Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistr hazirliği məRKƏZİ

51 

 

  dividendlərin ödənilməsi; 

  illik hesabatların təstiq olunması; 

  səhmlərin xırdalanması və birləşməsi; 

  böyük  əqdlərin,  əlaqəli  şəxslərlə  əqdlərin  təstiq  edilməsi  haqqında  qərarın 

qəbul edilməsi; 

  yerləşdirilmiş səhmlərin şirkət tərəfindən alınması və s. 

Səhmdarların ümumi yığıncağının səlahiyyətlərinə aid olmayan məsələlər üzrə 

qərar qəbul etməsinin mümkün olub-olmaması qanunvericilikdə müəyyən edilməyib. 

Bəzi  mütəxəsislər  səhmdarların  ümumi  yığıncağının  səlahiyyətlərinin  yalnız  Mülki 

Məcəllənin  müəyyən  etdiyi  məsələlərlə  məhdudlaşdırılmasını  qəbul  etmirlər.  Onlar 

elə  hesab  edirlər  ki,  şirkətin  idarəetməsinin  ali  orqanı  olan  səhmdarların  ümumi 

yığıncağı  müşahidə  şurasının  səlahiyyətində  olan  istənilən  məsələ  üzrə  qərar  qəbul 

etmək  hüququna  malikdir.  Səhmdar  cəmiyyətinin  növbəti  və  növbədənkənar  ümumi 

yığıncağı  olur.  Səhmdarların  növbəti  ümumi  yığıncağı  şirkətin  nizamnaməsi  ilə 

müəyyən  edilmiş  müddətdə,  maliyyə  ilinin  qutarmasında  altı  aydan  gec  olmayaraq 

keçirilir.Səhmdarların  növbədənkənar  ümumi  yığıncağı  şirkətin  müşahidə  şurasının 

təşəbbüsü  ilə,  şirkətin  təftiş  komissiyası,  auditorun,  eləcə  də  şirkətin  səs  verən 

səhmlərinin  ən  azı  10%-nə  malik  olan  səhmdarın  tələbi  ilə  keçirilə  bilər. 

Təşəbbbüskarın    səhmdarların    növbədənkənar    ümumi  yığıncağının  keçirilməsinə 

dair  hüquqlarının  təminatı  kimi  yığıncağın  çağırılması  və  keçirilməsi,  gündəliyin 

hazırlanması  və  digər  məsələlərlə  bağlı  müşahidə  şurasının  fəaliyyətinin  dəqiq 

tənzimlənməsini  zəruri  hesab  edirik  və  bu  prosesin  həyata  keçirilməsi  üçün  dəqiq 

vaxt  çərçivəsi  müəyyən  edilməlidir.  Səhmdarların  növbədənkənar  ümumi 

yığıncağının  çağırılması  səbəbləri  keçirilmiş  sorğuya  əsasən  Cədvəl

 

4-də

 

göstərilmişdir. 

 

 

 

 

---

52 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Cədvəl 4. 

 

(Mənbə ifc.com) 

İllik  ümumi  yığıncaqların  çağırılması  və  keçirilməsi  ilə  bağlı  bir  sıra  digər 

boşluqlar  var. Təcrübədə elə  hallar olur ki, şirkət  uzun  müddət ərzində səhmdarların 

illik  ümumi  yığıncağını  keçirmir.  Səhmdarların  növbədənkənar  və  illik 

yığıncaqlarının keçirilməsini tələb etmək, eləcə də  müşahidə şurası onun çağırılması 

haqqında  tələbi  təmin  etmədikdə,  yığıncağı  hazırlamaq  və  keçirmək  hüququnasahib 

olmasının qanunvericiliklə tənzimlənməsini təklif edirik.  

        Azərbaycanda  müşahidə  funksiyasını  icra  funksiyasından  ayıran  iki  pilləli  şura 

sistemi  mövcuddur  ki,  bu  bölgü  Azərbaycan  qanunvericiliyində  fərqli  vəzifələr 

daşıyan  müşahidə  şurasının  və  idarə  heyətinin  yaradılmasını  nəzərdə  tutur.  Lakin, 

qanunvericiliyin  bu  tələbi  banklardan  fərqli  olaraq  şirkətlər  üçün  xüsusi  istisnalar 

nəzərdə  tutur.  Belə  ki,  banklar  üçün  müşahidə  şurasının  və  idarə  heyətinin 

yaradılması  hər  bir  halda  məcburi  olduqda,  Azərbaycan  Respublikası  Mülki 

Məcəlləsinə  əsasən  şirkətlərdə  müşahidə  şurasının  yaradılması  səhmdarların  sayı 

əllidən çox olduqda məcburi olur.  

         Müşahidə  şurası  şirkətin  fəaliyyətinin  ümumi  rəhbərliyini  həyata  keçirən 

kollegial orqandır. Müşahidə şurasının yaranmasının əsas məqsədləri aşağıdakılardır: 

  Səhmdarların (iştirakçıların) hüquq və qanuni maraqlarının təmin olunması; 

15

10

45

45

50

Digər

Xüsusi müqavilələrin təsdiqi

Müşahidə şurası və ya İdarə heyətinin 

yenidən seçilməsi

Səhmlər emisiya etmək

Nizamnaməyə düzəliş etmək

Səhmdarların növbədənkənar yığıncaqlarının 

səbəbləri (%)

---

53 

 

  Səhmdarların  (iştirakçıların),  menecerlər  və  korporativ  idarəetmənin  digər 

subyektləri arasındakı balansa riayət olunması; 

  İcra orqanlarının fəaliyyətinə monitorinqin həyata keçirilməsi; 

  Şirkət üçün əhəmiyyətli məsələlər üzrə qərarların qəbul olunması və ya ümumi 

yığıncaqda baxılması üçün hazırlanması; 

    Şirkətin  müşahidə  şurasının  səlahiyyəti  səhmdarların  ümumi  yığıncağı  ilə 

müəyyən  edilir  və  nizamnaməyə  daxil  olunur.  Müşahidə  şurasının  səlahiyyətləri 

şirkətin  nizamnaməsi  ilə  (qanunvericiliklə  ümumi  yığıncağa  aid  eidilmiş  məsələlər 

istisna  olmaqla)  genişləndirilə  bilər.  Ümumi  yığıncaq  tərəfindən  müəyyən  edilən 

müşahidə şurasının ümumi səlahiyyətlərinə aşağıdakılar daxildir: 

  şirkətin  fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərinin müəyyən edilməsi; 

  ümumi yığıncağın qərarlarının yerinə yetirilməsinin təşkili; 

  şirkət və onun orqanlarının fəaliyyətinin nəticələrinin qiymətləndirilməsi; 

  dividendlərinin ödənilməsi üzrə təkliflərin formalaşdırılması; 

  investisiyaların həyata keçirilməsi və digər təşkilatlarda iştirakın müəyyən 

edilməsi; 

  daxili nəzarət mexanizmlərinin yaradılması; 

  şirkətlər  korporativ  mədəniyyətin  təmin  edilməsi,  eləcə  də  ümumi 

yığıncağının  çağırılması  və  keçirilməsi  qayda  və  proseduralarına  əməl 

olunması; 

       Müşahidə  şurasının  nizamnamə  ilə  müəyyən  edilmiş  səlahiyyətləri  müstəsnadır, 

çünki  Mülkü  Məcəllədə  səhmdar  cəmiyyətinin  müşahidə  şurasının  səlahiyyətinə  aid 

olan  məsələlər  şirkətin  icra  orqanına  ötürülə  bilməz.  Korporativ  qanunvericiliyin 

inkişafı  məqsədilə  müşahidə  şurasının  səlahiyyətinə  aid  olan  məsələlərin  yalnız 

minimum sayını müəyyən etmək məqsədəuyğun olardı.(15, 58) 

     Praktiki  təcrübədən  irəli  gələrək  təkbaşçı  icra  orqanı  ilə  əqdin  şərtlərinin  təsdiq 

olunması  səlahiyyətinin  müşahidə  şurasına  verilməsini  məqsədəuyğun  hesab  edirik. 

Şirkətin  cari  fəaliyyəti  üzrə  təkbaşçı  icra  orqanının  hüquq  və  öhdəlikləri  səhmdarlar 

tərəfindən  nizamnamə,  digər  daxili  normativ  hüquqi  aktlar  və  şirkətlə  bağlanan 

---