Büyük Dinleri Tanımak

Başlarken

İletişimin dünyayı kontrol altına aldığı bir ortamda insanlar XXI. yüzyıla adım atmışlardır. Kitap, yazılı medya, internet, radyo, televizyon, film, sosyal medya, uydu ile ulaşım ve iletişimin hızlılığı insanları öylesine birbirlerine yakınlaştırmıştır ki, kolayca olup biten her durumdan haberdar olmakta ve bu şekilde kendi yaşamlarına yeni yönler çizmektedirler.

İletişim çağının başarılarından birisi, insanoğlunu diğerlerinin inançlarından haberdar kılmasıdır. Asırlardır var olan çelik duvarların günümüzde yıkılması nedeniyle, din ve mezhep liderlerinin geçmişten daha iyi ve etkin bir şekilde birbirleriyle bağlantı kurup, daha sağlıklı diyalog ortamları oluşturmasına zemin hazırlamıştır. Bu yöntem, var olan dinlerin takipçileri üzerinde etki bırakacak ve onlar da birbirlerine karşı barışçıl bir davranış sergileyip, birbirlerine daha saygılı yaşam hakkı tanıyacaklardır. Bu çağdaş durum, İslam’ın berrak kaynağından faydalanan kimseler için kesinlikle yeni bir hal değildir. Çünkü peygamberler ve özellikle de yüce İslam peygamberi ve onun pak hanedanının sünneti sürekli bu şekildeydi ve İslam kaynakları da bunu tasdik etmektedir.

"Büyük Dinleri Tanımak" adlı bu kitap, günümüz dünyasının yaşayan büyük dinlerini tanıtma amacıyla iki kredili bir ders olarak üniversitelerin ilahiyat bölümü öğrencileri ve yine din havzalarında dini ilimlerle meşgul olan talebelerin faydalanması amacıyla hazırlanmıştır. Araştırmacılar bu kitapta büyük dinlerde söz konusu olan inanç, gelenek ve ahlaki öğretilerin yanı sıra birçok farklı konuyla tanışıp, onların kısa tarihçeleri ve beşeri kültüre olan etkileriyle tanışma fırsatı bulacaklardır.

Kitabımızın değerli yazarı, her dinin önemi doğrultusunda detaylı ve geniş araştırmalarda bulunmuş, o dinin can alıcı noktalarını ve seçkin özelliklerini ön plana çıkarma gayreti içerisinde olmuştur. Öte yandan önemsiz ve şu anda faydası olmayan hususları aktarmaktan kaçınmıştır.

Biz Müslümanların Yahudi ve Hıristiyanlarla olan geçmişe dayalı ortak kültürel değerlerimiz, bu iki dini daha fazla ve ayrıntılarıyla tanımamız için önemli bir sebep olmuştur. Diğer taraftan Hıristiyan Batı kültürünün dünyaya olan hâkimiyeti, onlarla doğru ve bilgili bir seviyede yüzleşmenin gereksinimini ve Hıristiyanlığı daha fazla tanımayı gerekli kılmıştır. Diyalogların artması ve özellikle başta İbrahimi dinler olmak üzere dinler arasındaki diyalog Yahudi ve Hıristiyanlarla tanışmanın önemini daha da artırmaktadır. Bu nedenle kitabın büyük bir bölümü bu iki dine ve özellikle de Hıristiyanlığa ayrılmıştır.

Bu kitap, İslam dini hakkında yeterli bilgi sahibi olup, bu din hakkında araştırma zarureti hissetmeyen kimseler için yazılmış olduğundan kitabımızın içeriğinde yüce İslam dini ele alınmamış ama bunun yerine X. bölümünde İslam’ın inanç ve amellerinden bir kısmı diğer dinlerle mukayese edilmiştir. Kitabımızın konuları genel olduğundan, bu konuların kaynaklarına dipnotlarda değinilmemiştir. Ancak özel ve gerekli görülen bilgi kaynaklarına değinilmiştir.

Bu kitabın öğrencilerin yanı sıra ilim ve kültür severler için de faydalı olması arzusunu taşımaktayız. Değerli okuyuculardan sonraki baskılar için yapıcı önerileriyle bizlere yardımda bulunmalarını rica ediyoruz.

el-Mustafa Üniversitesi Türkiye Temsilciliği

el-Mustafa Yayınları

Birinci Bölüm Külliyat

1- Din, Mezhep, Millet ve Şeriatın Tanımı:

Bilginin ilerlemesiyle âlem içinde vuku bulan olayların hiçbirisi hakkında tam bir tanım sunmanın mümkün olmadığı anlaşılmıştır. Tanımın kapsamlı ve engelleyici olması gerekir; yani konuyla ilgili tüm içerikleri kapsamalı ve alakasız bütün içerikleri bertaraf etmelidir. Geçmişte kapsamlı ve engelleyici bir tanımın sunulmasının mümkün olduğu düşünülüyordu. Ancak şu anda böyle bir tanımın mümkün olmadığı ve tanımların konunun bazı boyutlarını gösterdiği ortaya çıkmıştır.

Bazı konular daha kolay ve bazıları ise daha zor tanımlanmaktadır. Her dinin kendi kelam ilminde tanımı nispeten kolay bir iştir. Fakat dünya dinlerinin çok çeşitli olması sebebiyle bu tanımın kendisi bile dinler biliminde oldukça zor bir iştir. Bilim adamları dinlerin tanımında bir veya birkaç ortak yön bulmak için çaba göstermişlerdir. Ancak bir sonuca varamamışlardır. Bu durum, din için seksenden fazla tanımın yapılmasına sebep olmuştur ve onlardan hiçbirisini kapsayıcı ve engelleyici görmek mümkün değildir. Örneğin; dinin, “Allah’ın varlığına inanmak ve bu inancın gereksinimine amel etmek” şeklinde tanımlanması kapsayıcı değildir ve köklü bir din olan Budizm’i kapsamamaktadır.[1] Bazıları: Din, “Mukaddes bir şeye inanmaktan” ibarettir, yorumunu yapmışlardır ve bazıları ise onu, “Manevi varlıklara iman” bilmişlerdir. Başka bir grup da: Din, “İtaat ve ibadete layık olan insanüstü bir veya birkaç güce iman etmekten ibarettir” demiştir.

Mezhep kelimesi geçmişte bir dinin dâhilindeki (aynen İslam fıkhındaki beş mezhep gibi) fikirsel mezhepler için kullanılır ve dinin kendisi için çok az kullanılırdı. Batıda “Religion” kelimesi, bir dinin dâhilindeki mezhepler ve dinin kendisi için kullanılırdı. Yaklaşık yarım asırdır bu durumun etkisinde kalan ülkemizin yenilikçileri, mezhep kelimesini “Din” için kullanmaktadırlar.

Millet kelimesi sözlükte “tarz” ve “din” anlamındadır. Terimsel olarak ise tevhit inancına sahip dinler serisine denilmektedir. İslam teolojisinde tevhit inancına sahip dinlerin takipçilerine “Milliyyin” (milliler) denilmektedir ve kitap ehlinden biri Müslüman olduktan sonra tekrar İslam dininden çıkacak olursa Şia fıkhında ona “Mürtedd-i milli” denir. Aynı şekilde İslam âlimleri “Millet” kelimesini özellikle İslam için kullanmaktadırlar. Farsça ve Türkçe’de “Millet” kelimesi, bir ülkenin halkının tamamı anlamında kullanılmaktadır ve bu kullanım nispeten yenidir.

“Şeriat” genellikle semavi hüküm ve kanunlar anlamındadır ve bazen din anlamına da gelmektedir.

 

^[1]      Buda, Allah ve Allah’a tapmaktan söz etmemiştir ve Budist mezheplerden hiçbiri yaratıcıya inanmamaktadır. Budizm’in çeşitli ilahları da sonraki zamanlarda sırf tapmak amacıyla bu dine eklenmişlerdir.