Better Research, Better Policy, Better Reform

Diaqram 1. Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində əhalinin sayı (mln. nəfər)  

 

 

Mənbə: 

www.cia.gov

 , worldfactbook, 2010 

 

Yuxarıdakı  diaqramdan  da  göründüyü  kimi,  Ukrayna  demoqrafik  baxımdan 

Azərbaycan və Belarusdan təqribən 5 dəfə, Gürcüstandan və Moldovadan 10 dəfə, 

Ermənistandan isə 15 dəfəyə qədər böyükdür. Göründüyü kimi, bu ölkələr arasında 

ciddi  demoqrafik  fərqlər  mövcuddur.  Əlbəttə  ki,  bu  fərqlər  həm  də  bu  ölkələrin 

iqtisadi potensialına da öz təsirini göstərir.  

Đndi isə gəlin Şərq Tərəfdaşlığı ölkələri üzrə ÜDM-un təhlilinə nəzər salaq.  ÜDM 

baxımından  da  Ukrayna  öndədir.  Belə  ki,  137  milyard  dollarlıq  ÜDM-u  ilə 

Ukrayna  iqtisadiyyatı  ümumilikdə  təqribən  269  milyard  dollarlıq  ÜDM-u  olan 

Şərq  Tərəfdaşlığı  ölkələrinin  birgə  ÜDM-da  51  %  paya  malikdir.  ÜDM-un 

nominal həcminə görə ikinci yerdə təqribən 54 milyard dollarlıq ÜDM-a sahib olan 

Belarus  dayanır.  Sonrakı  yerləri  Azərbaycan  və  Gürcüstan  bölüşür.  Azərbaycan 

ÜDM-un nominal həcminə görə Belarusdan cəmi 2 milyard dollar geri qalır. 

 

 

 

45,1

9,5

9,1

4,5

4,3

2,9

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Ukrayna

Belarus

Azərbaycan

Gürcüstan

Moldova

Ermənistan

---

Diaqram 2.Şərq Tərəfdaşlığı ölkələri üzrə  ÜDM-un nominal həcmi , 2010 

 

Mənbə: Dünya Bankı, 2011 

Lakin burda bir şeyi  xüsusilə qeyd etmək  vacibdir. Azərbaycanın nominal ÜDM-

un  həcminə  görə    Şərq  Tərəfdaşlığı  ölkələri  arasında  üçüncü  yerdə  olmasına 

baxmayaraq,  bu  göstəricidən  neft  sektorunun  payını  çıxsaq  nominal  ÜDM-in 

həcminin təqribən  Gürcüstanla eyni səviyyədə olduğunu görərik. Belə ki, 2010-cu 

ildə Azərbaycanda ÜDM-un nominal həcmi 41,6 milyard manat və ya 52 milyard 

ABŞ dolları təşkil etmişdir. Bunun da cəmi 15,8 milyard dolları və ya 30%-i qeyri-

neft ÜDM-nun payına düşür.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

137,929

54,713

51,509

11,667

9,265

5,809

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Ukrayna 

Belarus 

Azərbaycan 

Gürcüstan 

Ermənistan 

Moldova 

---

Diaqram  3.  Azərbaycanda  qeyri-neft  ÜDM-un  həcmi  Şərq  Tərəfdaşlığı 

ölkələri ilə müqayisədə, (mln ABŞ dolları)  

 

Mənbə: Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi, 2010 

Diaqramdan  göründüyü  kimi  Azərbaycan  iqtisadiyyatının  böyük  hissəsini  neft 

sektoru  təşkil  edir.  Neft  sektorunun  ÜDM-da  payı  yüksək  olaraq  qalır  və  bu  da 

ölkəni neft qiymətlərindən asılı vəziyyətə salır.  

 Adambaşına düşən ÜDM-un həcminə görə də ölkələr arasında fərqlər mövcuddur. 

Ukrayna nominal ÜDM-in həcminə görə lider olsada, adambaşına düşən ÜDM-un 

həcminə görə Belarusdan geri qalır. Belə ki, Ukraynada adambaşına düşən ÜDM-

in  həcmi  6674  ABŞ  dolları  olduğu  halda,  Belarusda  bu  göstərici  13951  ABŞ 

dolları  təşkil  edir.  Ukrayna  bu  göstəriciyə  görə,  adambaşına  düşən  ÜDM-i  10052 

ABŞ  dolları  olan  Azərbaycandan  da  geri  qalır.  Bu  da  Ukrayna  iqtisadiyyatının 

qlobal  iqtisadi  böhranın  təsiri  nəticəsində  son  zamanlar  zəifləməsi  ilə  bağlıdır. 

Bundan başqa bu ölkədə son zamanlar baş verən siyasi və iqtisadi dəyişikliklər də 

iqtisadiyyatın  zəifləməsinə  səbəb  olan  amillərdəndir.  Ukrayna  iqtisadiyyatı 

həmçinin  enerji  məsələsində  Rusiya  qazından  asılıdır.  Rusiya  Ukraynaya  qazı 

Avropa  qiymətləri  ilə  satmaq  istəyir  və  bildirir  ki  əgər  Ukrayna  sərfəli  qiymətlə 

qaz istəıyirsə o zaman  Gömrük Birliyinə daxil olmalıdır.  

 

 

15,8

54

11

137

9,2

5,8

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Az

ərbaycan

Belarus

Cürcüstan

Ukrayna 

Erm

ənistan

Moldova

---

Diaqram 4. Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində adambaşına düşən ÜDM-un həcmi, 

2010 

 

Mənbə: Dünya Bankı, 2011. 

2008-2009-cu  illərdə  Ukraynada  baş  verən  böhran  adambaşına  düşən  ÜDM-un 

azalmasının  əsas  səbəblərindən  biridir.  Əsasən  polad  qiymətlərində  baş  verən 

kəskin  eniş,  yerli  bank  sektorundakı  problemlər  və  2009-cu  ilin  yanvar  ayında 

Rusiyanın  qaz  təchizatını  kəsməsi  iqtisadi  böhrana  səbəb  olmuşdur.  Böhran 

maşınqayırma  və  metallurgiya  kimi  əsas  sənaye  sahələrində  işçi  ixtisarlarına  və 

real maaş azalmalarına səbəb olmuşdur.  

Lakin  2010-cu  ildən  başlayaraq  Ukrayna  iqtisadiyyatında  sabitlik  müşahidə 

olunmuş  və  ÜDM-da  artım  qeydə  alınmışdır.  Ukrayna  Dövlət  Statistika 

Komitəsinin  verdiyi  məlumata  əsasən  2010-cu  ildə  ölkənin    UDM-u    4,2  % 

artmışdır.  

 

 

 

 

 

 

 

13,951

10,052

6,674

5,357

5,035

3,087

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Belarus

Azərbaycan 

Ukrayna 

Ermənistan

Gürcüstan 

Moldova

---