyasının sonlandırılması üçün kiçik ambulator prosedur tələb olunur. Ayaq biləyinin arxası səthi anesteziya krem və ya iynə tətbiqi ilə keyləşdirildikdən sonra, axil vətəri nazik neştərlə kəsilir. Axırıncı gips sarğısı qoyulur. 3 həftə sonra gips sarğısı çıxarılana qədər axil vətəri uyğun uzunluqda və gücdə regenerasiya olur. Müalicə sonunda ayaq yastı ayağa bənzər nor- madan çox korreksiya olmuş kimi görünə bilər. Bu görüntü bir neçə ay içində normal vəziyyətə dönəcək.
Əyripəncəlik düzəldildikdən sonra yenidən deformasiya inkişaf edə bilər. Axil vətərinin uzadılmasından asılı olmayaraq, gips çıxarıldıqdan sonra residivlərin qarşısını almaq üçün ayağa abduksiya şinası geyilməlidir. Ayaq abduksiya şinasının bir neçə nö- var. Ən çox istifadə edilən şina uyğun vəziyyət verilə bilən, kənarları düzgün, ayaq barmaqları açıqda qalan, aliminium çubuğa təsbit edilmiş ayaqqabılardan əmələ gələn şinadır. Ayaqqabı dabanları arasındakı məsafə uşağın çiyinləri arasındakı məsafəylə eyni olmalıdır. Ayaqdan sürüşüb çıxmaması üçün ayaqqabılar modifikasiya edilə bilər. Əyripəncəli tərəfdə ayaqqabı 60-70º, normal tərəfdə isə 30-40º (əgər uşaqda tək tərəfli əyripəncəlik varsa) bayır rotasiyada tutulur. Şina ilk 3 ayda gündə 23 saat, sonrakı 3-4 ildə isə gecələr və gündüz yuxu saatlarında taxılır. Ayaqlar bir-birinə bağlı olduğu üçün şina geyindikdə ilk bir iki gecə körpə narahat ola bilər. Şina təyin edildiyi kimi taxıl- mazsa və çıxarılarsa, əyripəncəlik deformasiyası təkrar əmələ gələcəkdir. İkinci gecədən sonra körpə tədricən şinaya adapta- siya olacaq. Əgər şina taxılması tələb edilmirsə, normal ayaqqabı geyilə bilər. Abduksiya şinası ancaq əyripəncəlik manipulyasiya, ardıcıl gips sarğısı tətbiqi və bəzən axil vətər uzatması ilə tamamilə korreksiya edildikdən sonra taxıla bilər. Əyripəncəliyin tam düzəldilməsinə baxmayaraq, uşaq 4 yaşına gələnə qədər defor- masiya təkrarlana bilər. Residivin qarşısını almanın ən müvəffəqiyyətli yolu olan abduksiya şinasının tətbiqi yuxarıda qeyd edildiyi kimi valideynlər tərəfindən istifadə edilərsə, 95% hallarda faydalı olur. Şinanın tətbiqi uşağın iməkləməsini, oturma- sını və yeriməsini gecikdirməyəcəkdir.
Həmişə ayaqqabının toxunduğu yerlərdə ayağı örtən pambıq corab istifadə edin. Axırıncı gips sarğısı sonrası uşağın ayaq dərisi həssas ola bilər, onun üçün də ilk iki gündə iki qat corab geyindirin. İkinci gündən sonra tək qat pambıq corab geyin- dirin. Ayaqqabını geyindirərkən uşaq rahat durursa, ayaqqabını əvvəlcə düzəldilmiş ayağa sonra isə normal ayağa geyindirin. Uşaq çox hərəkət edirsə əvvəlcə normal ayağa, sonra isə deformasiya düzəldilmiş ayağa ayaqqabı geyindirin.
Öncə körpənin ayağını ayaqqabıya yerləşdirin və sonra ayaq biləyi kəmərini sıxın. Kəmər ayaq topuğunu aşağıda ayaqqabı içində tutmağa kömək edir. Kəmər üstündəki dəliyi işarətləməyin, çünki vaxt keçdikcə dəri kəmər uzanacaq və bunun məna- sı olmayacaqdır.
Körpənin ayağını aşağı-yuxarı çəkərək, topuğun aşağıda ayaqqabı içində olduğunu yoxlayın. Əgər ayaq barmaqları ayaqqabı içində qabağa-arxaya tərəf hərəkət edirsə, kəməri yenidən sıxın. Ayaqqabının içində uşağın ayaq barmaqlarının yerini göstərən xətt olmalıdır; topuq aşağıda uyğun vəziyyətdədirsə, ayaq barmaqları bu xətdə və ya arxasında olacaqdır.
Qan dövranını pozmayacaq şəkildə ayaqqabı bağlarını bağlayın. Kəmərin ayaqqabının ən əhəmiyyətli hissəsi olduğunu unut- mayın. Ayaqqabı bağları ayağı ayaqqabıda tutmağa kömək edir.
Körpənin bütün ayaq barmaqlarının bayırda bir xətdə olduğundan və heç birinin altda qalmadığından əmin olun. Bundan əmin ol- maq üçün corabın ayaq barmaqlarını örtən ön hissəsini kəsərək, bütün barmaqları görəcəyiniz şəkildə açığa çıxara bilərsiniz. 29
Abduksiya Ģinası üçün köməkçi tövsiyyələr
İlk iki gündə körpənin şinanın taxılmasından narahat olacağını unutmayın. Narahatlıq şina ağrı törətdiyi üçün deyil, körpə üçün yeni və fərqli bir vəziyyət olduğu üçündür. Şina taxılı ikən körpə ilə oynayın. Ayaqlarını bir-birindən asılı olmadan hərəkət etdirə bilmədiyi üçün uşaq narahat olur və bunu unutdurmaq üçün oyun ən yaxşı yoldur. Körpəyə şina taxılmışkən ayaqlarını önə və arxaya necə hərəkət etdirməsini öyrətməlisiniz. Bunu öyrətmək üçün ayaqqabılar arasındakı çubuğu irəli və geri çəkib, eyni vaxtda dizi ekstensiya və flek- siyaya gətirin. Bu müalicəni mütəmadi olaraq tətbiq edin. Bu müalicəni uşağın həyatının bir hissəsi halına gətirsəniz uşaq daha rahat adap- tasiya olar. Şinanı 3-4 il boyunca gecə və gündüz yatarkən taxın. Uşaq tədricən şinanın günün hansı vaxtında taxılacağını öyrənir.
Metal çubuğu sarın. Velosipedin əl tutma yerindəki plastik material uyğundur. Metal çubuğu yumuşaq materialla sarmaqla siz uşağı, özünüzü və evdəki əşyaları qoruyacaqsınız. Dəridəki qızarmış yerlərə heç vaxt krem sürtməyin. Krem problemi daha da dərinləşdirir. Şina istifadə edərkən az qızarıqlıq normaldır. Topuq arxasındakı parlaq qırmızı ləkələr və ya suluqlar ayaqqabının tam oturmadığını göstərir. Topuğun ayaqqabı içində aşağıya tam oturmasından əmin olun. Topuqda parlaq qırmızı ləkə və ya suluqlar görülərsə həkimə müraciət edin. Əgər uşaq şinanı ayağından çıxarırsa və topuqlar ayaqqabıya tam oturmursa aşağıdakıları sınayın. Kəməri bir dəlik yuxarıdan bağlayın.
Bağları gərin. b.
Ayaqqabı altlığını çıxarın(şinanın ayaqqabı altlığı olmadan istifadə edilməsi uşağa zərər verməz). c.
Ayaqqabı bağını yuxarıdan aşağı doğru bağlayın. d.
Çubuq üstündə olan vinti tez-tez sıxın. Uzun müddətli müĢahidə
Ayaq tam korreksiya edildikdən sonra uşaq ilk 2 ildə hər 3-4 ayda bir poliklinikaya kontrola gətirilməlidir. Həkiminiz de- formasiyanın ciddiyətinə və residiv olma ehtimalına görə şinalamağa davam etmə müddətini müəyyən edəcəkdir. Müali- cəni vaxtından əvvəl sonlandımayın. Mümkün residivləri təyin etmək üçün 8-10 yaşına qədər uşaq ildə bir dəfə kontrola çağrılmalıdır.
İlk 2-3 ildə residiv görülürsə deformasiya həftəlik gips sarğıları ilə düzəldilməyə çalışılır. Bəzən ikinci dəfə axil tendo- nunun uzadılması tələb olunur. Bəzən isə uyğun şinalamaya baxmayaraq, 3 yaşından böyük uşaqlarda residivin qarşı- sının alınması üçün əməliyyat ehtiyacı vardır. Əməliyyat vətərin (tibialis anterior) ayağın iç tərəfindən mərkəzinə trans- ferindən ibarətdir.
Ədəbiyyat
Ponseti IV, Smoley EN. Congenital clubfoot: the results of treatment. J Bone Joint Surg Am 45(2):2261¬–2270.
Ponseti IV, Becker JR. Congenital metatarsus adductus: the results of treatment. J Bone Joint Surg Am 43(4):702–711. 1972 Campos J, Ponseti IV. Observations on pathogenesis and treatment of congenital clubfoot. Clin Orthop Relat Res 84:50–60. 1974 Ionasescu V, Maynard JA, Ponseti IV, Zellweger H. The role of collagen in the pathogenesis of idiopathic clubfoot: biochemi- cal and electron microscopic correlations. Helv Paediatr Acta 29(4):305–314.
Ippolito E, Ponseti IV. Congenital clubfoot in the human fetus: a histological study. J Bone Joint Surg Am 62(1):8–22. 1980 Laaveg SJ, Ponseti IV. Long-term results of treatment of congenital clubfoot. J Bone Joint Surg Am 62(1):23–31. 1981 Brand RA, Laaveg SJ, Crowninshield RD, Ponseti IV. The center of pressure path in treated clubfoot. Clin Orthop Relat Res 160:43–47.
Ponseti IV, El-Khoury GY, Ippolito E, Weinstein SL. A radiographic study of skeletal deformities in treated clubfoot. Clin Orthop Relat Res 160:30–42.
Ponseti IV. Treatment of congenital clubfoot. [Review, 72 refs] J Bone Joint Surg Am 74(3):448–454. 1994 Ponseti IV. The treatment of congenital clubfoot. [Editorial] J Orthop Sports Phys Ther 20(1):1. 1995 Cooper DM, Dietz FR. Treatment of idiopathic clubfoot: a thirty-year follow-up note. J Bone Joint Surg Am 77(10):1477– 1489.
Ponseti IV. Congenital Clubfoot: Fundamentals of Treatment. Oxford University Press. 1997 Ponseti IV. Common errors in the treatment of congenital clubfoot. Int Orthop 21(2):137–141. 1998 Ponseti IV. Correction of the talar neck angle in congenital clubfoot with sequential manipulation and casting. Iowa Orthop J 18:74–75.
Ponseti IV. Clubfoot management. [Editorial] J Pediatr Orthop 20(6):699–700. 2001 Pirani S, Zeznik L, Hodges D. Magnetic resonance imaging study of the congenital clubfoot treated with the Ponseti method. J Pediatr Orthop 21(6):719–726.
Ippolito E, Farsetti P, Caterini R, Tudisco C. Long-term comparative results in patients with congenital clubfoot treated with two different protocols. J Bone Joint Surg Am 85(7):1286–1294.
Morcuende JA, Egbert M, Ponseti IV. The effect of the internet in the greatment of congenital idiopathic clubfoot. Iowa Orthop J 23:83–86.
Morcuende JA, Dolan L, Dietz F, Ponseti IV. Radical reduction in the rate of extensive corrective surgery for clubfoot using the Ponseti method. Pediatrics 113:376–380.
Dobbs MB, Rudzki JR, Purcell DB, Walton T, Porter KR, Gurnett CA. Factors predictive of outcome after use of the Ponseti method for the treatment of idiopathic clubfeet. J Bone Joint Surg Am 86(1):22–27.
Morcuende JA, Abbasi D, Dolan LA, Ponseti IV. Results of an accelerated Ponseti protocol for clubfoot. J Pediatr Orthop 25(5):623–626.
Tindall AJ, Steinlechner CW, Lavy CB, Mannion S, Mkandawire N. Results of manipulation of idiopathic clubfoot deformity in Malawi by orthopaedic clinical officers using the Ponseti method: a realistic alternative for the developing world? J Pediatr Orthop 25:627–629. 2005 Konde-Lule J, Gitta S, McElroy T and the Uganda Sustainable Clubfoot Care Project. Understanding Clubfoot in Uganda: A Rapid Ethnographic Study. Makerere University.
Dobbs MB, Nunley R, Schoenecker PL. Long-term follow-up of patients with clubfeet treated with extensive soft-tissue release. J Bone Joint Surg Am 88:986–996.
Ponseti IV, Zhivkov M, Davis N, Sinclair M, Dobbs MB, Morcuende JA. Treatment of the complex idiopathic clubfoot. Clin Orthop Relat Res 451:171–176.
Shack N, Eastwood DM. Early results of a physiotherapist-delivered Ponseti service for the management of idiopathic congeni- tal talipes equinovarus foot deformity. J Bone Joint Surg Br 88:1085–1089.
McElroy T, Konde-Lule J, Neema S, Gitta S; Uganda Sustainable Clubfoot Care. Understanding the barriers to clubfoot treat- ment adherence in Uganda: a rapid ethnographic study. Disabil Rehabil 29:845–855.
Lourenço AF, Morcuende JA. Correction of neglected idiopathic club foot by the Ponseti method. J Bone Joint Surg Br 89:378–381.
Terrazas-Lafargue G, Morcuende JA. Effect of cast removal timing in the correction of idiopathic clubfoot by the Ponseti method. Iowa Orthop J 27:24–27.
Morcuende JA, Dobbs MB, Frick SL. Results of the Ponseti method in patients with clubfoot associated with arthrogryposis. Iowa Orthop J 28:22–26.
Gurnett CA, Boehm S, Connolly A, Reimschisel T, Dobbs MB. Impact of congenital talipes equinovarus etiology on treatment outcomes.Dev Med Child Neurol. 2008 Jul;50(7):498-502. Richards BS, Faulks S, Rathjen KE, Karol LA, Johnston CE, Jones SA. A comparison of two nonoperative methods of id- 2008
iopathic clubfoot correction: the Ponseti method and the French functional (physiotherapy) method. J Bone Joint Surg Am. 2008 Nov;90(11):2313-21. 31
Copyright © 2010 Global HELP all rights reserved www.global-help.org Sürətlə miqdarı artan nəşriyyatlar Global HELP Təşkilatına aid web səhifəsində pulsuz və ya print edilmiş halda çox ucuz əldə edilə bilər. Global-help.org adlı web səhifəmizə girməyinizi xahiş edirik. Orijinal olaraq İngilis dilində yazılan bu nəşriyyat 140- dan çox ölkədə istifadə olunur və digər dillərə tərcümə olunur. Uqanda, Litva və Çində istifadə edildiyinə dair şəkillər aşağıda göstərilmişdir.
Web səhifəmizdəki bütün nəşriyyatlar pulsuzdur. Nəşriyyatlar bir neçə formada mövcuddur.
Bütün nəşriyyatlar PDF formatında əldə edilə bilər. PDF faylları bizim web səhifəsindən nəşriyyat başlığına və ya görüntü üzərinə tuşlanaraq yüklənə bilər. Bu fayllar sizin kompüterə yükləndikdən sonra, şəxsi printerlərinizlə rəngli və ya rəngsiz olaraq çapedilə bilər. CD kitabxanası uyğun bir kompakt diksdə çoxlu nəşriyyatlardan ibarədir. Bəzi CD kitabxanaların ancaq inkişaf etməkdə olan ölkələrdə istifadə edilməsinə icazə verilir. Çap edilmiĢ nəĢriyyatlar Bəzi nəşriyyatlar tələbata görə çap edilir. www/global-help.org web səhifəsindən tək və ya çoxlu çap edilmiş surətləri sifariş edilə bilər. Bu nəşriyyatlar sadəcə poçt və çap pulu verilərək əldə edilir. Web səhifə adresləri: www.global-help.org www.orthobooks.org questions@global-help.org Yüklə 343,72 Kb. Dostları ilə paylaş:
|