Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistr hazirliği məRKƏZİ

54 

 

müqavilə  vasitəsilə  müəyyən  edilir.  Şirkətin  adından  bu  müqaviləni  direktorlar 

şurasının sədri və ya bu iş üçün səlahiyyət verilmiş şəxs imzalayır. 

         Korporativ idarəetmə təcrübələri müşahidə şurasında maliyyə, hüquq və işgüzar 

səriştə  və  təcrübəyə  malik  üzvlərin  təmsil  olunmasını  və  kifayət  qədər  tərkibli 

olmasını tələb edir. Digər tərəfdən, böyük  tərkibli şuralar kifayət qədər çevik olmur.   

Bir  cox  Avrasiya  ölkələrinin  qanunvericiliyi  müşahidə  şurası  üzvlərinin  minumum 

sayını  3-5  nəfər  arasında  müəyyənləşdirir.  Azərbaycan  banklarında  müşahidə  şurası 

üzvlərinin  sayı  ən  azı  üç  nəfər  olması  tələb  olunduğu  halda,  şirkətlər  üçün 

qanunvericiliklə hər hansı minimum və ya maxsimum həd müəyyən edilmir. 

Cədvəl  5-də  müşahidə  şurası  üzvləri  təsvir  olunmuşdur.  Əlavə  olaraq  banklarda 

müşahidə  şurası  üzvlərinin  səlahiyyət  müddəti  dörd  ildən  artıq  olmamaqla  müəyyən 

edildikdə,  şirkətlərin  müşahidə  şurası  üzvlərinin  səlahiyyət  müddəti  üç  ildən  artıq 

olmamaqla  təyin  edilir.  Müşahidə  şurasının  fəaliyyəti  səhmdarların  hüquqlarının 

reallaşdırılması,  onların  maraqlarının  təmin  edilməsi  istiqamətində  tədbirlərə 

yönəldilməlidir.  Bu  baxımdan,  səhmdarların  idarəetmə  funksiyalarının  həyata 

keçirilməsi  formasının  ümumi  yığıncaq  olduğunu  nəzərə  alsaq,  ümumi  yığıncağın 

işinin  təşkili  xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Bununla  əlaqədar,  müşahidə  şurası  ümumi 

yığıncağın  keçirilmə  tarixini  müəyyən  etməli,  gündəliyi  təsdiq  etməli,  Standartların 

VI  fəslinə  uyğun  olaraq  səhmdarlara  bildirişin  ünvanlanmasını  və  onları  zəruri 

məlumatlarla  təmin  edilməsini  təşkil  etməlidir.  (“Banklarda  korporativ  idarəetmə 

standartları” haqqında qanun ) 

         Eyni  zamanda,  müşahidə  şurası  ümumi  yığıncağın  keçirilməsi  ilə  bağlı  lazımi 

şəraitin  yaradılmasını  da  təmin  etməli:  yığıncağın  keçiriləcəyi  yeri  seçməli,  həmin 

yeri lazımi qaydaya salmalıdır. Bununla yanaşı, iclasın keçirilməsi və iclasda qayda-

qanuna riayət edilməsi üzərində nəzarətin təşkili də müşahidə şurasının üzərinə düşür. 

Həm  bank  həm  də  şirkətlərin  müşahidə  şurasının  yığıncaqlarının  keçirilməsi  tezliyi 

qanunla  rübdə  bir  dəfədən  az  olmamaq  şərti  ilə  müəyyən  edilibdir.  İclasların 

keçirilmə üsulu: aylıq, ildə 2-3 dəfə, rüblük və digər. Cədvəl 6. 

---

55 

 

 

     Korporativ  idarəetmə  prinsiplərindən  biri  də  müşahidə  şurasının  üzvlərinə 

müvafiq  muzdun  ödənilməsidir.  Yalnız  on  şirkətdə  müşahidə  şurasının  üzvlərinə 

muzdun  ödənilməsi  sistemi  mövcud  olması  müəyyən  edilmişdir.  Azərbaycan 

qanunvericiliyində  şirkətlərin  müşahidə  şurasının  üzvlərinə  muzdun  ödənilməsi 

forması  müəyyən  edilməmişdir,  lakin  banklar  üçün  bu  bankın  bölüşdürülməmiş 

mənfəətinin faiz şəklində və ya əmək haqqı formasında müəyyən edilir.  

     Qanunvericiliyə  əsasən  şirkətin  icra  orqanı  rolunda  təkbaşçı  icra  orqanı 

(direktor,baş direktor) və ya kollegial icra orqanı (idarə heyəti, müdiriyyət)  çıxış edir. 

Cəmiyyətin icra orqanları cəmiyyətin korporativ idarəetmə sisteminin vacib pilləsidir. 

İcra orqanları cəmiyyətin  fəaliyyətinə cari  rəhbərlik edir, cəmiyyətin  inkişaf strategi-

yasında  və  maliyyə-təsərrüfat  planında  nəzərdə  tutulan  tədbirləri  həyata  keçirir. 

Kollegial icra orqanı şirkətin sıhmdarlarının (iştirakçılarının) iradəsi ilə yaradıla bilər. 

Səhmdar  cəmiyyətlərində  bu  orqanı  ümumi  yığıncaq  və  ya  direktorlar  şurası 

tərəfindən  yaradılır.  İdarə  heyəti  üzvlərinin  sayı,  müddəti,  kollegial  icra  orqanının 

səlahiyyəti  şirkətin  nizamnaməsi  ilə  müəyyən  olunur.  Kollegial  icra  orqanının  

iclasının  keçirilməsi,  çağırılma  qaydası  nizamnamə  və  daxili  sənədlərlə  müəyyən 

edilir.  Məsələn,  şirkətin  daxili  sənədlərini  təstiq  etmə  səlahiyyəti    təkbaşçı  və 

kollegial  orqanların  səlahiyyətinə  daxildirsə,  bu  zaman  konkret  sənədlərin  qəbul 

67%

23%

10%

Cədvəl 5. Müşahidə

şurasınn üzvlərini 

təsviri

iri səhmdarlar 

və onlarla 

ə

laqəli şəxslər

müstəqil 

üzvlər

digər

44%

6%

38%

12%

Cədvəl 6.    Müşahidə

şurası iclasların tezliyi

Aylıq

İldə 2-3 dəfə

Rüblük

Digər

---

56 

 

edilməsi  orqanlar  arasında  bölünməlidir.  Məsələn,  müdir  (kollegial  orqanın  sədri) 

daxili nizam qaydalarını, işçilərin attestasiyası haqqında əsasnaməni təstiq edir, idarə 

heyəti isə əməkdaşların maddi stimullaşdırılmasını və işçilərə əlavə imtiyaz verilməsi 

haqqında qərarı təstiq edir və s. 

İdarə  heyətinin  səlahiyyətlərinə  səhmdarların  ümumi  yığıncağının  və  Müşahidə 

şurasının  səlahiyyətlərinə  aid  olan  məsələlər  istisna  olmaqla,  cəmiyyətin  gündəlik 

fəaliyyətinin idarə edilməsi ilə bağlı bütün məsələlər daxil edilə bilər. Cəmiyyət idarə 

heyətinin  səlahiyyətlərini  həmin  orqanın  əsasnaməsində  müəyyən  etməlidir.  İdarə 

heyəti  öz  fəaliyyəti  haqqında  Müşahidə  şurasına  məlumat  və  hesabatlar  verməlidir. 

İdarə  heyətinin  üzvləri  peşəkar  surətdə  hərəkət  edərək  Müşahidə  şurası  üzvlərinin 

vəzifələrinə analoji olaraq cəmiyyətə sadiqlik göstərməli və qayğı ilə yanaşmalıdırlar. 

Müşahidə  şurası  cəmiyyətin  yüksək  vəzifəli  şəxslərinin  müvəqqəti  və  ya  daimi 

olaraq  işlərini  tərk  etməsi  hallarında  şuranın  necə  hərəkət  edəcəyini  müəyyən  edən 

fəaliyyət  davamlılığı  (menecmentin  əvəz  edilməsi)  planını  hazırlamalıdır.  Bu 

prosesdə  ona  dəstək  olmaq  üçün,  idarə  heyəti  müşahidə  şurasına  cəmiyyətin  əsas 

vəzifəli şəxslərini əvəz edə biləcək işçilərin siyahısını təqdim etməlidir. Kollegial icra 

orqanı  öz  qərarlarını  mütəmadi  keçirilən  iclaslarda  qəbul  edir.İdarə  heyətinin  hər  bir 

üzvü  səsvermədə  bir  səsə  malikdir  və  idarə  heyətinin  hər  bir  üzvü  öz  fəaliyyəti  üzrə 

fərdi məsuliyyət daşıdığı üçün bu səsi digər şəxsə verə bilməz. 

Azərbaycandakı  ASC-lərdə  korporativ  idarəetmənin  durumunu  başa  düşmək 

üçün,  Azərbaycandakı  korporativ  mühit  haqqında  bəzi  ümumi  məlumatları  nəzərdən 

keçirmək  vaibdir.  Hazırda  korporativ  idarəetmə  təcrübələri  inkişaf  mərhələsindədir. 

Qabaqcıl  korporativ  idarəetmə  tədbirləri  əməliyyat  mühitindən  asılı  olduğundan, 

Cədvəl  olan  məlumatlar  idarəetmə  orqanları  arasında  vəzifələrin  bölüşdürülməsi 

korporativ idarəetmə təcrübələrini başa düşməyə kömək edəcək. 

 

 

---