Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər Ġnstitutu Salyan filialı
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yetirmələrin öz faktiki tərbiyəçilərini saxlamaq vəzifəsi
- Alimentin ödənilməsi barədə saziş
- Aliment ödənilməsi və tutulması qaydası
61
üçün maddi cəhətdən çətinlik çəkir. Sumqayıtın Ģəhər xalq məhkəməsi bu vəziyyəti nəzərə alaraq 13 mart 1975- ci il tarixli qətnaməsi ilə kifayət qədər vəsaiti olan cavabdeh Kamrandan ögey oğlunun xeyrinə alimentin tutulması haqqında iddianı təmin etmiĢdir.
«Yetkinlik yaĢına çatmayan uĢaqları faktiki tərbiyə etmiĢ və saxlamıĢ əmək qabiliyyəti olmayan və yardıma ehtiyacı olan Ģəxslər, öz yetkinlik yaĢına çatmıĢ övladlarından və ya ərlərindən (arvadlarından) təminat ala bilmədikdə, yetkinlik yaĢına çatmıĢ öz əmək qabiliyyətli yetirmələrindən məhkəmə qaydasında aliment ve- rilməsini tələb etmək hüququna malikdirlər. Faktiki tərbiyəçilər öz yetirmələrini 5 ildən az müddətdə tərbiyə etdiyi və saxladığı, yaxud lazımınca tərbiyə etmədiyi və ya saxlamadığı hallarda, məhkəmə onları saxlamaq vəzifəsindən yetirmələri azad edə bilər». Faktiki tərbiyəçilər dedikdə, qanun uĢaqları tərbiyə etmək və saxlamaq vəzifəsini öz üzərinə könüllü götürən Ģəxslər nəzərdə tutur. Bu Ģəxslər həmin uĢaqların rəsmən nə övladlığa götürəni, ev də qəyyumu (himayəçisi) hesab edilir. Faktiki tərbiyəçilərin uĢaqları saxlamaq vəzifəsi aĢağıdakı iki Ģərtdən biri mövcud olduqda əmələ gəlir: a) uĢaqların valideynləri olmadıqda; b) uĢaqlar öz valideynlərindən maddi yardım ala bilmədikdə. UĢaqların valideynlərinin olmaması dedikdə, valideynlərin ölməsi, onların qanunla müəyyən edilmiĢ qaydada ölmüĢ elan edilməsi və ya xəbərsiz itkin düĢmüĢ hesab edilməsi baĢa düĢülür. UĢaqların öz valideynlərindən maddi yardım ala bilməməsi o deməkdir ki, uĢaqları üçün valideynlərdən vəsait almaq, ümumiyyətlə, qeyri-mümkündür: məsələn, uĢaqların valideyninin (valideynlərinin) əmək qabiliyyətinin və ya fəaliyyət qabiliyyətinin olmaması, cinayət etmək üstündə uzun müddətə azadlıqdan məhrum olunması və i.a. səbəblər, ya da uĢaqların saxlanması üçün valideynlərindən alınan vəsait cüzi olduğuna görə, onların normal yaĢamaları üçün kifayət deyildir.
Alimentin ödənilməsi barədə saziĢ Ailə Məcəlləsinin 19-cu fəslində və 94-98-ci maddələrdə öz əksini tapmıĢdır. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ (alimentin miqdarı, ödənilmə qaydası və Ģərtləri) aliment ödənilməli olan Ģəxslə onu alan Ģəxs arasında, aliment ödəməli olan və (və ya) onu alan Ģəxs fəaliyyət qabiliyyəti olmayan Ģəxs olduqda isə həmin Ģəxslərin qanuni nümayəndələri arasında bağlanır. Tam fəaliyyət qabiliyyəti olmayan Ģəxslər aliment ödənilməsi barədə saziĢ özlərinin qanuni nümayəndələrinin razılığı ilə bağlayarlar. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ yazılı formada bağlanır və notariat qaydasında təsdiq olunur. Bu saziĢ notariat qaydasında təsdiq edildikdə, icra vərəqəsi qüvvəsinə malik olur. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ tərəflərin qarĢılıqlı razılığı əsasında istənilən vaxt dəyiĢdirilə və pozula bilər. SaziĢi icra etməkdən birtərəfli qaydada imtina etməyə və onun Ģərtlərinin birtərəfli qaydada dəyiĢdirilməsinə yol verilmir. Tərəflərin maddi və ailə vəziyyətində əsaslı dəyiĢiklik olduqda və aliment ödənilməsi barədə saziĢin dəyiĢilməsi və pozulması üçün razılıq əldə edilmədikdə, maraqlı tərəf bu saziĢin dəyiĢdirilməsi və ya pozulması üçün məhkəmə qarĢısında iddia qaldırmaq hüququna malikdir. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ üzrə ödənilən alimentin miqdarı bu saziĢin tərəflərinin razılığı ilə müəyyən olunur. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ üzrə yetkinlik yaĢına çatmayanlar üçün ödənilən alimentin miqdarı məhkəmə qaydasında onlar üçün müəyyən edilə bilən alimentin miqdarından az olmamalıdır. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ üzrə alimentin ödənilməsi barədə saziĢ üzrə alimentin ödənilməsi qaydası və üsulları həmin saziĢdə tərəflərin qarĢılıqlı razılığı ilə müəyyən olunur. Alimentlər aliment ödəməli Ģəxsin qazancından və ya digər gəlirindən müvafiq hissədə: sabit pul məbləğində müntəzəm ödəməklə; əmlak təqdim olunması yolu ilə və barəsində razılıq əldə olunmuĢ digər üsullarla alına bilər. Aliment ödənilməsi barədə saziĢdə aliment ödənilməsinin müxtəlif üsulları nəzərdə tutula bilər.
Aliment ödənilməsi və tutulması qaydası Alimentin ödənilməsi və tutulması qaydası Ailə Məcəlləsinin 17-ci fəslində öz əksini tapmıĢdır. Ailə hüququ üzrə alimentin iki qaydası həyata keçirilir: 1.
Könüllü qaydada; 2.
Məcburi qaydada, yəni məhkəmə qətnaməsi üzrə. Aliment almaq hüququ olan Ģəxs, aliment ödənilməsi barədə saziĢ üzrə əvvəllər ona aliment ödənilməmiĢsə, aliment almaq hüququnun yarandığı vaxtdan asılı olmayaraq istənilən müddətdə məhkəməyə aliment tutulması barədə ərizə ilə müraciət etmək hüququna malikdir. 62
Aliment məhkəməyə müraciət edildiyi vaxtdan tutulur. Məhkəmə iddiaçının aliment almaq üçün məhkəməyə müraciət edənədək tədbirlər gördüyünü, lakin aliment ödəməli olan Ģəxsin onu verməkdən boyun qaçırması nəticəsində alimentin alınmadığını müəyyən edərsə, əvvəlki dövr üçün aliment 3 illik müddət həddində verilə bilər. Məhkəmə alimentinin miqdarını müəyyən edərkən tərəflərin maddi və ailə vəziyyətini nəzərə almalıdır. ġəxsin iĢlədiyi təĢkilatın müdiriyyəti notariat qaydasında təsdiq edilən aliment ödənilməsi barədə saziĢ əsasında və ya icra vərəqəsi əsasında hər ay onun əmək haqqında və (və ya) baĢqa gəlirindən aliment tutmağa və onu icra vərəqəsində və ya saziĢdə göstərilmiĢ Ģəxsə əmək haqqı və (və ya) baĢqa gədirlər verilən gündən sonra Ən geci 3 gün müddətində verməyə və ya aliment tutulan Ģəxsin vəsaiti hesabına göndərməyə borcludur. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ və (və ya) icra vərəqəsi əsasında tutulan ümumi məbləğ aliment ödəməyə borclu olan Ģəxsin əmək haqqının və (və ya) baĢqa gəlirlərinin 50%-indən çox olduqda da aliment notariat qaydasında təsdiq olunmuĢ saziĢ əsasında tutulur. Aliment tutulması haqqında məhkəmənin qətnaməsinə və ya aliment ödənilməsi barədə notariat qaydasında təsdiq olunmuĢ saziĢə əsasən aliment tutan müəssisənin müdiriyyəti qətnamənin icra olunduğu məhkəmə icraçısına və aliment alan Ģəxsə aliment verən Ģəxs iĢdən çıxdıqda onun iĢdən çıxması haqqında, habelə məlum olduqda onun yeni iĢ və yaĢayıĢ yeri haqqında 3 gün müddətində məlumat verməyə borcludur. Aliment verməyə borclu olan Ģəxs iĢ və ya yaĢayıĢ yerinin dəyiĢməsi haqqında, aliment yetkinlik yaĢına çatmayan uĢağa görə tutulduqda, həm də həmin müddətdə məhkəmə icraçısına məlumat verməlidir. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ və ya məhkəmənin qətnaməsi əsasında müəyyən olunmuĢ miqdarda aliment, habelə aliment üzrə borclar aliment ödəməli olan Ģəxsin qazancından və (və ya) digər gəlirlərindən tutulur. Qazanc və (və ya) digər gəlirlər çatıĢmadıqda aliment onu ödəməli olan Ģəxsin bankdakı və s. kredit idarələrindəki hesabında olan pul vəsaitindən, eləcə də mülkiyyət hüququnun baĢqasına verilməsinə səbəb olan müqavilələr əsasında kommersiya və qeyri-kommersiya təĢkilatlarının verilən pul vəsaitindən mülki prosessual qanunvericilikdə müəyyən olunmuĢ qaydada tutulur. Bu vəsaitlər çatıĢmadıqda tələb aliment ödəməli olan Ģəxsin qanunla tələb yönəldilə bilən baĢqa əmlakına yönəldilə bilər. Ġcra vərəqəsi və ya aliment ödənilməsi barədə notariat qaydasında təsdiq olunmuĢ saziĢ əsasında onların əvvəlki dövrə görə aliment 3 illik müddət həddində tutula bilər. Aliment onu icra vərəqəsi və ya aliment ödənilməsi barədə saziĢ əsasında ödəməli olan Ģəxsin təqsiri üzündən ödənilmədikdə əvvəlki dövr üçün aliment Ali Məcəlləsinin 103-cü maddəsinə əsasən müəyyən edilmiĢ 3 illik müddətdən asılı olmayaraq istənilən müddətdə tutula bilər. Aliment onun ödənilməsi barədə saziĢ əsasında tutulduqda, aliment üzrə borcları ödəməkdən azad edilmə və ya onun miqdarının azaldılması tərəflərin razılığı ilə həyata keçirilə bilər. Məhkəmə aliment ödəməli Ģəxsin iddiası üzrə aliment borcunun Ģəxsin xəstəliyi və ya digər üzürlü səbəblərə görə əmələ gəldiyini, ailə və maddi vəziyyətinin bu borcları ödəməyə imkan vermədiyini müəyyən edərsə, onu həmin borcları ödəməkdən tamamilə və ya qismən azad edə bilər. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ üzrə aliment ödəməli olan Ģəxsin təqsiri üzündən aliment üzrə borclar yarandıqda təqsirkar Ģəxs həmin saziĢlə nəzərdə tutulmuĢ qaydada məsuliyyət daĢıyır. Məhkəmə qətnaməsi üzrə aliment ödəməli olan Ģəxsin təqsiri üzündən aliment üzrə borclar yarandıqda, təqsirkar Ģəxs aliment alana ödənilməmiĢ alimentin məbləğinin faizi miqdarında ötürülmüĢ hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir. Aliment alan həmçinin aliment öhdəliklərinin vaxtında yerinə yetirilməməsi nəticəsində yaranmıĢ itkilərin dəbbə pulu ilə ödənilməmiĢ hissənin ödənilməsini də tələb edə bilər. Aliment baĢqa qarĢılıqlı tələblərlə hesablaĢmaya cəlb edilə bilməz. AĢağıdakı hallar istisna olmaqla alimentin ödənilmiĢ məbləği geri tələb oluna bilməz: 1.
Aliment ödənilməsi barədə saziĢ aliment ödəyən tərəfi aldatma, ona hədə-qorxu gəlmə və ya zor tətbiq etmək nəticəsində bağlandığına görə etibarsız hesab edildikdə; 2.
məhkəmə hökmü ilə təsdiq olunduqda; 3.
Aliment alan tərəfindən yalan məlumatların verilməsi və ya saxta sənədlərin təqdim edilməsi ilə əlaqədar aliment tutulması haqqında məhkəmə qətnaməsi ləğv olunduqda. 1 və 3-cü bəndlərdə göstərilən hərəkətlər uĢağın və yetkinlik yaĢına çatan fəaliyyət qabiliyyəti olmayan Ģəxsin nümayəndəsi tərəfindən edilmiĢsə, aliment geri tələb olunmur, lakin alimentin ödənilmiĢ məbləği aliment ödəmiĢ Ģəxsin iddiası əsasında təqsirkar nümayəndədən tutulur. Aliment ödənilməsi barədə saziĢ olmadıqda, məhkəmə tərəfindən alimentin miqdarı müəyyən olunduqdan sonra tərəflərdən birinin ailə və ya maddi vəziyyətində dəyiĢiklik olmuĢsa, məhkəmə tərəflərdən istənilən birinin məbləği ilə alimentin müəyyən olunmuĢ miqdarını dəyiĢə bilər və ya aliment ödəməli olan Ģəxsi tərəflərin diq- qətəlayiq baĢqa maraqlarını da nəzərə almaqla aliment ödəməkdən azad edilə bilər.
Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|