Chapter 5 new az indd
Yüklə 3,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hövzədənkənar idarəçilik Avropa İttifaqı.
- 3-CÜ ŞƏKIL Alazani / Qanıx hövzəsində ehtiyatların idarə olunması ilə məşğul olan təşkilatların icmalı İkitərəfli / subregional səviyyə
- Dövlət agentlikləri və müəssisələri
- Sahələrarası dövlət orqanları
- Kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi.
- Energetikanın inkişaf etdirilməsi.
- Hövzədəki ehtiyatlarla bağlı digər iddialar.
- HÖVZƏDƏKİ EHTİYATLARIN TÜKƏNMƏSİNƏ TƏSİR GÖSTƏRƏN ƏSAS ÜNSÜRLƏRİN MÜƏYYƏNLƏŞDİRİLMƏSİ
- 5-CI FƏSIL: ALAZANI / QANIX ÇAYININ HÖVZƏSI | 6
Hövzədənkənar idarəçilik Avropa İttifaqı. Hər iki ölkə Aİ ilə daha sıx iqtisadi əlaqələr qurmağa çalışır və Aİ qanunvericiliyinə uyğunlaşdırma istiqamətində irəliləyir. İnkişafa yardım layihələri çərçivəsində, hakimiyyət orqanları Aİ Direktivləri, o cümlədən Aİ Su Çərçivə Direktivi ilə tanış olmuşlar. Gürcüstan və Aİ arasında Assosiasiya Sazişində (2014-cü ilin iyul ayında imzalanmışdır) Gürcüstan qanunvericiliyinin Aİ normalarına, o cümlədən ətrafmühit, su, kənd təsərrüfatı və enerji ilə bağlı qanunvericiliyə uyğunlaşdırılması nəzərdə tutulur. Azərbaycan, eynilə, Aİ ilə əməkdaşlığını gücləndirir və milli su qanunvericiliyinin və qaydalarının işlənib hazırlanmasında Aİ standartlarına uyğunlaşdırma istiqamətində çalışır. Ardıcıl milli su ehtiyatları strategiyalarının təsis edilməsinin əlaqələndirilməsinə kömək etmək üçün hər iki ölkədə Aİ Su Təşəbbüsü (EUWI) çərçivəsində Milli Siyasət Dialoqu ilə bağlı proseslər davam edir. 3-CÜ ŞƏKIL Alazani / Qanıx hövzəsində ehtiyatların idarə olunması ilə məşğul olan təşkilatların icmalı İkitərəfli / subregional səviyyə İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə Hökumətlərarası Komissiya AZƏRBAYCAN GÜRCÜSTAN Mərkəzi hökumət Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi Energetika Nazirliyi Iqtisadiyyat Nazirliyi Ətraf Mühit və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Nazirliyi Fövqəladə Hallar Nazirliyi Əmək, Səhiyyə və Sosial İşlər Nazirliyi Energetika Nazirliyi İqtisadiyyat və Dayanıqlı İnkişaf Nazirliyi Səhiyyə Nazirliyi Regional İnkişaf və İnfrastruktur Nazirliyi
Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Gürcüstan Birləşmiş Meliorasiya Sistemləri Şirkəti MMC “Azərsu” Səhmdar Cəmiyyəti Gürcüstan Birləşmiş Su Təchizatı Şirkəti Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC Əmlak Məsələləri üzrə Dövlət Komitəsi Su Ehtiyatları Dövlət Agentliyi Tarif Şurası Sahələrarası dövlət orqanları İqtisadi Şura Aİ-yə İnteqrasiya üzrə Hökumət Komissiyası Milli Enerji və Su Təchizatını Tənzimləmə Komissiyası Yerli səviyyə Rayonlar, bələdiyyələr Bələdiyyələr Su istehlakçı birlikləri 5 | 5-CI FƏSIL: ALAZANI / QANIX ÇAYININ HÖVZƏSI Iqtisadi inkişaf. Hövzədə iqtisadi inkişaf əsasən iki sahədən asılı olacaqdır: kənd təsərrüfatı və hidroenerji hasilatı. Hövzənin Gürcüstan hissəsində sənayeninaqro-sənayedən başqa, digər növlərinin inkişafda böyük rol oynayacağı gözlənilmir. Lakin, Azərbaycanda sənayenin genişləndirilməsi, xüsusən də hər bir regionda sənaye infrastrukturunun gücləndirilməsi nəzərdə tutulur. 16
yerli xidmət təminatçıları və qurumların təlim keçməsi nəticəsində turizmin Inkişafı gözlənilir. 17 Formal iqtisadiyyatda məşğulluq imkanlarının artması sayəsində yanacaq üçün odun toplama və meşələrin qırılması səviyyələrinin azalacağı gözlənilir; 2003-cü ildən bəri meşələrin qırılması səbəbindən Gürcüstan tərəfində 24,861 hektar meşəlik ərazi, meşə örtüyünün 8.1 faizi itirilmişdir. Kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi. Kənd təsərrüfatında istifadə Gürcüstanda və Azərbaycanda ümumi su istehlakının müvafiq olaraq 58 faizini və 76 faizini təşkil edir. Kənd təsərrüfatı hasilatında, o cümlədən məhsul, mal-qara və balıqçılıqda gözlənilən artımdan sonra kənd təsərrüfatında sudan istifadəyə olan tələbatın da artacağı gözlənilir. İxracatdan irəli gələn tələbat, habelə müxtəlif subsidiyalar, kreditlərə çıxış imkanı, suvarma infrastrukturu, torpaq idarəçiliyi və tədqiqatlar vasitəsilə hökumət dəstəyi sayəsində kənd təsərrüfatında hasilatın artacağı gözlənilir. 18 Hövzənin Gürcüstan tərəfində Gürcüstanın Birləşmiş Meliorasiya Sistemləri Şirkəti hazırda davam edən suvarma qurğularının bərpası ilə kənd təsərrüfatı torpaqlarını 141,000 hektara qədərartıracaqdır. Mövcud olan kiçik su anbarlarının bərpası və İlto, Stori və Qəbələdə çaylarda yeni növ su anbarlarının tikintisi də planlaşdırılır.
təhlükəsiz çıxış imkanı olsa da, məsələn, “Azərbaycan-Gürcüstan- Türkiyə Enerji Körpüsü” layihəsi vasitəsilə ixrac üçün alternativ enerji mənbələri, xüsusən də hidroenerji mənbələri araşdırılır. Azərbaycanda hövzənin Balakən (1.44 MVt), Zaqatala (1.34 MVt), Qax və Samux ərazilərində günəş, külək, biokütlə və hidroenerjidən istifadə etmək planları vardır. 19 Gürcüstanın məqsədi, bərpa olunan enerjini təşviq etməklə, 20 mədən yanacaqlarından asılılığı azatmaqdır, məsələn, Kaxeti rayonunun məqsədlərindən biri bio-yanacaqlara yatırım etmək üçün imkanları araşdırmaqdan ibarətdir. 21 Geotermal mənbələr üçün də potensial vardır. 22
Alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişaf etdirilməsinə üçün əsas istiqamətlər Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən işlənib hazırlanmış “2012-2020- ci illər üçün Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə haqqında dövlət siyasətlərinin müəyyənləşdirilməsinə dair” strategiya layihəsində və qəbul edilmək üçün Gürcüstan Parlamentinə təqdim edilmiş Enerji Siyasəti layihəsində şərh olunur. Gürcüstanın Energetika Nazirliyi, Alazani / Qanıx hövzəsi də daxil olmaqla, hidroenerji potensialına dair hesablamaları yeniləyir. Azərbaycan enerji alqı-satqı zəmanətləri vasitəsilə kiçik hidroenerji hasilatını (0.5 – 10 MVt) dəstəkləyir. Gürcüstan, uzun-müddətli alqı-satqı müqavilələri, yaşıl tariflər və lisenziyalardan azad elektrik enerjisi hasilatı vasitəsilə, 13 MVt-dan aşağı hasilat gücü ilə bərpa olunan enerji stansiyalarını (o cümlədən kiçik hidroenergetikanı) dəstəkləyir. 23 Hidroelektrostansiyalara yeni yatırımların məqsədi, Təmiz İnkişaf Mexanizmi kreditləri kimi, ətraf mühitə buraxılan karbon qazının miqdarına görə ödəmələrdən faydalanmaqdır. 24 Qeyd olunmalıdır ki, hövzənin Gürcüstan tərəfində çay yatağının çox enli olması və yamacların kiçik olması səbəbindən hidroenergetikanın inkişaf etdirilməsi çox çətindir. Kiçik gücə malik hidroelektrostansiyalar yalnız əksər hissəsi axınlı olan Alazani / Qanıx çayının sol qollarında quraşdırıla bilər. Əlavə olaraq, geoloji baxımdan qeyri-stabillik müəyyən çətinliklər doğurur və bu çaylarda hidroelektrostansiyaların tikintisi və fəaliyyəti müəyyən riskləri öz üzərinə götürür.
su şəbəkələrinə qoşularaq elektrik enerjisinə və suya olan tələbatı, habelə çirkab suların təmizlənməsinə ehtiyacı artırır. Əlavə olaraq, iqtisadi inkişaf, çox güman ki, artıq enerji və su şəbəkələrinə qoşulmuş özəl təsərrüfatlar tərəfindən ehtiyatlardan adambaşına düşən istifadənin daha yüksək həcmdə olacağına görə istehlak modellərində dəyişikliyəsəbəb olacaqdır. Gürcüstan tərəfində çaya 2013-cü il ərzində 9.3 milyon m 3 təmizlənməmiş su buraxılmışdır. 25
Azərbaycanda çirkab suları təmizləmə qurğularının tikintisi planlaşdırılır (Kahn, 7,000 m 3 /gün), davam edir (Şəki, 20,000 m 3 / gün, Zaqatala rayonu, 10,000 m 3 /gün).
26 və ya tamamlanır Iqlim dəyişikliyi. Hər iki ölkə temperatur artımına məruz qalmışdır və gələcəkdə yağıntının miqdarında azalmalar gözlənilir. 27 Bu, çox güman ki, 2035 və 2065-ci illər arasında, xüsusilə yayın sonlarında və payızın əvvəllərində çayda axının həcmini 9-13 faiz azaldacaqdır. 28
3 /s həcmdə nəql edə bilən 213 km. uzunluğunda Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəməri kimi, paytaxt Bakını 29 su ilə təchiz etmək üçün Alazan-Ağrıçay susaxlayan təbəqədən yeraltı suları nəql etmək üçün yatırımlar edilmişdir. HÖVZƏDƏKİ EHTİYATLARIN TÜKƏNMƏSİNƏ TƏSİR GÖSTƏRƏN ƏSAS ÜNSÜRLƏRİN MÜƏYYƏNLƏŞDİRİLMƏSİ 16
İstiqamətlər, 26 dekabr 2014-cü il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq edilmiş “2015 – 2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında sənayenin inkişafı üzrə dövlət proqramı”nda işlənib hazırlanmışdır. 17 Regional İnkişaf və İnfrastruktur Nazirliyi, Gürcüstan. Kaxeti Regional İnkişaf Strategiyası (Tbilisi, 2013-cü il); Azərbaycan Prezidenti, 2014-cü il. “Azərbaycan 2020-ci il: gələcəyə baxış” inkişaf konsepsiyası: www.president.az/files/future_en.pdf 18
Dünya Bankı. Azərbaycan Tərəfdaşlıq Proqramından çıxarış (Vaşinqton K.D., Dünya Bankı, 2013-cü il). 19
Azərbaycanın hakimiyyət orqanları tərəfindən verilən informasiya (2015-ci il). 20
Bərpa olunan enerji ehtiyatlarından istifadə və təchizat mənbələrinin şaxələndirilməsi, məsələn, prioritetləri və inkişaf imkanlarını müəyyənləşdirən Gürcüstanın Energetika Nazirliyi tərəfindən işlənib hazırlanmış yeni strateji Enerji Siyasəti çərçivəsində enerji sektoru üçün əsas istiqamətlər sırasına daxil edilmişdir. 21 Regional İnkişaf və İnfrastruktur Nazirliyi, Gürcüstan. Kaxeti Regional İnkişaf Strategiyası. (Tbilisi, 2013-cü il). 22 Enerji Xartiyası, 2012-ci il. Gürcüstanın enerjidən səmərəli istifadə siyasətlərinin və proqramlarının geniş icmalı (Brüssel, Enerji Xartiyası Katibliyi, 2012-ci il).http://www. energycharter.org/what-we-do/energy-efficiency/energy-efficiency-country-reviews/ 23
YUNIDO. Dünyada Kiçik Hidroenergetikanın İnkişafına dair Hesabat. (Vyana, Birləşmiş Millətlət Təşkilatının Sənaye İnkişafı Təşkilatı, 2013-cü il). www.smallhydroworld.org 24
Enerji Xartiyası, 2012-ci il. Gürcüstanın enerjidən səmərəli istifadə siyasətlərinin və proqramlarının geniş icmalı (Brüssel, Enerji Xartiyası Katibliyi, 2012-ci il). 25
Gürcüstanın Birləşmiş Su Təchizatı Şirkəti. Gürcüstanın Kaxeti regionunda su təchizatına dair informasiya (Müsahibə) (fevral 2014-cü il). 26
Azərbaycanın hakimiyyət orqanları tərəfindən verilən informasiya (2015-ci il). 27
Maykl Vestfal və digərləri. Cənubi Qafqaz regionu üçün iqlim dəyişikliyinin təsirlərinə dair regional araşdırma (Tbilisi, BMTİP, 2011-ci il). 28
Medea İnaşvili. 2013-cü ilin noyabr ayında əlaqənin dəyərləndirməsi üzrə seminarda təqdim edilən Alazani / Qanıx çayı hövzəsində iqlim dəyişikliyinə dair proqnozlar. 29
Azərbaycanın Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən verilən informasiya (2013-cü il). 30
Azərbaycanın hakimiyyət orqanları tərəfindən verilən informasiya (2015-ci il). 5-CI FƏSIL: ALAZANI / QANIX ÇAYININ HÖVZƏSI | 6 Yüklə 3,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|