Bilimlendiriw ministrligi

 Suwıq qıs kúnleriniń birinde kúyewi hám hayalı bazarǵa barmaqshı boldı. Kóshe 
júdá suwıq, jollar qardıń kóp jawǵanlıǵınan kórinbey qalǵan, al terekler bolsa tap aq 
kóyleklerdi kiyip alǵanday qıymıldamastan turadı. Uzaqtan avtobus kórindi.
Bunı incenirovkalaw ushın remarka beriw múmkin: 
Remarka - bul avtor tárepinen beriletuǵın túsindirme. Yaǵnıy: 
Saxnada qıs súwretlengen dekoraciya. Oń tárepte avtobuslardıń toqtaw ornı. 
Kúyewi hám hayal shıǵıp keledi. 
Kúyewi: Kúnniń suwıqlıǵın qara, anası! 
Hayal: Nesin aytasız, jollar qardıń kóp jawǵanınan kórinbey qalıptı, tereklerdi 
aytpaysızba, tap aq kóyleklerdi kiyip alǵanǵa uqsaydı. 
Kúyew: Qara, avtobus kiyatır! 
Mine usı taqılette avtor (jazıwshı)dıń sózlerin atqarılıwshılarǵa bólip beriledi. 
Biraq ilajdıń basınan sońına shekem incenirovka islengen shıǵarmanı tolıq qoyıw 
shárt emes. Tiykarǵı mánisi alınıp, ilajdıń kerekli jerine qoyıwdı biliw ózine tán 
sheberlik esaplanadı. 

---

36 
Bir sóz benen aytqanda, inscenirovkadan nátiyjeli paydalanıw mádeniy ilajlardıń 
kórkemlik bahasın arttıradı. 
Juwmaqlap aytqanda, saxnanıń dramalıq tiykarı bolǵan pyesa, scenariy yaki 
inscenirovkalardıń saxnaǵa shıǵarılıwında rejissyordıń dóretiwshilik topar menen alıp 
barǵan iskerligi shıǵarmanıń saxnada qansha jasap qalıwın belgileydi. Saxnada tayar 
bolǵan ónimdi ósimlik yaki náwshege uqsatıw múmkin. Ósimlikti jerge ekseń, ol 
jerdiń ıssılıǵı menen kógeredi. Biraq oǵan suw, tóginler hám basqa minerallar 
waqtında berilmese yaki kútip qaralmasa, náwshe nabıt bolıwı múmkin. Kórkem 
ónerde tap usınlay. Dramaturgtiń shıǵarmasın alıp kelip, onı tek ǵana tekstin atqarıp 
bergeni menen ol spektakl yamasa tamasha bolıp qalmaydı. Onda túrli kórkem, 
sáwlelendiriwshi hám tásirsheń qurallardı oylap tabıw hám qollanılıw tiyis. 
Respublikamız ǵárezsizlikke eriskennen keyin, bayramlardı shólkemlestiriwge 
itibar kúsheydi. Bayramlar mádeniy ilajlardıń tiykarǵı bólimlerinen biri sıpatında 
jurtımızdıń barlıq shańaraqlarına kirip barmaqta. Mádeniyat mekemeleri hám kórkem 
óner oraylarında, ulıwma kórkem óner yaki mádeniyat tarawına tiyisli bolmaǵan 
shólkemlerde bayramlardı joqarı dárejede shólkemlestiriwge úlken itibar berilmekte. 
Bunıń ushın álbette bayram ótkeriwdiń shólkemlestiriwshilik toparı dúzilip, 
dóretiwshilik hám shólkemlestiriw procesleri baslanadı. 
Bayramlar xalıqtıń quwanıshı, shad kewilliligin ózinde sáwlelendiriwshi ilajlar 
túrine kiredi. Hár bir xalıqtıń tariyxıy rawajlanıwı barısında qáliplesip kelgen óz 
bayramları boladı. Olardı ótkeriw hám shólkemlestiriw usılları jıldan - jılǵa ózgerip, 
jańalanıp sintetikalıq túrge iye bolıp, onı tayarlawda tariyxıy shaxslar, xalıq 
qaharmanlarınıń tımsalları qatnasıwındaǵı saxnalıq kórinisler, teatrlastırılǵan 
úzindiler, ilim-pán, mádeniyat, kórkem óner ǵayratkerleri menen ushırasıwlar, 
koncert baǵdarlamaları, spektakller, dárwaz hám 
qızıqshılardıń 
shıǵıwları, sport oyını 
hám jarısları, túrli ámeliy, 
súwretlew
óneri shıǵarmaları, sonday-aq, balalar 
texnikalıq dógerekler qatnasıwshıları tárepinen jasalǵan texnikalıq qurallardıń 
kórgizbeleri sıyaqlı forma hám usılların birlestiredi. 
Bayramlar adamlar turmısındaǵı eń quwanıshlı, tolǵanıslarǵa tolı máwiritler, 
xosh kewilli keypiyatlarda bolıp, tilekleslik, mehir-aqıbet, keleshekke isenim ыуяrın 

---

37 
óz ishine qamtıp alǵan ullı dóretiwshilik hám shólkemlestiriwshilik process bolıp 
tabıladı. 
Bayramlar óz-ózinen bayram kόrinisine kelmeydi, onı shólkemlestiriw kerek. 
Adamlardıń imkaniyatın esapqa alıp, zaman talaplarınan kelip shıǵıp, milliylik, úrp-
ádet, dástúrlerge sadıq qalǵan halda, tema hám ideyanıń úylesimliliginde 
shólkemlestirilgen bayram hám tamashalar joqarı dárejede ótkerilgen ilajlar 
esaplanadı. Sebebi insanlar bayramlarǵa mádeniy dem alıw ushın, bos waqtın durıs 
shόlkemlestiriw, estetikalıq zawıqlanıw, keypiyattı kóteriw hám basqa dóretiwshilik 
pazıyletlerdi ózinde jámlep alıw ushın keledi. Al bul bolsa onıń erteńgi kúndegi 
ámelge asıratuǵın unamlı jumıslarına qızıǵıwshılıǵın jánede arttırıwǵa, óz miynetinen 
zawıq alıwǵa, miynet ónimdarlıǵına erisiwge, shańaraǵı, Watandı súyiwshilikke, 
sociallıq turmısta múnásibetin jaqsılıqqa qaray όzgertiwge boladi. 
Bayramlardı shólkemlestiriwdiń tiykarǵı maqseti usıǵan baǵdarlanǵan.
Maydan tamashalarında bayram basshısı hám bas rejissyor basshılıǵında júzden 
artıq túrli kategoriyalı saxnalastırıwshı dóretiwshiler -ǵalabalıq tamashalar bas 
rejissyorları, bas baletmeystr, kórkem kórinisler bas baletmeystrleri, orkestrler hám 
ansambllerdıń 
basshıları, 
muwapıqlastırıwshı 
rejissyorlar, 
saxnalastırıwshı 
rejissyorlar, sonday-aq bir qatar saxnalastırıwshı baletmeystrler, xudojnikler, 
diktorlar, ses rejissyorları, ses operatorları, dóretiwshi-shólkemlestiriwshi topar, lipas 
tayarlawshılar, grimshiler, texnikalıq jaqtan támiyinlewshiler bayramdı tayarlaw hám 
ótkeriw sıyaqlı mashaqatı kόp jumıstı ámelge asıradı.