Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 1,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
58 Cədvəl 1.3 nkişaf etməkdə olan ölkələrdən inkişaf etmiş ölkələrə idxal (idxal tarif dərəcəsi %-lə) 1 Xammal Yarımfabrikatlar Hazır məhsul Bütün sənaye məhsulları (neftdən başqa) 2,1 5,3 9,1 Tropik sənaye məhsulları 0,1 6,3 6,6 Təbii resurslardan istifadə olunan məhsullar 3,1 3,5 7,9 Xammaldan hazır məhsula doğru hərəkətdə tarif dərəcəsinin artma faizi nə qədər yüksəkdirsə, hazır məhsul istehsalçılarının xarici rəqabətdən müdafiə səviyyəsi bir o qədər yüksək olar. stehsal zənciri prinsipi üzrə düzülən, dəridən olan məhsullara xəz-dəri məhsulları gömrük vergisinin səviyyəsi xəzin emalı səviyyəsinin artması üzrə çoxalır. ABŞ-da tarif eskalasiyasının şkalası 0,8 - 3,7 - 9,2%, Yaponiyada 0 - 8,5 - 12,4, Avropa ttifaqında 0 - 2,4 - 5,5% təşkil edir. Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələrində səmərəli fəaliyyəti, ən əvvəl milli hökumətin aktiv və iqtisadi maraqlarımızı qoruya biləcək səviyyədə çalışmasına əsaslanmalıdır. Xarici ticarət fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsi və milli iqtisadi maraqların müdafiəsi istiqamətində müvafiq hüquqi-normativ baza - qanunlar və s. yaradılmalı və olanlar daha da təkmilləşdirilməlidir, milli ixracatçıların və onların maraqlarının müdafiəsi, onların professional birliklərinin yaradılması və s. dövlətin əsas prioritetlərinə çevrilməlidir. Eyni zamanda Azərbaycan hökuməti və milli sahibkarlar isə mütərəqqi və zəruri beynəlxalq praktikadan yararlanmağı bacarmalıdırlar. Tarif tənzimlənməsi xarici iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsinin həm ənənəvi, eyni zamanda aktiv istifadə edilən vasitələrindən hesab edilir. Tarif tənzimlənməsi mallara idxal və ixrac rüsum dərəcələrinin müəyyən edilməsi yolu ilə həyata keçirilir və dövlət həmin rüsum dərəcələrini qaldırıb-endirməklə xarici iqtisadi fəaliyyəti, bir sözlə xarici ticarəti tənzimləyir. Tarif tənzimlənməsi milli iqtisadi təhlükəsizliyin 1 Бондаренко Н. Таможенно-тарифное регулирование ВЭД. Издательство: МарТ Издательский центр, Ростов- на -Дону, 2007 г. 224 стр. 59 müdafiəsini, ictimai qaydaların, insanların həyat və sağlamlığının, cəmiyyətin əxlaqi və mənəvi dəyərlərinin qorunmasını, həmçinin ölkənin gömrük sərhədlərindən malların keçirilməsi zamanı gömrük ödənişləri alınması yolu ilə dövlət büdcəsinin gəlir hissəsinin doldurulmasını təmin edir. Müasir dövlətin gömrük tarifi – ticarət münasibətlərinin tənzimlənməsinin əsas vasitəsidir. Tarif təşkil edilməsində bir neçə əsas istiqamətlər vardır ki, onlar tarifin kəsərli olmasına təsir edir. Bunlar əsasən tətbiq edilən gömrük rüsumları növlərinin seçilməsi, tariflərin strukturunun formalaşdırılması, tarif təsnifatı sisteminin işlənilməsi, gömrük rüsumu tutulması məqsədilə idxal olunan malların mənşə ölkəsinin müəyyənləşdirilməsi metodikasının hazırlanması istiqamətləridir. Gömrük tarifinin iqtisadi rolu onunla bağlıdır ki, rüsumlar, malın qiymətinə təsir edərək və milli bazarı qoruyaraq, kapital yığımına, iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrində mənfəətin normasına və yaranma templərinə aktiv təsir göstərir, istehsalın milli və beynəlxalq şəraitlərindəki fərqləri tarazlaşdırır. 60 II FƏS L. AZƏRBAYCAN RESPUBL KASINDA GÖMRÜK-TAR F TƏNZ MLƏNMƏS N N MÜAS R VƏZ YYƏT N N TƏHL L 2.1.Gömrük tarifləri və onun gömrük nəzarətində xarakterik tənzimləmə xüsusiyyəti Azərbaycanda gömrük tarif tənzimləməsinin hüquqi əsasını 1995-ci ildə qəbul olunmuş Azərbaycan Respublikasının “Gömrük Tarifi haqqında Qanunu” təşkil edir. Qanunda gömrük tariflərinin anlayışı verilir, onların məqsədləri, tətbiqi prinsipləri, gömrük rüsumlarının və digər gömrük ödənişlərinin müəyyən edilməsi qaydaları əks olunmuşdur. Qanunda həmçinin gömrük tariflərinin tətbiqi üçün zəruri olan gömrük dəyərinin hesablanması, malın mənşə ölkəsinin müəyyən edilməsi və eləcə də antidempinq və kompensasiya rüsumlarının tətbiqi qaydaları müəyyən edilmişdir. Azərbaycanda gömrük rüsunlarının əsas hissəsi advalor qaydada hesablanır. Advalor rüsumlar malın gömrük dəyərinə görə faizlərlə hesablanır. Advalor rüsum- ların müsbət cəhəti ondadır ki, bazar qiymətlərinin dəyişməsindən asılı olmayaraq daxili bazarın müdafiə səviyyəsini dəyişməz saxlayır. Qiymətlərin dəyişməsi ilə yalnız büdcənin gəlirləri dəyişir.Advalor rüsumların zəif cəhəti onların hesablanması üçün malın gömrük dəyərinin müəyyən olunması zərurətinin olmasıdır. Qeyd edildiyi kimi advalor rüsumlar malın gömrük dəyərinə görə hesablanır. Malın gömrük dəyərinin hesablanması gömrük rüsumlarının düzgün hesablanması üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir.Tutaq ki, malın ixracçı ölkədəki qiyməti 100, müqavilə qiyməti 80, idxalçı ölkənin daxili bazarındakı qiyməti isə 130-dur. Bu halda hansı qiymət gömrük rüsumlarının hesablanması üçün əsas kimi götürülməlidir. Aydındır ki, gömrük dəyərinin müəyyən olunmasının dəqiq sisteminin olmaması bu məsələdə sui-istifadələr üçün geniş imkan açır. Məhz bu səbəbdən beynəlxalq səviyyədə malların təsnifatı sisteminin yaradılması ilə paralel malların gömrük qiymətləndirilməsi qaydaları da işləndi. Bu gön dünya ölkələrinin ə ksəriyyətində gömrük dəyəri ÜTT-nin “Gömrük dəyəri Məcəlləsi” əsasında işlənmiş qaydalarla müəyyən olunur. Azərbaycanda da malların gömrük dəyərinın müəyyənləşdirilməsi qaydaları bu məcəllə əsasında işlənib və “Gömrük Tarifi Yüklə 1,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|