“BƏYƏNİLMİŞDİR” “TƏSDİq ediRƏM”

5 

 

    Atomların  elementar  tərkib  hissələri  elektron,  proton  və  neytron.  Atom 

quruluşunun planetar və kvant modeli. Atom quruluşunun tədqiqinin sonrakı əsas 

inkişaf  mərhələləri.  Mikrohissəciklərin  korpuskulyar-dalğa  təbiəti.  Heyzenberqin 

qeyri-müəyyənlik prinsipi. 

     Atomda elektronların energetik xarakteristikasının kvant ədədlərilə təsviri. Baş, 

orbital, maqnit və spin kvant ədədləri. 

    Atomda  energetik  halların  (səviyyə,  yarımsəviyyə  və  orbitalların)  elektronlarla 

tamamlanma  prinsipləri  və  qaydaları:  Pauli  prinsipi;  minimum  enerji  prinsipi; 

Hund qaydası; Kleçkovski qaydası. Atomların elektron formulları. 

     D.İ.Mendeleyevin  dövri  qanunu  və  kimyəvi  elementlərin  dövri  sisteminin 

atomun müasir quruluşu nəzəriyyəsi baxımından izahı. 

     Kimyəvi  elementlərin  əmələ  gəlməsinin  elektron  mənşəyinə  görə  müasir 

təsnifatı: S – elementlər; P – elementlər; d – elementlər; f – elementlər. 

 

3. Kimyəvi rabitə və molekulların quruluşu 

      Kimyəvi  rabitənin  növləri.  İon,  kovalent,  donor-akseptor,  hidrogen  rabitələri, 

onların  əmələgəlmə  mexanizmləri  və  bioloji  rolu.  Kovalent  rabitənin 

əmələgəlməsini molekulyar orbitallar metodu ilə izahı. 

     Kimyəvi rabitələrin digər növləri – metallik, üçelektronlu, dativ, lokallaşmış və 

lokallaşmamış  rabitələr.  Birləşmələrin  fiziki-kimyəvi  xassələrinin  atomlar 

arasındakı kimyəvi rabitə növündən asılılığı.  

 

                                  4. Məhlullar haqqında təlim. 

  Elektrolit  məhlullarında  kimyəvi  reaksiyalar  və  tarazlıq.  Məhlul  haqqında  təlim. 

Məhlul,  həlledici  və  həllolan  maddə.  Məhlulların  qatılığı  və  onun  ifadə  üsulları. 

Məhlulların növləri: qaz, maye və bərk məhlullar. Orqanizmin həyat fəaliyyətində 

məhlulun rolu. Həlledici kimi suyun canlı orqanizmdə rolu. 

  S.Arreniusun  elektrolitik  dissosiasiya  nəzəriyyəsi.  Elektrolitlərin  dissosiasiya 

prosesinin mahiyyəti.  

---

6 

 

  Qüvvətli və zəif elektrolitlər. Elektrolitlərin dissosiasiya dərəcəsi və dissosiasiya 

sabiti. 

  Suyun dissosiasiyası və onun ion hasili. Hidrogen göstəricisi və onun rolu. Turşu, 

əsas və duzların dissosiasiyası. Arreniusun turşu və əsaslar haqqında nəzəriyyəsi. 

  Həllolma  hasili  və  həllolma.  Çöküntülərin  əmələ  gəlmə  və  həllolma  şərtləri. 

Hidroliz prosesləri. Duzların hidrolizi və pH-ın təyini. 

 

5. Oksidləşmə-reduksiya reaksiyaları 

  Oksidləşmə-reduksiya 

reaksiyaları,  onların  elektron  nəzəriyyəsi.  Əsas 

oksidləşdirici  və  reduksiyaedici  kimyəvi  elementlər  və  birləşmələr.  Oksidləşmə-

reduksiya reaksiyaları tənliklərinin tərtib edilmə üsulları. 

  Oksidləşmə-reduksiya reaksiyalarının növləri: Molekullararası, molekuldaxili, öz-

özünə (disproporsiya) oksidləşmə-reduksiya reaksiyaları. 

  Oksidləşmə-reduksiya  reaksiyalarına  təsir  edən  amillər.  Oksidləşmə-reduksiya 

potensialı. 

6. Kompleks birləşmələr 

  Kompleks  birləşmələrin  təbiəti.  A.Vernerin  koordinasiya  nəzəriyyəsi,  onun 

inkişafı və komleks birləşmələrin steriokimyası. 

  Kompleks  birləşmələrin  əmələ  gəlməsinin  müasir  nəzəriyyələri:  Kristal  sahə, 

molekulyar  orbitallar  nəzəriyyəsi  və  valent  rabitələr  metodu.  Kompleks 

birləşmələrdə  kimyəvi  rabitələrin  təbiəti.  Müxtəlif  kimyəvi  elementlərin 

kompleksəmələgətici  xüsusiyyətləri.  Daxili-kompleks  birləşmələr.  Komlpeks 

birləşmələrin bioloji rolu. Metallo-fermentlər. Xüsusi bioloji əhəmiyyətli komlpeks 

birləşmələr: xlorofil, hemoqlobin, mioqlobin, vitamin B

12 

 və s. 

  Kompleks  birləşmələrin  əczaçılıqda,  analitik  kimyada  və  tibbdə  tətbiqinin 

kimyəvi əsasları. 

 

 

 

 

---

7 

 

 

 

Ümumi kimya fənnindən mühazirə və laboratoriya 

məşğələ dərslərinin mövzu planı 

   

№                                    Mövzunun adı                                                   saat            

                                    Mühazirələr 

1.

 

 Kimya fənni və onun vəzifələri. Kimya təbiət elmlərindən  

 biri kimi və onun digər  elmlərlə əlaqəsi. Tibb və əczaçılıqda  

 rolu. Termokimya. Məhlulların təbiəti haqqında müasir təsəv- 

 vürlər. Su universal həlledici kimi. Elektrolit dissosiasiya. 

 Dissosiasiya dərəcəsi və sabiti. Suyun ion hasili və pH  

 reaksiya mühitinin göstəricisi kimi.                                                         2         

2. Atom maddi aləmin əsası kimi. Atomun planetar, yaxud  

 nüvə modeli. Atomda elektronların energetik halının kvant  

 ədədləri ilə xarakteristikası. Elektron formulları.                                     2         

3.  Dövrü qanun. D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövrü  

  sistemi – element atomlarının elektron quruluşuna görə təbii  

  təsnifatı kimi. Oksidləşmə-reduksiya reaksiyaları. Əsas  

  oksidləşdiricilər və reduksiyaedicilər. Oksidləşmə-reduksiya  

  reaksiyalarının tipləri, onların tərtib üsulları və onların  

  getmə istiqamətinə mühitin təsiri.                                                            2                                                              

4.

 

  Kimyəvi rabitənin təbiəti haqqında klassik və müasir  

  nəzəriyyələr. Kimyəvi rabitələrin növləri.                                                2          

5.   Kovalent rabitə və onun əmələ gəlmə mexanizmi.                     

  Elektron buludlarının formaları və onların  qapanması.  

  σ,- π və - δ rabitələri. Atom orbitalının hibridləşməsi,  

  molekullarının fəza quruluşu.                                                                  2         

6.  Kompleks birləşmələr (KB). Vernerin koordinasiya  

  nəzəriyyəsi. Koordinasiya rabitələrinin təbiəti. Müasir  

  kompleks əmələgəlmə nəzəriyyələri (VRN, KSN, MON).                       2         

7.

 

KB-in təsnifatı, izomerliyi, nomenklaturası. KB-in  

        orqanizmdə rolu, xelatlar.                                                                        2     

 

 №                                   Mövzunun adı                                                 saat           

                                    Qrup məşğələləri 

   

 

            

 

 

 танышлыг.                                                                                                   2 

 1. Kimyanın əsas anlayışları və qanunları. Məsələ həlli.  

     Kimyəvi reaksiyada maddələrin ekvivalenti. Ekvivalentlər qanunu. 

      Məsələ həlli.                                                                                             4       

2. Məhlulların qatılığı, onun ifadə üsulları. Laboratoriya işi. 

    Müxtəlif qatılıqda məhlulların hazırlanması və bir qatılıqdan 

---