42
BİRLƏRİNİN PLANLAŞDIRILMASI
5.1. Transformasiya tədbirləri
5.1.1. Transformasiya tədbirlərinin seçilməsi
5.1.2. Səpin və əkin üçün ağac və kol cinslərinin
seçilməsi, eləcə də əkin və toxum materialı üçün
standart tələblər
5.1.3. Əkin qabağı qulluq və torpağın hazırlanması
5.1.4. Ağac əkini (Monokultura şam meşələrinin
əvəzlənməsi və ağaclar əlavə edilməsi)
5.1.5. Açıq sahələr üçün ağac əkini
5.1.6. Toxum səpini
5.1.7. Kəsim və seyrəltmə
5.1.8. Hasarlama
5.1.9. Hasarlamadan başqa təbii regenerasiyaya yardım
tədbirləri
5.1.10. Drenaj
5.1.11. Qurumuş materiallarla bağlı tədbirlər
5.1.12. Digər tədbirlər
5.2. Transformasiya tədbirləri üçün miqdar və xərclərin
hesablanması
5.2.1. Hasar materialı, əkin və toxum materiallarının
miqdar göstəriciləri və xərclərin hesablanması
5.2.2. Digər materialların miqdar göstəriciləri və
xərclərin hesablanması
5.2.3. Transformasiya işlərinin icrası üçün iş/vaxt
cədvəli
43
FƏSİL 6. TRANSFORMASİYA SONRASI TƏDBİRLƏ-
RİN PLANLAŞDIRILMASI [İLLƏR]
6.1.Transformasiya sonrası tədbirlər (transformasiyanın
icra olunduğu il və sonrakı 5 il üçün tədbirlər)
6.1.1.İstənməyən bitki örtüyünə nəzarət (torf yaradan ot
örtüyünün və səpilmiş və əkilmiş ağacların ətrafında
olan zərərverici kolların təmizlənməsi)
6.1.2. Ziyanvericilərə nəzarət tədbirləri
6.1.3. Digər tədbirlər (torpağın becərilməsi, gübrə
tətbiqi, herbisidlər və s.)
6.2. Transformasiya sonrası tədbirlər üçün miqdar
göstəriciləri və xərclərin hesablanması (birinci və sonrakı
beş il üçün tədbirlər ayrılmalıdır)
6.2.1.Zəruri materiallar və işlərin miqdar göstəriciləri
və xərclərin hesablanması
6.2.2. Transformasiya sonrası işlərin icrası üçün iş /
vaxt qrafiki
FƏSİL 7. BÜTÜN AQROTEXNİKİ TƏDBİRLƏRİN
XÜLASƏSİ
7.1. Transformasiya və transformasiya sonrası tədbirlər
üzrə xərclərin hesablanması üçün xülasə, eləcə də
transformasiya tədbirlərinin icra olunduğu il üçün iş/vaxt
qrafiki
7.2. Sonrakı beş il üzrə transformasiya sonrası xərc
hesablamaları və iş/vaxt qrafiki üçün xülasə
Normativ sənədlərin siyahısı
İstinadların siyahısı
Əlavələr (Xəritələr, sxemlər və s.)
44
Əlavə 1. Pilot sahənin yeri və hüdudları – [xəritə]
Əlavə 2. Pilot sahənin meşə inzibati vahidlərinə uğun bölgüsü
– [xəritə]
Əlavə 3. Monokultura, açıq sahə və təbii bitki örtüyü altında
ərazilərə görə pilot sahənin bölgüsü – [xəritə]
Əlavə 4. Mövcud ağac və kol cinslərinin tərkibi
Əlavə 5. Meşə örtüyünün altında ağacların əkilməsi (ağac
əkini sahələri)
Əlavə 6. Açıq sahələr üçün əkin
Əlavə 7. Səpin sahələri
Əlavə 8. Qulluq sahələri
Əlavə 9. Təbii regenerasiyaya yardım tədbirləri sahəsi
Əlavə 10. İstənməyən bitki örtüyünə nəzarət tədbirləri sahəsi
Əlavə 11. Hasar xətləri [xəritə] [uyğun olarsa digər əlavələr]
5.3
Yerli insanların cəlb olunması
Cənubi Qafqazda bütün yerli icmalar keçmişdən bəri
yaşadıqları əraziyə yaxın meşələrdən öz gündəlik ehtiyaclarının
qarşılanması üçün istifadə etmişlər. Bir sıra hallarda bu cür
istifadəyə (məsələn, qoz, giləmeyvə və göbələklərin toplan-
ması, insanların bağ sahələri üçün ağac çubuqlarının yığılması)
icazə verilmiş və ya ən azı buna göz yumulmuşdur. Belə
istifadə halları meşə ekosistemlərinə təsir edir, lakin meşələrin
mövcudluğuna təhlükə yaratmır. Digər tərəfdən ağac materialı
və ya odun yanacağı əldə etmək üçün ağacların qanunsuz
kəsilməsi və ev təsərrüfatı heyvanlarının otlaması üçün meşə-
lərə girməsinə imkan verilməsi ciddi təhlükələrdir; lakin,
sadəcə başqa alternativlər olmadığı üçün inşalar bunları etməyə
45
davam edir. Kənd icmaları bu səbəbdən də meşələrin idarə
olunmasında əsas oyunçulardır və bu mənada ÜTMF-nin
meşələrin konservasiyası layihələrinin icrası ərzində əldə etdiyi
təcrübə yerli insanların layihənin planlaşdırılması və tədbirlərin
icrası proseslərinə cəlb olunması zəruriliyini nümayiş etdir-
mişdir. Yerli icmaların planlaşdırma mərhələsinə cəlb olunması
icmaların qonşu meşələrdən asılılıq səviyyəsini və meşəçilik
tədbirlərini planlaşdırarkən nəzərə alınmalı təzyiqləri müəyyən
etməyə kömək edir. Tədbirlərin icrası prosesinə yerli insanların
cəlb olunması sahiblik hissinin yaradılmasına kömək edir və
adətən yoxsul həyat tərzi sürən insanlara əlavə qazanc əldə
etməyə imkan yaradır.
İcmaların qonşuluğundakı meşələrə məsuliyyətlə yanaşa-
cağı haqqında danışarkən, hətta bu tədbirləri görmək üçün
onlara ödəniş edilməsinə baxmayaraq, bu münasibətin nə dərə-
cədə həssas olacağına adekvat qiymət verilməlidir: əfsuslar
olsun ki, FTSC layihəsi çərçivəsində transformasiya olunan
sahələrə ev heyvanlarının girməsinə şərait yaratmaq üçün
hasarların dağıdılması və darvazaların açılması hallarına rast
gəlinmişdir. Yerli insanların cəlb olunması belə sui-istifadə
hallarını azalda bilər, lakin bu cür halları tamamən aradan
qaldırmaq iqtidarında deyildir.
6
XÜLASƏ VƏ GƏLƏCƏYƏ BAXIŞ
Cənubi Qafqazın gələcək iqlimi haqqındakı proqnozlar
ətrafında çoxlu qeyri-müəyyənliklər vardır; lakin, modelləş-
dirmənin nəticələri göstərir ki, biz orta illik temperaturlarda
davamlı artım və aşağı orta illik yağıntı miqdarı gözləməliyik.
Biz, həmçinin daha sıx ekstremal hava hadisələri gözləməliyik.
Bu tövsiyələrdə təsvir olunan yanaşmalardan və Meşələrin
Bərpası üzrə Təlimatlarda göstərilən texnikalardan istifadə
etməklə meşə massivlərinin təbiətə yaxın meşələrə transfor-
masiyası onları proqnoz olunan iqlim dəyişikliklərinə daha
dayanıqlı etməyə kömək edəcəkdir. Transformasiyanın
46
planlaşdırılmasının ən çətin tərəfi iqlim dəyişikliyi haqqındakı
proqnozlar ətrafında qeyri-müəyyənliyin olmasıdır. Əlavə
olaraq, proqnoz olunan gələcək iqlimlərə yaxşı adaptasiya
olmuş doğma cinslərin və mənşələrin mövcudluğu trans-
formasiya tədbirlərinin planlaşdırılması üçün məhdudlaşdırıcı
amil ola bilər.
İqlim dəyişikliyini əhatə edən qeyri-müəyyənliklərin,
eləcə də cinslərin və mənşələrin iqlim dəyişmələrinə reak-
siyasını nəzərə alaraq adaptiv idarəetmə yanaşmasının tətbiqi
vacib əhəmiyyət kəsb edir. Meşələrin dayanıqlığını möhkəm-
ləndirmək məqsədilə ilk transformasiya tədbirlərinin həyata
keçirilməsindən sonra sahələrdə gələcək iqlimə daha yaxşı
adaptasiya olan cinslərin əkilməsi daxil olmaqla əlavə tədbirlər
görülə bilər.
47
İSTİNADLAR
Battisti, A., Stastny, M., Netherer, S., Robinet, C., Schopf, A., Roques,
A. & Larsson, S. 2005. Artan qış temperaturları səbəbindən şam ağacı
mənşəli yeriyən barama qurdlarında coğrafi zonanın genişlənməsi. Ekoloji
tətbiqlər 15(6): 2084–2096.
Bayerische Landesanstalt für Wald und Forstwirtschaft. 2009.
Fichtenwälder im Klimawandel. Bayerischen Landesanstalt für Wald und
Forstwirtschaft, Freising. ISSN 0945-8131
Berg, E.E., Henry, J.D., Fastie, C.L., De Volder, A.D. & Matsuoka,
S.M. 2006. Alyaskada Kenai yarımadasında və Kluan Milli Parkında ə
qoruğunda küknar böcəyi epidemiyası, Yukon bölgəsi: pozulma
rejimlərində yay temperaturları və regional fərqlərdə münasibətlər. Meşə
ekologiyası və idarəetməsi 227: 219–232.
Borrini-Feyerabend, G. 2000. Təbii ehtiyatların birgə idarəçiliyi: təşkil
etmə, razılaşdırma və edərək öyrənmə. Yaoundé, Kamerun, IUCN.
Broadhead, J.S., Durst, P.B. və Brown, C.L. 2009. İqlim dəyişikliyi: bu
dəyişiklik meşə idarəçiliyini dəyişəcəkmi?? In Van Bodegom, A.J.,
Savenije, H. və Wit, M. (eds). (2009). Meşələr və iqlim dəyişikliyi:
adaptasiya və yumşaltma. Tropenbos International, Wageningen,
Hollandiya. xvi + 160 pp.
İqlim dəyişikliyinin təsirləri və adaptasiya direktivi. 2002. İqlim
dəyişikliyinin təsirləri və adaptasiya: Kanada perspektivindən meşəçilik.
İqlim dəyişikliyinin təsirləri və adaptasiya direktivi, Təbii sərvətlər, Kanada,
Ottava, Ont.
Collingham, Y.C., M.O. Hill və B. Huntley. 1996. Gövdəciyi olmayan
orqanizmlərin miqrasiyası: ölçülə bilən parametrlərlə simulyasiya modeli.
Jour. Vege. Sci. 7: 831-846.
Dale, V.H, L.A. Joyce, S. McNulty, R.P. Neilson, M.P. Ayres, M.D.
Flannigan, P.J. Hanson, L.C. Irland, A.E. Lugo, C.J. Peterson, D.
Simberloff, F.J. Swanson, B.J. Stocks, və B.M. Wotton. 2001. İqlim
dəyişikliyi və meşə fəsadları. BioScience 51:723–734.
Davis, M.B. 1989. Istixana qazlarına cavab olaraq bitki örtüyündə
geriləmələr. İqlim dəyişikliyi 15: 75-82.
Dukes, J.S., Pontius, J., Orwig, D., Garnas, J. R., Rodgers, V. L.,
Brazee, N., Cooke, B., Theoharides, K.A., Stange, E.E., Harrington, R.,
Ehrenfeld, J., Gurevitch, J., Lerdau, M. Stinson, K., Wick, R. və Ayres, M.
2009. Şimali Amerikanın meşələrində ziyanverici həşəratların, patogenlərin
və yad cinslərin iqlim dəyişmələrinə reaksiyası: Nəyi proqnoz etmək olar?
Kanada Meşə Tədqiqatı jurnalı Cild 39, say 2, Fevral 2009
Dyer, J.M. 1995. Meşə cinslərinin miqrasiya modelindən istifadə
48
etməklə iqlimin istiləşməsinin dəyərləndirilməsi. Ekol. Model. 79: 199-219.
FAO. 2010a. Qlobal Meşə Ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi 2010.
Hesabatda istifadə olunan məlumatlar 19 Avqust 2014 tarixdə aşağıdakı
səhifədən götürülmüşdür: http://www.fao.org/forestry/fra/fra2010/en/
FAO. 2010b. Qlobal Meşə Ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi 2010.
Interaktiv versiya Hesabatda istifadə olunan məlumatlar 19 Avqust 2014
tarixdə
aşağıdakı
səhifədən götürülmüşdür: http://www.fao.org/-
forestry/fra/fra2010/en/
Fontaine, C., Dajoz, I., Meriguet, J. & Loreau, M. 2005. Bitki
tozlandırıcılarının funksional müxtəlifliyi bitki toplumlarının tərkibini
zənginləşdirir. PLoS Biologiya 4: 129–135.
Garrett, K.A., Dendy, S.P., Frank, E.E., Rouse, M.N. & Travers, S.E.
2006. İqlim dəyişmələrinin bitki xəstəliklərinə təsirləri: ekosistemlərə dair
genomlar. Fitopatologiyanın illik icmalı 44: 489–509.
Gottschalk, K.W. 1995. Şimal-şərqi iynəyarpaqlı meşələrdə və şərqi
sərt yarpaqlı meşələrdə sağlamlığın gücləndirilməsi üçün aqrotexniki
metodlardan istifadə edilməsi. L.G. Eskew (tərtibatçı). ABŞ Kənd
Təsərrüfatı Meşə Xidməti, Fort Kollins, Colo. Ümumi Texniki Hesabat RM-
267, pp. 219–226.
Meşələrin bərpası üzrə tövsiyələr 2011. Cənubi Qafqazda meşə
landşaftlarının bərpası. ÜTMF Qafqaz Proqram Ofisi, Tbilisi, və WWF
Almaniya, Berlin.
Hessen-Forst. 2008. Hessische Waldbaufibel. Grundsatze und
Leitliniien zur natunahen Wirtschaftsweise im hessischen Staatswald.
Hessen-Forst, Kassel.
Hirsch, K. və V. Kafka. 2001. Meşə yanğınları ilə alovlanmış sahələrin
azaldılması üçün landşaft səviyyəli adaptasiya strategiyaları. Meşə
idarəçiliyinin gələcək iqlimə adaptasiyası, Proc. Seminar. Prairie
Adaptasiya Tədqiqatı, Kooperativ və Prince Albert Modeli Meşə Assoc.,
Regina, Sask. CD-ROM.
Hunt, S., Newman, J. & Otis, G. 2006. İqlim dəyişikliyi fonunda
ekzotik həşəratların təhlükələri və təsirləri: Kanada meşə ekosistemləri və
karbon ehtiyatları üçün təsirlər. BIOCAP Tədqiqat İnteqrasiya Sintez
Sənədi.
Jepsen, J.U., Hagen, S.B., Ims, R.A. & Yoccoz, N.G. 2008. İqlim
dəyişikliyi və subarktik ağcaqayın meşələrində qarışcı və şimal qış
cücülərinin epidemiyaları: epidemiyanın yayılmasının sübutları, Fauna
ekologiya jurnalı 77: 257–264.
Kellomaki, S., H. Peltola, T. Nuutinen, K.T. Korhonen və H.
49
Strandman. 2008. Finlandiyada şimal meşələrinin iqlim dəyişmələrinə
həssaslığı – adaptiv idarəetmə üçün nəticələrlə birlikdə. Phil. Trans. Roy.
Soc. B: 363: 2341-2351.
Kolström, M., Vilén, T və Lindner M. 2011. İqlim dəyişikliklərinin
təsirləri və Avropa meşələrinin adaptasiyası. EFI Siyasət sənədi Nəşr 6.
Avropa Meşəçilik İnstitutu, Joensuu, Finlandiya.
Lima, M., Harrington, R., Saldana, S. & Estay, S. 2008. İqlim dəyiş-
mələrində qeyri-xətti reaksiya prosesləri və eninə maililik Birləşmiş
Krallıqda yaşıl mənənə epidemiyalarını müəyyən edir. Oikos 117(6): 951–
959.
Lindner. M., P. Lasch, və M. Erhard. 2000. İqlim dəyişikliyi fonunda
alternativ meşə idarəçiliyi: risklərin təhlilində boşluq modeli tətbiqləri üçün
prospektlər. Silva Fennica 34:101–111.
Logan, J. A., və J. A. Powell. 2009. İqlim dəyişiklərinin səbəb olduğu
meşə həşərat fəsadlarının ekoloji nəticələri. Səh. 98–109 F. H. Wagner,
redaktor. Şimali Amerikanın qərbində iqlimin istiləşməsi. Uta Universiteti
Nəşriyyatı, Salt Lake şəhəri, Uta, ABŞ.
Lucier A., Ayres M., Karnosky, D., Thompson, I., Loehle, C., Percy,
K., və Sohngen B. 2009. Son iqlim dəyişikliklərinə meşələrin reaksiyası və
həssaslığı. R., Buck, A. və Katila, P. (redaktorlar). 2009. Meşələrin və
insanların iqlim dəyişmələrinə adaptasiyası. Qlobal Dəyərləndirmə
Hesabatı. IUFRO Dünya seriyası Cild 22. Helsinki. 224 p.
Malcolm, J.R., A. Markham, R.P. Neilson, və M. Garaci. 2002. Qlobal
iqlim dəyişməsi ssenarisi fonunda təxmini miqrasiya templəri. Jour.
Biogeogr. 29: 835-849.
Malhi, Y., J.T. Roberts, R.A. Betts, T.J. Killeen, W.H. Li və C.A.
Nobre. 2008. İqlim dəyişikliyi, meşəsizləşmə və Amazonun taleyi. Elm 319:
169-172.
Maroschek, M., Seidl, R., Netherer, S. və Lexer, M.J. 2009. İqlim
dəyişikliklərinin Avropa dağ meşələrinin təmin etdiyi mal və xidmətlərə
təsiri. Unasilva, Cild 60, 2009/1-2. Səh. 76-80.
McNeely, J.A. 1999. Böyük durğunluq: yad cinslər qlobal
iqtisadiyyatın qidalanmasına necə kömək edir. Sandlund, O.T., Schei, P.J. &
Viken, Å. (eds.). İnvaziv cinslər və biomüxtəlifliyin idarə olunması.
Biologiya Seriyaları, Cild 24, Dordrexht, Hollandiya, Kluwer Academic
Publishers. Səh. 11–31.
McNeely, J.A., Mooney, H.A., Neville, L.E., Schei, P. & Waage, J.K.
2001. İnvaziv yad cinslərə dair qlobal strategiya. Dünya Konservasiya
İttifaqı (IUCN), Qland, İsveçrə və Kembridc, BK.
ETSN (Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi 2010). BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına
50
göndərilən ikinci milli hesabat. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi. Bakı.
Ministerium für Ländliche Entwicklung, Umwelt und
Verbraucherschutz des Landes Brandenburg und Landesforsanstalt
Eberswalde. 2006. Waldumbau mit der Trauben-Eiche: Voranbau unter
Kiefernschirm.
MNP (Ermənistan Respublikasının Təbiəti Mühafizə Nazirliyi). 2010.
BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına göndərilən ikinci
milli hesabat. Təbiəti Mühafizə Nazirliyi. Yerevan.
Nyberg, B. 1999. Adaptiv idarəetməyə giriş. Kanada, BC Meşə
Xidməti. 24 avqust 2014-cü il tarixdə bu saytdan götürülüb:
www.for.gov.bc.ca/hfp/publications/00185/Introductory-Guide-AM.pdf.
Olesen, J.E., T.R. Carter, C.H. Az-Ambrona, S. Fronzek, T. Heidmann,
T. Hickler, T. Holt, M. Quemeda, M. Ruiz-Ramos, G.H. Rubeak, F. Sau, B.
Smith və M.T. Sykes. 2007. İqlim dəyişikliyinin proqnoz olunan təsirləri
ətrafında qeyri-müəyyənliklərin Avropa kənd təsərrüfatı və ərazi
ekosistemlərinə təsiri. İqlim dəyişikliyi 81: 123-143.
Oliver JGJ, Janssens-Maenhout G, Muntean M və Peters JAHW
(2013), Qlobal CO2 emissiyalarında tendensiyalar; 2013 Hesabatı, Haaqa:
PBL Hollandiya Ətraf Mühitin Qiymətləndirilməsi Agentliyi; Ispra: Birgə
tədqiqat mərkəzi.
Papadopol, C.S. 2000. İqlimin istiləşməsinin Ontariodakı meşələrə
təsirləri: adaptasiya və yumşaltma üçün variantlar. Meşəçilik xronikası
76:139–149.
Parker, W.C., S.J. Colombo, M.L. Cherry, M.D. Flannigan, S.
Greifenhagen, R.S. McAlpine, C. Papadopol, və T. Scarr. 2000. Üçüncü
minillik meşəçiliyi: Ontarioda hansı iqlim dəyişikliyi meşələrə və meşə
idarəçiliyinə təsir göstərə bilər. Meşəçilik xronikası 76:445–463.
Raffa, K.F., Aukema, B.H., Bentz, B.J., Carroll, A.L., Hicke, J.A.,
Turner, M.G. & Romme, W.H. 2008. Antropogen genişlənmələrə meylli
olan təbii fəsadların müxtəlif miqyaslı aparıcı qüvvəsi: qabıqyeyən qurdların
epidemiya dinamikası. Bioscience 58(6): 501–517.
Robledo, C. və Forno, C. 2005. Meşə ekosistemlərinin və meşə
sektorunun iqlim dəyişmələrinə adaptasiyası. Meşələr və iqlim dəyişikliyi
işçi sənədi No. 2. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı, SECO,
Qarşılıqlı əməkdaşlıq. Roma.
SCBD (Bioloji müxtəliflik üzrə konvensiyanın katibliyi) 2003. Bioloji
müxtəliflik və iqlim dəyişmələri arasında qarşılıqlı əlaqələr. CBD Texniki
Seriyaları №. 10. SCBD, Monreal. 154 səh.
Sit, V. & Taylor, B., eds. 1998. Adaptiv idarəetmə tədqiqatları üçün
statistik metodlar. Lands İdarəetmə Təlimat kitabı №. 42. Viktoriya,
51
Britaniya Kolumbiyası, Kanada, Meşə nazirliyi, Tədqiqat bölməsi. 24
avqust 2014 tarixdə bu saytdan götürülüb:
www.for.gov.bc.ca/hfd/pubs/docs/lmh/lmh42.pdf.
Sloveniya Meşə Xidməti. 2008. Oxşar təbiətlərdə meşə idarəçiliyi:
Sloveniyada təbiətə yaxın meşə idarəçiliyi: meşələrdən istifadə etməklə
onları necə konservasiya etməli / [redaktor şurası Živan Veselič (editor) ...
[və d.] ; tərcümə Neža Kralj]. - Lyublyana : Zavod za gozdove Slovenije,
2008
Smith, D.M., B.C. Larson, M.J. Kelty, və P.M.S. Ashton. 1997.
Aqrotexniki qulluq təcrübələri: tətbiqi meşə ekologiyası. 9-cu nəşr. John
Wiley və Sons, Nyu York, N.Y.
Spitlhouz, D. L. və Styuart, R.B. 2003. Meşə idarəçiliyində iqlim
dəyişikliyinə adaptasiya. BC Ekosistemlər və İdarəetmə jurnalı. Cild 4, say
1, 2003.
Stocks, B.J., M.A. Fosberg, T.J. Lynham, L. Mearns, B.M. Wotton, Q.
Yang, J.-Z. Jin, K. Lawrence, G.R. Hartley, J.A. Mason, və D.W.
McKenney. 1998. Rusiya və Kanada şimal meşələrində iqlim dəyişmələri və
meşə yanğını potensialı. İqlim dəyişikliyi 38:1–13.
Stokes, V. və G. Kerr. 2009. Şotlandiya meşələrinin iqlim dəyişmələri
risklərinə adaptasiyası prosesində CCF istifadəsini dəstəkləyən sübutlar.
Meşəçilik Komissiyası, Edinburq.
Taylor, B., Kremsater, L. & Ellis, R. 1997. Britaniya Kolumbiyasında
meşələrin adaptiv idarəçiliyi. Viktoriya, Britaniya Kolumbiyası, Kanada,
Meşələr Nazirliyi, Meşə təcrübələri bölməsi. 24 avqust 2014 tarixdə
aşağıdakı saytdan götürülüb: www.for.gov.bc.ca/hfd/pubs/docs/sil/sil426-
1.pdf.
Thompson, I., Mackey, B., McNulty, S., Mosseler, A. (2009).
Meşələrin dözümlüyü, biomüxtəliflik və iqlim dəyişikliyi. Meşə
ekosistemlərində biomüxtəliflik/dayanıqlıq/stabillik münasibətləri. Bioloji
müxtəliflik üzrə Konvensiyanın katibliyi, Monreal. Texniki seriyalar № 43.
Tilman, D. & Lehman, C. 2001. İnsanların səbəb olduğu ekoloji
dəyişikliklər: bitki müxtəlifliyi və təkamülə təsirlər. Milli Elmlər
Akademiyasının nəşrləri, 98(10): 5433–5440.
Tran, J.K., Ylioja, T., Billings, R., Régnière, J. & Ayres, M.P. 2007.
Cənubi şam böcəklərinin populyasiya dinamikalarına minimum qış
temperaturlarının təsiri (sərtqanadlılar: Scolytinae). Ekoloji tətbiqlər 17(3):
882–899.
BMTİP. 2011. Cənubi Qafqaz regionu üçün regional iqlim
dəyişikliyinin təsirlərinin öyrənilməsi. UNDP, Tbilisi.
52
Ward, N.L. & Masters, G.J. 2007. İqlim dəyişikliyinin və cinslərinin
yayılmasının əlaqələndirilməsi: otyeyən həşəratlardan istifadə etməklə
işıqlandırma. Qlobal Dəyişiklik Biologiyası 13(8): 1605–1615.
Wargo, P.A. və T.C. Harrington.1991. Parazitlərin yaratdığı təzyiq və
meşələrin buna həssaslığı. Xoruzgöbələyi kök xəstəliyi. C.G. Shaw və G.A.
Kile (redaktorlar). ABŞ Kənd Təsərrüfatı Departamenti Meşə Xidməti,
Vaşinqton, D.C. Kənd təsərrüfatı təlimat kitabı № 691.
Wheaton, E. 2001. Dəyişən iqlimdə yanğın riskinin dəyişdirilməsi:
ədəbiyyat təhlili və dəyərləndirmə. Saskatçevan Tədqiqat Şurası, Saskatoon,
Sask. Publ. No. 11341–2E01.
Zazanaşvili, N. və d. 2011. Qlobal iqlim dəyişikliklərinin Cənubi
Qafqaz (Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan) meşələrinə təsirlərinə
cavab verilməsi üzrə strateji tövsiyələr. WWF Almaniya, Berlin, və WWF
Qafqaz Proqram Ofisi, Tbilisi.
Dostları ilə paylaş: |