Bu töVSİYƏLƏr haqqinda
Yüklə 268,24 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Addım 1 – Perimetrin hüdudlarının cızılması
- Addım 2a – Meşələrin tədqiq edilməsi, eləcə də kateqoriyaların müəyyənləşdirilməsi və ayrılması
- Şəkil 1a
- Addım 2b – Sahə dəyərləndirilməsinin həyata keçirilməsi
- Addım 3 – Potensial meşə tərkibinin müəyyən edilməsi
- Addım 4 – Transformasiya strategiyası haqqında qərar verilməsi
32
33
Transformasiya tədbirlərinin planlaşdırılmasında birinci addım tədbirlərin həyata keçiriləcəyi sahənin perimetrini cızmaqdır. Bu bir qədər açıq görünə bilər, lakin tədbirlərin planlaşdırılacağı sahənin fiziki sərhədlərini bilmək zəruridir. Bəzi vəziyyətlərdə sərhədin müəyyən edilməsi çox asan baş verə bilər. Əgər əkin sahəsi ağaclar olmayan torpaq sahəsinə qarşı sərt kənarlara malikdirsə, əkin sahəsinin kənarları perimetr kimi götürülə bilər. Əksər vəziyyətlərdə, başqa sözlə plantasiyanın qanunsuz kəsimə, otlaq kimi istifadəyə məruz qaldığı, yaxud da ağacların öz-özünü bərpa etməyə qadir olmadığı və ya quruduğu hallarda plantasiyanın kənarlarını fərqləndirmək mümkün olmur; hətta plantasiyanın sərhədləri qonşu torpaq sahibləri və istifadəçiləri tərəfindən mübahisələndirilə bilər və belə situasiyalarda plantasiyanın hüdudları barədə danışıb razılığa gəlmək tələb olunur. Bu addımın nəticəsi mübahisə predmetindən kənar olan sərhədlərin işarə olunduğu xəritə və ya aeroşəkil ola bilər (Şəkil 1). Addım 2a – Meşələrin tədqiq edilməsi, eləcə də kateqoriyaların müəyyənləşdirilməsi və ayrılması Ikinci addım sahəyə və meşə massivinə adaptasiya olun- muş transformasiya tədbirlərinin planlaşdırılması məqsədilə ərazinin kateqoriyalara bölünməsidir. Şəkildə 1a/b-də verilən diaqramda sadalanan kateqoriyalar görüləcək tədbirlərə dair qərar verərkən vacib amilləri əks etdirir. Bu amillərə misal olaraq sıxlığı və ağac örtüyünün yayılmasını göstərmək olar. Prosesin bu mərhələsində təbii regenerasiyanın mövcudluğu və ya təbii regenerasiya potensialı nəzərə alına bilər, lakin daha məntiqi nöqtə kimi 4-cü addımda nəzərə alınmışdır. 34
Prosesin bu mərhələsində təbii regenerasiyanın mövcudlu- ğu və ya təbii regenerasiya potensialı nəzərə alına bilər, lakin daha məntiqi nöqtə kimi 4-cü addımda nəzərə alınmışdır. Şəkil 1a – Kənar sərhədləri və meşə örtüyünü göstərən havadan çəkilmiş şəkil. Ağsu pilot sahəsi, Azərbaycan
çəkilmiş şəkil. Yevlax pilot sahəsi, Azərbaycan 35
Sahənin qiymətləndirilməsi burada ayrıca bir addım kimi göstərilsə də bu çalışma eyni zamanda kateqoriyaların müəy- yən olunması və hüdudlarının cızılmasından əvvəlki addım kimi həyata keçirilə bilər. Sahə qiymətləndirilməsinə torpaq- ların xəritəyə salınması daxildir. Belə ki, seçilmiş cinslərdən hansıların və hansı proporsiyalarda meşə massivinin müxtəlif hissələrində əkilə biləcəyinə dair qərar verilməsi üçün torpaq xəritəsi vacibdir. Mühafizə tələblərinin qiymətləndirilməsi – xüsusilə cavan ağacların mal-qara tərəfindən yeyilməsini ən- gəlləmək üçün hasar ucaldılması zəruriliyi – bu mərhələdə həyata keçirilə bilər. Mühafizə tədbirləri üçün ehtiyac qonşu icmaların meşə massivinə göstərə biləcəyi təzyiqlərlə müəyyən oluna bilər, bu mənada qonşu icmaların meşə massivinə, habelə onun indi təmin etdiyi və gələcəkdə göstərə biləcəyi xidmət və məhsullara marağı aşkar edilərək nəzərə alınmalıdır. Bu addımın ayrıca və fərqli bir hissəsi sahədəki iqlimin ehtimal olunan dəyişikliklərini qiymətləndirməkdir. Bunun üçün planlaşdırma komandaları modelləşdirmənin nəticələrinə, məsələn ölkələrin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına təqdim etdiyi milli hesabatlarda göstərilən məlumatlara istinad edə bilər. Cənubi Qafqazda indiyə qədər həyata keçirilmiş iqlim modelləşdirilməsinin məkana görə həlli aşağı səviyyədədir, yəni ayrı-ayrı sahələr üçün dəqiq proqnozlar verilməsi qeyri-mümkündür. Addım 3 – Potensial meşə tərkibinin müəyyən edilməsi Sahə qiymətləndirilməsindən sonra növbəti addım sahədə iqlimdə ehtimal olunan dəyişiklikləri nəzərə almaqla təbii meşənin potensial tərkibini müəyyən etməkdir. Əgər biz yalnız bügünkü günün şərtləri altında təbii bitki örtüyünü formalaşdıracaq cinsləri nəzərə alırıqsa, bu halda bizə Cənubi Qafqazda 500 və 1000 metr yüksəklik arasındakı zonalarda
36
palıd (Quercus iberica) meşələrinin dominant təbii meşələr olması, həmçinin 1000 və 1500 metr yüksəklik arasında fıstıq (Fagus orientalis) meşələrinin aydın fərqlənən ayrıca bir zona formalaşdırması faktı istiqamət verəcəkdir. Lakin, son onilliklər boyunca temperaturda proqnoz olunan dəyişikliklər bügünkü günün şəraitlərinə adaptasiya olmuş meşə ekosistemlərinin fəaliyyətinə kifayət qədər böyük təsir göstərir. Buna görə də pilot sahələr üçün proqnoz olunan şərtlərə oxşar olan şəraitlərə adaptasiya olmuş cins qarışıqları daxil olmaqla cinslərin yayıldığı ərazidə ən yüksək temperaturlarda belə yaxşı böyüyəcək mənşələrin istifadəsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Bu addımda meşə massivinin hər bir hissəsi üçün gələcək ağacların təbii regenerasiyadan istifadə etməklə, yaxud da şitillərin əkilməsi və ya toxum səpini, ya da bu metodların kombinasiyasından istifadə etməklə salınması, eləcə də gələcək ağaclar üçün kifayət qədər işıq təmin etmək məqsədilə mövcud ağacların örtüyünü açmaq lazım olub-olmaması baxımından transformasiya strategiyası hazırlanır. Ümumi qayda olaraq mövcud ağacların yıxılmasına yalnız gələcək ağacların qənaətbəxş şəkildə salınmasını təmin etmək üçün zərurət yarandıqda getmək olar. Planlaşdırma komandası eyni zamanda meşə sahəsinin ayrı-ayrı hissələrində hər hansı tədbirlərin icra edilməməsi, bunun əvəzində isə onlara açıq sahədə təbii olaraq gələcək meşə kimi (məsələn istirahət ərazisi kimi) inkişaf etməyə imkan yaratmalıdır.
Yüklə 268,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|