Chapter 5 new az indd
Yüklə 3,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yer və sahəsi.
- Landşaft və iqlim.
- Su ehtiyatları.
- Ehtiyatlara əsaslanan iqtisadi tədbirlər.
- 1-CI Ş KIL Quraşdırılmış v planlaşdırılan hidroelektrostansiyaların gücü
1 Hövzənin ölçüləri ilə bağlı hesablamalar fərqlidir: Azərbaycan tərəfinin verdiyi məlumata əsasən, hövzənin ümumi sahəsi 12,080 km 2 və çayın uzunluğu 413 km-dir. 2 AWC, İnteqrə edilmiş çay hövzə planlaşdırması: Alazani suayrıcı, ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi üçün texniki hesabat, Cənubi Qafqazda Su İdarəçiliyi layihəsi. (Tbilisi, Alazani Suayrıcı Konsorsiumu, 2002-ci il). 3 AWC,İnteqrə edilmiş çay hövzə planlaşdırması: Alazani suayrıcı, əvvəlki qeyddəki kimi; Azərbaycanın Ekologiya və Təbii SərvətlərNazirliyi tərəfindən verilən informasiya. 4 AWC, İnteqrə edilmiş çay hövzə planlaşdırması: Alazani suayrıcı, 2-ci qeyddəki kimi. 5 Peter Ronkak və Anatoli Piçuqin. Pilot (sınaq) kimi seçilən çay hövzələrində birgə sahə araşdırmalarına dair icmal hesabat. Kür çayı hövzəsi üçün transsərhəd çay idarəçiliyi, III mərhələ - Ermənistan, Gürcüstan, Azərbaycan (EPTISA Servicios de Ingenieria S.L., 2013) 6 UNECE, Transsərhəd çayların, göllərin və yeraltı suların ikinci dəyərləndirməsi (Nyu York və Cenevrə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, 2011-ci il). 7 Dünyadakı elektrostansiyalar. MDB – digər ölkələrdə hidroelektrostansiyalara dair məlumat bazası. http://www.industcards.com/hydro-cis.htm 8 AzərEnerji, 2013-cü il. Enerji hasilatı, elektrostansiyalar. http://www.azerenerji.gov.az/ 9 Regional İnkişaf və İnfrastruktur Nazirliyi, Gürcüstan. Kaxeti Regional İnkişaf Strategiyası. (Tbilisi, 2013-cü il). 10 Azərbaycanın hakimiyyət orqanları tərəfindən verilən informasiya, 2015-ci il. 11 Gürcüstanın Energetika Nazirliyi, 2014-cü il. Gürcüstanda potensial hidroelektrostansiya sahələri. http://hpp.minenergy.gov.ge/; UNIDO, 2013-cü il. Dünyada kiçik hidroenergetikanın inkişaf etdirilməsinə dair hesabat.www.smallhydroworld.org; Qriqol Lazriev və Marita Arabidze. Gürcüstanın elektrik enerjisi sistemi üçün ilkin çirkləndirmə əmsalı (Tbilisi, Gürcüstanın Ekologiya və Təbii Ehtiyatların Mühafizəsi Nazirliyi, 2008-ci il). http://moe.gov.ge/files/Klimatis%20Cvlileba/Grid_Emission_Factor_Georgia.pdf; ESCO, 2014-cü il. Elektrik enerjisi bazarının operatoru. Available from: www.esco.ge/index.php?article_id=18&clang=1 12
Platts, 2012. Dünyada elektrostansiyalara dair məlumat bazası.www.platts.com/products/worldelectricpowerplantsdatabase. Yer və sahəsi. Alazani / Qanıx hövzəsi Kür hövzəsinin yarım hövzəsidir. Alazani / Qanıx çayı öz mənbəyini Gürcüstanda Böyük Qafqaz dağlarından götürür vəcənub-şərq istiqamətində Alazani yamacı boyu (dağlararası dərə ilə) Azərbaycana doğru axır və Mingəçevir Su Anbarına tökülür. 59 faizi Gürcüstan ərazisinə və 41 faizi Azərbaycan ərazisinə düşməklə Alazani / Qanıx hövzəsiümumilikdə11,717 km 2 sahəni əhatə edir. Gürcüstanda Alazani və Azərbaycanda Qanıx kimi tanınan bu çayın ümumi uzunluğu 391 km-dir və bunun 282 km-i Gürcüstan və Azərbaycan arasında sərhədi təşkil edir. 1
m. yüksəklikdə dağ landşaftı ilə xarakterizə olunur. Aşağı hövzədə çay ilə əhatə olunan girintili-çıxıntılı subasar sahə kənd təsərrüfatı torpaqlarından, üstünlük təşkil edən enliyarpaq meşədən, habelə çol, kolluq və yarım-səhradan ibarətdir. 2 Hövzə quru subtropik və kontinental iqlim arasındakı keçid ərazidə yerləşir. O, nisbətən qurudur – yağıntının miqdarı Gürcüstan tərəfdə 300-500 mm. arasında, Azərbaycan tərəfdə isə 440-1,240 mm arasında dəyişir. 3
İllik orta temperatur 9 - 14oC arasında dəyişir, bəzən -20oC-dən aşağı və ya 40oC-dən yuxarı olur. Su ehtiyatları. Hövzədə zəngin su ehtiyatları 4 vardır və onların ümumi keyfiyyəti yaxşıdır. 5 Alazani / Qanıx çayının orta axın həcmi təxminən 110 m 3 /s təşkil edir, o, Mingəçevir Su Anbarına tökülür. Alazan / Ağrıçay susaxlayan təbəqəsi (hövzənin böyük hissəsini tutan məhdud artezian transsərhəd susaxlayan təbəqə) Cənubi Qafqazda ən böyük yeraltı su ehtiyatıdır. Alazan / Ağrıçay susaxlayan təbəqəsindən yeraltı sular suvarma qurğularını (80-85 faiz), içməli su şəbəkələrini (10-15 faiz) və sənayeni (3-5 faiz) su ilə təchiz etmək üçün istifadə olunur. 6 Kür çayında Alazani / Qanıx çayının axıb töküldüyü Mingəçevir Su Anbarında saxlanılan sudan təxminən 1 milyon hektarərazini suvarmaq 7 və Azərbaycanda quraşdırılmış ümumi hidroenerji potensialının 39 faizini təşkil edən 418MVt hidroelektrostansiyanı enerji ilətəmin etmək üçün istifadə olunur. 8
Ehtiyatlara əsaslanan iqtisadi tədbirlər. Kənd təsərrüfatı hövzənin iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır: kənd təsərrüfatı torpaqları hövzənin ümumi torpaq sahəsinin 47 faizini təşkil dir. Gürcüstanın şumluq torpaqlarının 38 faizini və üzüm bağlarının 65-70 faizini təşkil edən Kaxeti rayonunda kənd təsərrüfatı sektorunda işçi qüvvənin 82 faizi çalışır. 9 Azərbaycanda Şəki-Zaqatala rayonunda mineral su və alkoqolsuz içkilər, meyvə, tərəvəz, qoz-fındıq, tütün, gündəlik məhsullar üçün hövzənin ehtiyatlarından istifadə olunur. 10
hövzənin hər iki tərəfində kiçik və orta ölçülü hidroelektrostansiyalar ümumilikdə 38 MVt gücə malikdir, 11 700 MVt-dan yuxarı böyük potensial isə hələ də istismar olunmamış qalır 12 (1-ci şəkil). Hövzə, həmçinin, özünün təbii gözəlliyi sayəsində turistləri cəlb edir (Gürcüstanın Kaxeti rayonu özünün qoruqlarına, yerli qida məhsullarına və şərabına görə məşhurdur). 2-cü Şəkildə hövzədə insan fəaliyyətinin bölgüsü göstərilir. 1-CI Ş KIL Quraşdırılmış v planlaşdırılan hidroelektrostansiyaların gücü Ümumi hidroenerji potensialının faiz nisb ti 2004-cü il d k 2014-cü il d k Planlaşdırılan İstifad olunmamış potensial
Yüklə 3,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|