BuludHeyderEliyev indd
Yüklə 1,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
237 baxmayaraq, - qanunçuluq nöqteyi – nəzərindən, dövlət quruculuğu nöqteyi – nəzərindən orada bütün qanunçu- luq prinsipləri pozulubdur, - zorakılıqla bu Azərbaycan dili “türk dili” adlandırılıbdır. İndi o vaxtdan təxminən üç il keçir. Dekabr ayında üç il olacaqdır. Bu üç il müddətin- də o qəbul olunmayıbdır. Mən keçən dəfə dedim, bizim məktəblərdə, dərsliklərdə, təzə məktəbə gələn uşaqların dərsliklərində ana dili “türk dili” yazılıb, “Azərbaycan dili” yazılmayıb, belə buraxıblar. Ancaq buna baxmayaraq, mən hiss etmirəm ki, əhali, camaat haradasa deyir ki, bi- zim ana dilimiz, dövlət dilimiz türk dilidir. Demək, o həm qanunvericilik nöqteyi – nəzərindən, konstitusiya nöqte- yi– nəzərindən qüvvəsiz bir qanundur, həm də ki, bunu xalq qəbul eləməyib. Yenə də deyirəm, bizim bu komissi- yanın üzvləri də bunu müdafiə etmirlər. Baxmayaraq ki, oktyabrın 31-də də, bu gün də bəzi çıxış edənlər bilmirəm, deyən oldu, deyən olmadı, amma o gün dedilər ki, yox, “Azərbaycan dövləti”, “türk dili” yazılsın. Ona görə də mən hesab edirəm ki, bu, kənara qoyulmalıdır. Yəni 1992-ci ildə qəbul olunmuş qanun onsuz da qüvvədə deyil. Ancaq ayrı – ayrı adamların qeyri – qanuni hərəkətləri nəticəsində onu bəzi yerlərdə həyata keçiriblər. Bunun qarşısı alınmalıdır. Güman edirəm ki, noyabrın 12-də qəbul edəcəyimiz konstitusiya buna son qoyacaq. İndi qalır iki təklif: biri – “Azərbaycan dili”, o birisi çıxış edənlər – “Azərbaycan” sözü qalsın, ya yazılsın: “Azərbaycan türkcəsi”, ya “Azər- baycan (türk) dili”. Başqa şey başa düşmədim daha, mö- tərizəsiz “türk dili”. Burada Bəxtiyar müəllim dedi ki, or- taq bir şey tapmaq lazımdır. Bilirsiniz, bu belə məsələdir ki, mən öz fikrimi açıq demək istəyirəm. Burada bir ortaq 238 şey, yəni buna “hibrid” deyirlər də. Ümumiyyətlə, hibrid bilirsiniz ki, mənşəyi olmayan şeydir. Alma ilə armudu elə- yirlər hibrid, bilmirsən bu almadır, ya armuddur. Yeyəndə alma dadı da verir, armud dadı da. İndi kimsə burada bir hibrid axtarır. İndi dilimizi də hibrid eləyək, millətin özü- nün hamısını hibrid eləyək. Sonra insanlarımız da hibrid olarlar. (Gülüşmə). Mən həqiqəti deyirəm. Ya gərək o tərəf- də duraq, ya gərək bu tərəfdə duraq. Bizim tariximiz haqqında burada çox fikirlər söylənildi. Hətta bu gün “Millət” qəzetində yazıblar ki, Nizami deyib- dir ki, mən türkəm, Xəqani belə deyibdir, nə bilim, Füzu- li bunu deyibdir, ondan sonra gələnlər də bunu deyiblər. Bunlar hamısı doğrudur. Mən hesab edirəm ki, bütün mü- zakirələrimiz və gedən bu mübahisələr heç vaxt o qərara gətirib çıxara bilməz ki, biz mənşəyimizi düzgün bilmirik. Biz bilirik mənşəyimizi. Biz türk mənşəli millətik və türk- dilli xalqların dilinə mənsub olan dilimiz var. Elədirmi? yerdən səs: Elədir. H.ə.əliyev: Bunu inkar edən yoxdur ki? yerdən səs: Yoxdur. H.ə.əliyev: Güman edirəm ki, bunu heç kəs şübhə al- tına almamalıdır. Kimsə əgər başqa fikirdədirsə, o fikirdən çəkinməlidir. Yəni bizim mənşəyimiz məlumdur, bizim əc- dadlarımız məlumdur. Biz dünyada mövcud olan, tarixən yaşamış və indi də mövcud olan dillər qrupuna mənsubuq, bu da məlumdur. Biz türkdilli xalqların dilləri qrupuna mənsubuq. Vaxtilə rəhmətlik Turqut Özalın və Süleyman Dəmirəlin təşəbbüsü ilə belə bir dövlətlərarası qurum da yaranıbdır: türkdilli dövlətlərin başçılarının görüşü. Birinci dəfə İstanbulda keçirilib, ikinci dəfə də İstanbulda keçiril- 239 di, üçüncü dəfə Bişkekdə keçirildi, bu yaxın vaxtlarda. Mən birincisində iştirak etməmişdim, o vaxt mən burada yox idim. Amma ikincisində İstanbulda, üçüncüsündə Bişkek- də iştirak etmişəm. İstanbula gedəndə Bəxtiyar Vahabzadə o vaxt mənimlə idi. Bişkekə gedəndə gərək ki, Anar orada idi, Yusif də orada idi, sonra Zəlimxan Yaqub da orada idi. Bunlar bir yerdə idi. Yəni bu məsələlər aydındır. Bu barədə bir çətinlik yox- dur və mən Azərbaycan Respublikasının prezidenti kimi türkdilli xalqların dövlətlərinin yaratdığı həmin bu bey- nəlxalq qurumun , bu təşkilatın yaşamasının və daimi ol- masının tərəfdarıyam və İstanbuldakı o zirvə görüşündə, Bişkekdəki zirvə görüşündə bu barədə öz fikirlərimi söy- lədim. Baxmayaraq ki, bizim içimizdə də bəzi dövlət baş- çıları var ki, bunun davamlı olmasının, yəni bu təşkilatın yaşamasının o qədər də tərəfdarı deyil, hətta bəzi bəyanat- lar da verirlər. Bişkekdə belə bəyanatlar verən oldu. Yəni bunun tamam dağılması yox, amma bəzi şərtlər qoydular ki, bu olmasa, biz burdan çıxacağıq. Biz isə bu təşkilatda- yıq, qurumdayıq və hesab edirəm ki, bu, Azərbaycan Res- publikasının, müstəqil Azərbaycan dövlətinin mənafeyinə uyğundur. Bunlar hamısı aydındır. İndi gəlir bizim bu dövlət dili. Dövlət dilinin adını ya- zaq: “Azərbaycan (türk) dili”, millətimizin adını nə yazaq? yerdən səslər: Ona toxunmayaq H.ə.əliyev: Ona toxunmayaq? Bəs nə təhər ona toxun- mayaq? Əgər toxunuruqsa, gərək hamısına toxunaq da. Burada müşavirənin əvvəlində deyildi ki, 1936-37-ci ilə qədər milliyyətimiz yazılıbdır “türk”, rusca “tyurok”. Elə azərbaycanca da çox vaxt “tyurok” deyirdilər, “türk” de- 240 mirdilər. Amma bu “tyurok”la “türk”ün fərqi nədən ibarət- dir? İndi “tyurok” deyəndə guya tamam o Anadolu türkləri kimi deyil, belə çıxır, “tyurok”. “Tyurok” demişdi axı, rus- lar türklərə “turok” deyirlər. Amma bizimkilər 1936-cı ilə qədər yazıblar “tyurok”. Azərbaycanca göstərmədilər bu kağızları, mən bilmədim. Yəqin yazıblar “türk”. Elədirmi? yerdən səs: Bəli. H.ə.əliyev: Millətimizin adı olub türk, 1918-ci ildən 1936-cı ilə qədər. Demək, 18 il müddətində, 60 ildir biz de- yirik azərbaycanlıyıq, millətimiz azərbaycanlıdır, dilimizin adı Azərbaycan dilidir və azərbaycanlılığımızı biz dünya- ya sübut eləmişik. Azərbaycan dilini də dövlət dili eləmək üçün hansı yollardan keçmişik, - o haqda da danışıqlar oldu, məlum oldu. İndi nə təklif eləyirsiniz? yerdən səs: Azərbaycan dili H.ə.əliyev: Oradan eşidirəm, deyirlər kompromis la- zımdır. b.əhmədov, professor: Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan türklərinin milli dili olan azəri di- lidir. yerdən səslər: Yox, olmaz. H.ə.əliyev: Siz kimsiniz, mən bilmirəm. Şairsiniz? V.bayatlı: İki kəlmə deyim? H.ə.əliyev: De. V.bayatlı: Bildiyiniz kimi, - bircə dəqiqə dayanın da, xa- hiş edirəm, – İngiltərədə ingilis dilinə deyirlər “britiş inq- liş”, Amerikada deyirlər “Amerika inqliş”. Yəni burada... yerdən: Elə şey yoxdur. b.Vahabzadə: Elçin Əfəndiyevin dediyi variant ən yax- şı variantdır. Onda kompromis yaranar. Yüklə 1,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|