37
Şəkil 2a – Transformasiya strategiyalarının xəritəsi. Yevlax
pilot sahəsi, Azərbaycan
Şəkil 2b –
Transformasiya strategiyalarının xəritəsi. Ağsu pilot
sahəsi, Azərbaycan
38
Addım 5 – Mühafizə metodu, sahənin hazırlanması və
səpin/əkin metodları üzrə qərar veriməsi
Gələcək ağacların əkilməsi üçün istifadə olunacaq xüsusi
texnikalara dair bu addımda qərar verilir. Bu tədbirlərə təbii
regenerasiyanın dəstəklənməsi üçün sahənin hazırlanması,
eləcə də səpin və əkin üçün su və qidalandırıcılar uğrunda
gələcək ağaclarla rəqabət aparacaq otlardan, kollardan və digər
bitkilərdən təmizlənmiş sahələrin təmin edilməsi daxildir.
ÜTMF-nin dərc etdiyi Meşələrin Bərpası üzrə Təlimatlar
(Meşələrin Bərpası üzrə Təlimatlar, 2011) sahə hazırlıq
metodlarının seçilməsi haqqında ətraflı məsləhətlər təmin edir.
Mühafizə metodlarına dair qərarlar, əgər addım 2(b)-də artıq
verilməyibsə, bu mərhələdə qəbul olunur; Meşələrin Bərpası
üzrə Təlimatlar hasarlama üçün ətraflı tövsiyələr təqdim edir.
Müxtəlif metodların xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə
fərqlənə bilər. ÜTMF-nin FTSC layihəsi çərçivəsində gördüyü
əkin işləri çox bahalı olmuşdur, xüsusilə də Gürcüstanda
şitillərin baha qiyməti səbəbindən bu xərclər yüksək olmuşdur.
Sahə şərtləri əlverişlidirsə və yetərli həcmdə şitil (və ya
toxum) hasil edəcək münasib ağaclar varsa, təbii regenerasiya
ucuz metoddur. Ev təsərrüfatı heyvanlarından və otyeyən vəhşi
heyvanlardan mühafizə məqsədilə hasarların ucaldılması cavan
ağacların tutduğu sahənin perimetrinin geniş olduğu zaman
baha başa gəlir. Belə hallarda meşələrdən otlaq və digər
məqsədlər üçün istifadə etməyə adət etmiş qonşu icmalarla
işləmək və onları meşələrə məsuliyyətlə yanaşmağa çağırmaq
daha xərc-səmərəli metod sayılır.
Addım 6 – Gözlənilən aqrotexniki və qulluq tələb-
lərinin göstərilməsi
Transformasiya tədbirlərini icra etməzdən qabaq sonuncu
addım gələcək ağacların uğurla əkilməsinə və inkişafını təmin
etmək üçün zəruri olacaq qulluq və baxım işlərinin dəqiq
39
göstərilməsidir. İşlərin planlaşdırılması, müvafiq büdcənin
tərtib olunması və fəaliyyətlərin təşkil edilməsi üçün hansı
tədbirlərin zəruri olacağını bilmək vacibdir. Tədbirlərə rəqabət
aparan bitki örtüyünün çıxarılması, qurumuş əkin şitillərin
dəyişdirilməsi və əkilmiş tinglərlə təbii regenerasiyanın
dəstəklənməsi daxildir. Uzun müddət davam edən və əkilmiş
ağacların yüksək templə ölməsinə səbəb ola biləcək isti, quraq
havalarda şitil və tinglərin sulanması üçün fövqəladə hallarda
fəaliyyət planları hazırlanmalıdır (sulama ağacların salınmasına
əhəmiyyətlü ölçüdə xərclər əlavə edir və yalnız istisna hallarda
tətbiq olunmalıdır).
Şəkil 3 - Yevlax layihə ərazisi
40
5.2
Meşə transformasiya planı
Planlaşdırma prosesinin yekun məhsulu meşə
transformasiya planıdır və bu plan hər bir planlama fazasında
toplanmış məlumatları bir yerə yığır və bu planları icra etmək
üçün transformasiya tədbirlərini və resursları qrafik şəklində
göstərir. FTSC layihəsi çərçivəsində hazırlanmış planların
məzmunu Haşiyə 3-də təqdim olunur.
Planlaşdırılan Fəaliyyət Modeli üçün Texniki Bəyannamə
(Müştərinin təşkilatlanması; Planlaşdırılan sahə, Cəlb olunmuş
ekspertləri sayı, Tapşırığın müddəti, digər qurumlarla əlaqə və
s.)
Müəlliflər
və töhfə verənlər
İxtisarlar
Mündəricat
XÜLASƏ
GİRİŞ
BÖLMƏ I. ÜMUMİ HİSSƏ
FƏSİL 1. MƏQSƏDLƏR VƏ METODOLOGİYA
1.1. Məqsədlər
1.2. Metodologiya
FƏSİL 2. BAZA MƏLUMATLARI
2.1. Coğrafi yerləşmə və vəziyyət
2.2. Mövcud Planlaşdırma sənədləri (10-illik meşəçilik
planları və s.)
2.3. Son 5-10 ildə görülmüş aqrotexniki tədbirlər
41
FƏSİL 3. TƏBİİ ŞƏRAİTİN TƏSVİRİ
3.1. Mövcud meşə massivlərinin təsviri (Yüksəklik, yaş
sinfi, sıxlıq, örtük vəziyyəti, meşə növü, cins tərkibi, bitki
aləmi, meşə təbəqəsi, geniş yayılmış ekzotik cinslər, kökü
qurumuş ağaclar, təbii regenerasiya və s.)
3.2. Cari torpaq istifadəsi (o cümlədən otlama)
3.3. İqlim (İqlimin xülasəsi və təsnifat, Temperatur,
yağıntılar, rütubət, külək vəziyyəti)
3.4. Biomüxtəliflik (Nəsli kəsilməkdə olan bitki və heyvan
cinsləri)
3.5. Torpaq (ana material, torpağın fiziki xüsusiyyətləri,
çürümüş mühafizə qatı, kültorpaqlı, pH/turşuluq dəyəri,
süxur profili, torpağın mexaniki tərkibi və strukturu,
süxurların təsnifatı)
3.6. Otlar (o cümlədən torf yardan otlar)
3.7. Meşə ziyanvericiləri və xəstəlikləri
3.8. Su və drenaj
3.9. İnfrastruktur (yollar) və istirahət imkanları
3.10. Yerli icmalar
FƏSLİ 4. TƏBİƏTƏ YAXIN MEŞƏ ŞƏRAİTİNİN
TƏSVİRİ
4.1. Model Təbii Meşə növü (Pilot sahə üçün Təbii-Coğrafi
Meşə Örtüyü zonası və vertikal zona)
4.2. Pilot sahə üçün ağac və kol cinslərinin
uyğunlaşdırılması
BÖLMƏ II. XÜSUSİ HİSSƏ
FƏSİL 5. ___il üçün MEŞƏ TRANSFORMASİYA TƏD-