Better Research, Better Policy, Better Reform
Yüklə 225,14 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diaqram 5. Ukraynada illər üzrə ÜDM-in strukturunun dəyişmə dinamikası (fazilə) Mənbə: DG Trade Statistics , 2011
- Diaqram 6. Azərbaycanda illər üzrə ÜDM-in strukturunun dəyişmə dinamikası (fazilə)
- Diaqram 7. Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində ÜDM-un sahələr üzrə strukturu, 2009 (faizlə)
- Mənbə: Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrinin Statistika Komitləri, 2010
Diaqram 5. Ukraynada illər üzrə ÜDM-in strukturunun dəyişmə dinamikası (fazilə)
Diaqramdan göründüyü kimi keçən 20 illik dövr ərzində Ukrayna iqtisadiyyatının strukturunda ciddi dəyişikliklər baş vermişdir. Đnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsində olduğu kimi, ÜDM-un strukturunda xidmət sektorunun xüsusi çəkisi artmağa, sənaye və kənd təsərrüfatının payı isə azalmağa başlamışdır. Eyni zamanda qlobal iqtisadi böhranda ağır sənaye sahələrinə mənfi təsir göstərmişdir. Azərbaycan iqtisadiyyatındakı problemlər isə daha
çox iqtisadiyyatın diversifikasiyası ilə bağlıdır. Azərbaycan Resbuplikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən 2010-cu ildə ÜDM-un strukturunda neft sektorunun payı 55,6%, qeyri-neft sektorunun payı isə 44,4% təşkil edib.
29,90%
17,10% 8,20%
25,60% 36,30%
29,40% 44,60%
46,60% 62,40%
0,00% 10,00%
20,00% 30,00%
40,00% 50,00%
60,00% 70,00%
1990 2000
2009 Kənd təsərrüfatı Sənaye Xidmətlər Diaqram 6. Azərbaycanda illər üzrə ÜDM-in strukturunun dəyişmə dinamikası (fazilə)
Mənbə: DG Trade Statistics , 2011
Diaqramdan göründüyü kimi ÜDM-un strukturunda sənayenin payı 60%, xidmət sektorunun isə 31,8 % təşkil edir, ümumi daxili məhsulun əsas hissəsini təşkil edən sənayenin tərkibində mədənçıxarma sənayesinin payı isə 45,6%-ə çatır: Bu da əsasən neft və qaz hasilatından ibarətdir. Emal sənayesinin payı 5,4%-dir ki, onunda 2,6%-ni neft məhsullarının istehsalı təşkil edir. 2011-ci ilin yanvar-iyul ayları ərzində neft sektorunda 5,9 faiz azalma qeydə alınmışdır. Bu da öz növbəsində ÜDM-a mənfi təsir göstərmişdir. Belə ki, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, neft sektorundakı azalma ÜDM-un artım sürətinin 2 dəfə zəifləməsinə səbəb olmuşdur. Rəqəmlərdən də aydın görünür ki. Azərbaycan iqtisadiyyatı birtərəfli inkişaf edib və neft sektorunun üzərində qurulub. Bu da iqtisadiyyatı neftdən asılı etməklə, ciddi iqtisadi risklər yaradır.
Digər öklələrdə ÜDM-un sahələr üzrə strukturu aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir.
29%
17,10% 8,20%
32,90% 45,30%
60,00% 38,10%
38% 31,80%
0% 10%
20% 30%
40% 50%
60% 70%
1990 2000
2009 Kənd təsərrüfatı Sənaye Xidmət
Diaqram 7. Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində ÜDM-un sahələr üzrə strukturu, 2009 (faizlə)
Mənbə: DG Trade Statistics , 2011
Belarus iqtisadiyyatında sənayenin və xidmət sektorunun payının demək olar ki, bərabər olmasına baxmayaraq son illərdə bu nisbət xidmət sektorunun xeyrinə dəyişir. Belarus ağır sənayesinin əsasını maşınqayırma və metallurgiya, yanacaq və kimya sənayesi təşkil edir. Belarus əhalisinin 34,7%-i sənaye sahələrində çalışır. Lakin son zamanlar Belarus sənayesi çətin günlərini yaşayır. Əsas çətinlik sənayeyə Birbaşa xarici investisiyaların cəlbidir.Belə ki, ABŞ tərəfindən Belarus sənayesinə investisiya qoyuluşlarına emarqo qoyulmuşdur. Tarixən Gürcüstan sənayesinin əsasını kənd təsərrüfatı və turizm təşkil etmişdir. Gürcüstan kənd təsərrüfatı sahəsində əsasən üzüm, sitrus meyvələri və fındıq istehsalı ilə tanınırdı. Lakin getdikcə Gürcüstan sənayesi kənd təsərrüfatından uzaqlaşır və bu sahənin yerini xidmət sektoru tutmağa başlayır. Diaqramdan göründüyü kimi xidmət sektoru ÜDM-un 60-ni təşkil edir. Son illər Gürcüstanın xidmət sektorunun əsasını turizm və maliyyə sektorları təşkil edir. Hər iki sahədə xarici investisiyaların həcmi artmaqda davam edir. Xüsusilə bank sektoruna iri 8,20% 8,20%
9,60% 9,60%
10% 20,70%
29,40% 60%
42,50% 21,40%
12,90% 34,60%
62,40% 31,80%
47,90% 69%
77% 44,80%
0,00% 10,00%
20,00% 30,00%
40,00% 50,00%
60,00% 70,00%
80,00% 90,00%
Ukrayna Azərbaycan Belarus Gürcüstan Moldova Ermənistan Kənd təsərrüfatı Sənaye
Xidmət transmilli banklar tərəfindən investisiyar qoyulur. Bu həm də son illərdə Gürcüstanda biznes mühitinin yaxşılaşması ilə əlaqədardır. Belə ki. 2010-cu ildə Dünya bankı tərəfindən hazırlanan “Doing Business” hesabatında Gürcüstan bütün postsovet ölkələrini ötərək 11-ci yerə yüksəlmişdir. Gürcüstan ağır sənayesinin əsasını isə mis hasilatı təşkil etmişdir. Ağır sənaye Rustavi Transqafqaz Metallurgiya Zavodu və Kutaisi Avtomatik Đşlər zavodlarının əsasında fəaliyyət göstərib. Lakin bu zavodlar keçmiş Sovet ölkələri ilə müqavilələr əsasında fəaliyyət göstəriridi. SSRĐ dağıldıqdan sonra bu əlaqələr də zəiflədi. Rustavidəki zavod əsasən Azərbaycandan idxal olunan dəmir filizi ilə istehsalı davam etdirirdi. Gürcüstan iqtisadiyyatı son dövrlər Rusiya ilə müharibədən sonra öz çətin dövrünü yaşamışdır. Gürcü mallarının Rusiyaya ixracına qadağa qoyulması ixracın zəifləməsinə səbəb olmuşdur. Bu ölkənin iqtisadiyyatına dünya iqtisadi böhranı da mənfi təsir göstərmişdir.
Ümumiyyətlə, dünyada böhran ili kimi yadda qalan 2008-ci ilən sonra ölkələr üzrə ÜDM-in artım dinamikası aşağı düşməyə başlamışdır. Cədvəl 1. Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində illər üzrə ÜDM-un artım dinamikası.
Đllər üzrə Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində ÜDM-un artım dinamikası (faizlə) 2005
2007 2008
2009 2010
Azərbaycan 9,8
19,7 34,5
31,0 11,6
5,0 Ukrayna
12,0 2,4
7,1 6,9
2,1 4,2
Belarus 6,4
8,0 9,9
6,9 9,2
7,6 Ermənistan 9,0 13,9
13,4 10,5
7,6 2,6
Gürcüstan 9,5
7,0 9,4
10,0 2,4
6,4 Moldova
6,8 7,5
4,0 6,0
7,3 6,9
Mənbə: Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrinin Statistika Komitləri, 2010 Rəqəmlərdən göründüyü kimi, Gürcüstan iqtisadiyyatı 2007-2008-ci illər arasında 10%-lik sürətli artım dinamikası nümayiş etdirmişdir. Bu əsasən ölkəyə güclü xarici investisiya axını və geniş həcmli dövlət investisiyaları hesabına mümkün olmuşdur. Lakin 2008-ci ilin avqust ayından etibarən Rusiya ilə müharibə nəticəsində xarici investisyaların və xaricdə işləyən ölkə vətəndaşlarının göndərdikləri vəsaitlərin azalması ÜDM artımına mənfi təsir göstərmişdir. Ermənistan iqtisadiyyatının artım templərinin zəifləməsi isə əsasən Rusiyadan göndərilən vəsiatlərin azalması hesabına baş vermişdir. Qlobal böhran səbəbindən xarici ölkələrdə işləyən Ermənistan vətəndaşlarının əmək haqlarının və gəlirlərinin azalması bu ölkəyə mənfi təsir etmişdir. Belarus iqtisadiyyatı 2009-cu ilə kimi artım nümayiş etdirsədə, 2010-cu ildən etibarən bu ölkədə də iqtisadi artım tempi azalmağa doğru meyl edir. Belarus iqtisadiyyatı həddən artıq dövlət müdaxiləsinə məruz qalmışdır. Lakin böhrandan Yüklə 225,14 Kb. Dostları ilə paylaş:
|