Bu cild üçün orijinal mətni 1981-ci ildə Robert L. MakKan yazmışdır. O, elə
Yüklə 2,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AMERIKA İQTİSADİYYATININ OSAS CƏHƏTLƏRİ
- AMERİKA İQTİSADİYYATININ OSAS CƏHOTLORİ
AMERIKA İQTİSADİYYATININ OSAS CƏHƏTLƏRİ ARTIQ KƏND TOSORRÜFATI MALLARININ BÖLÜŞDÜRÜLMƏSİ 1 Q O * illərdən 1980-cı illərə qədər Amerika kənd x .^təsərrüfatı problemi izafılik idi. İzafi ərzaq məhsulundan istifadəyə kömək üçün iki cür proqram inkişaf etdirilirdi. 1954-cü ildə Konqres «Sülh üçün Ərzaq» qanunu adlı 480 sayli İctimai Qanun qəbul etdi. Birləşmiş Ştatlar ixrac etdiyi ərzaq və liflər Avropa və Yaponiyanın yaralarının sağalmasına kömək etdi, beləliklə də, siyasi xadimlər belə qərara gəldilər ki, bu cür mal ixracatı inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadi yüksəlişinin təkmilləşməsinə tə’sir edəcəkdir. Sülh üçün Ərzaq proqramında fermerlər qiymətləri aşağı salan milli izafi artımın azalması yolunu görürdülər. İqtisadiyyatdan başı çıxan şəhər sakinləri belə hesab edirdilər ki, bu yol artıq taxıl məhsulu ehtiyatının ümumi ictimai dəyərini kəsməkdir. Nəhayət, humanitar sahələrlə məşğul olanlar bu proqrama dünya açlarım ərzaqla tə’min etməyə yardım vasitəsi kimi baxırdılar. Ərzağın çoxu inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ödənişin proqressiv sistemində istifadə olunurdu. Bu ölkələrdə fəhlələr yerli inkişaf layihələrində əmək haqqım Amerika ərzaq məhsulu ilə alırdılar. Birləşmiş Ştatlar ərzaq istehsalindakı uğurları bə’ziləri gələcəkdə dünya əhalisini ərzaqla tə’min etmək sahəsində bütün dünyada edilən cəhdlərin mühüm bir hissəsi kimi qiymətləndirir. Uzun illər ərzində Amerika izafi taxılı dünyanı ərzaqla tə’min etmək işində vacib amil rolu oynamağa kömək etmişdir. Dünya əhalisinin artımım nəzərə alaraq, Amerika kənd təsərrüfatı ilə dünyanın qalan hissəsi arasında sürəkli əlaqələr gözləmək ağlabatan bir haldır. İzafi ərzaq eyni zamanda Birləşmiş Ştatlarda kifayət qədər ərzaq tapmayan adamlan yeməklə tə’min etmək işində də istifadə olunur. Bir proqram hökumətin gündəlik aldığı izafi məhsullardan və başqa əmtəə mallarından istifadə edərək, azgəlirli ailələrin uşaqlarının ucuz qiymətlə və ya müftə məktəb yeməyi ilə tə’min edir. Başqa bir proqramda hökumət 1980-ci illərdə izafi pendir, yağ və yağsız süd tozunu kasıblar arasında bölüşdürdü. Üçüncü proqram federal Ərzaq Talonu proqramı 1970-ci illərin ortalarında qəbul edildikdən sonra sür’ətlə inkişaf etdi. Bu proqrama əsasən, aşağigəlirli adamın ixtiyarı var ki, ərzaq kuponu alsın. Bu kuponlar baqqaliyyə dükanlanndan ərzaq almaq üçün ödəniş vasitəsi kimi qəbul edilir. 167 VIII HİSSƏ: AMERIKA KƏND TƏSƏRRÜFATININ DƏYİŞƏN SİMASI DAXILI KƏND TƏSƏRRÜFATI SİYASƏTİYƏ DÜNYA TİCARƏTİ F ermerlər üçün qiymətin, gəlirin və başqa yardımın bə’zi forması, demək olar ki, kənd təsərrüfatı məhsulu istehsal edən hər bir ölkədə istifadə olunur. 1970-ci illərin sonları və 1980- ci illərin əvvəllərində dünya kənd təsərrüfatı bazarı şəraiti getdikcə müxtəlifləşdi və rəngarəngləşdi; kənd təsərrüfatı məhsulu istehsal edən ölkələr daxili bazarı sabitləşdirmək üçün proqramlar tə’sis etdi. Ölkələr ya mövcud proqramları gücləndirdilər, ya da öz fermerlərini bir çox hallarda «xarici» dağıntı hesab edilən haldan müdafiə etmək məqsədilə belə proqramların yerinə yenisini gətirdilər. Son illərdə bu siyasətlər kənd təsərrüfatı malları üçün xarici bazarların qarşısmi almağa. Beynəlxalq malların qiymətinin aşağı düşməsinə və ixrac edən bir sıra ölkələrdə kənd təsərrüfatı mallarının izafi dəyərinin artmasına təkan verir. 1980-ci illərdə Amerika fermerləri iqtisadi çətinlik dövrünə qədəm qoydular. Kənd təsərrüfatı malları ixracatı tənəzzül etdi, bu qismən başqa dönər pul vahidləri ilə nisbətdə Birləşmiş Ştatlar dollarının yüksək dəyəri ilə bağlı idi (bu hal xarici alıcılar üçün Birləşmiş Ştatlar məhsullarının dəyərini artırdı). Taxıl məhsulu qiymətləri aşağı düşdü, əlavə gəlir faizi norması yuxarı qalxdı və gəlirləri yüksək olanlar ödəməli olduqları pulu borc şəklində saxlamaqda davam etdirmənin fermerlərə ciddi mənfi tə’sir etdiyini fermerlər müşahidə etdilər, iqtisadi bəladan yaxa qurtarmağa yardım üçün bir sıra hökumət proqramları və özəl proqramlar qəbul olunmağa başladı. 1985-ci ildə Konqres Birləşmiş Ştatlar kənd təsərrüfatı məhsullarının beynəlxalq rəqabət gücünü təkmilləşdirmək üçün yeni kənd təsərrüfatı qanunu qəbul etdi. Ən sadə dil ilə desək, bu qanun orta bazar qiymətlərinin dəyişdirilməsinə cavab olaraq, əsas kənd təsərrüfatı mallarına qiymətlərin dəyişdirilməsini müdafiə etməyi təklif edirdi. Bundan əlavə, bu qanunvericilik ətraf mühitdə baş verən hadisələrə həssas olan torpaqların 16-18 milyon hektanmdan 10-15 il istifadə etməmək proqramını da əhatə edirdi və 5 il ərzində planlı qiymətləri 10 faizə qədər aşağı saldı. 1986-cı ilin iyulunda Birləşmiş Ştatlar beynəlxalq kənd təsərrüfatı ticarətinin hərtərəfli islahatı üçün yeni bir təkliflə çıxış etdi. Bu təklif hərtərəfli ticarət danışıqlarının Uruqvay Dövrəsi adı ilə tanınır. Birləşmiş Ştatlar dünyanın qabaqcıl beynəlxalq ticarət müqaviləsi olan Tariflər və Ticarətdə Ümumi Razılıq (GATT) müqaviləsinin 90-dan çox üzvünə müraciət etdi ki, ticarət islahatlarının daha geniş paketi kimi bütün kənd təsərrüfatı borclarının və kənd təsərrüfatı bazarlarının qiymət, məhsul, ticarət 168 AMERİKA İQTİSADİYYATININ OSAS CƏHOTLORİ VƏ başqa pozğunluqlarına səbəb olan digər siyasətlərin tədriclə yox edilməsi haqqında danışıqlar aparsınlar. Birləşmiş Ştatların verdiyi təklifin dalınca başqa ölkələr və ya ölkə qrupları da bir sıra əlavə təkliflər verdilər. Bu təkliflər geniş şəkildə rəngarəng olsalar da, başlanğıc səviyyəsində iştirakçıların böyük əksəriyyəti sanki ticarətə əngəl törədən borclardan uzaqlaşmaq və azad bazarlara doğru getmək ideyası ilə razılaşırdılar. Xüsusən, Birləşmiş Ştatlar Avropa kənd təsərrüfatı borclannm mümkün olan ləğvi, eyni zamanda yaponların və Cənubi koreyalılarm düyü idxalına qadağanına son qoyulması üçün qanun layihəsi verdi. Buna baxmayaraq, kənd təsərrüfatı borclarını kəsmək haqqında beynəlxalq razılıqlar əldə etmək cəhdləri ilə bağlı danışıqlar daha əvvəllər olduğu kimi heç də tez-tez asan getmirdi. 1990-cı il dekabrın 31 -nə planlaşdırılmış heç bir razılıq əldə oluna bilməzdi. Danışıqlar dayandırılmışdı və, ola bilsin ki, uğursuzlığa apanrdı, lakin 1991-ci ilin ortalarında Qərbin əsas sənaye ölkələrinin başçıları Uruqvay Dövrəsi damşıqlanm uğurla bitirmək üçün ikinci dəfə müzakirədə qanun layihəsini qəbul etdilər və bu danışıqlar 1992-ci ilin əvvəllərinə kimi davam etdi. Bu zaman federal büdcə defisitlərinin yüksək səviyyəyə doğru davam etməsi ilə Birləşmiş Ştatlar hökuməti 1990-cı ildə Amerika istehlakçılarının və vergi verənlərinin fermalara yardımının yükünü azaltmaq üçün daha ciddi cəhdlər göstərdi. Konqres qanun qəbul etdi ki, il fermerin ən’ənəvi şəkildə aldığı defisit ödənişindən fərqli olan alternativ məhsul və ya məhsullar becərməyə imkan verir. Bu 0 zaman olur ki, əkin sahələri defisit ödənişləri üçün hesab edilir. Guman olunurdu ki, bu, 5 il ərzində 10 milyard dollara yaxın qənaətlə nəticələnəcəkdir. Bu isə taxıl məhsulu səpininin cilovlanması yolu ilə ola bilərdi. Belə hal defisit ödənişləri hesab edilmirdi. Eyni zamanda bu, dəyişən təcrübədə təbii cəhətdən saf məhsul almağa maraqlandırırdı. Lakin yüksək və möhkəm qiyməti müdafiə müəyyən əmtəə üçün saxlanılırdı və bə’zi kənd təsərrüfatı məhsullan bazarlarına geniş hökumət idarəsi davam edirdi. 169 Yüklə 2,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|