Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 463,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri.
- Tədqiqatın elmi yeniliyi.
- Mövzunun öyrənilmə dərəcəsi.
4
araşdırma obyekti kimi götürülmüşdür. Dövrün görkəmli tənqidçilərinin poeziyaya münasibətdə sərgilədikləri ideoloji və estetik yanaşmaların elmi şərhi tədqiqatın predmetini təşkil edir. Ayrı-ayrı problemlərin elmi şərhi zamanı zərurət olduqda 1920-ci illərə aid olan ədəbi tənqid materiallarına da müraciət olunmuşdur. Dissertasiyada Ə.Abid,
Ə.Nazim, M.Hüseyn, M.Rəfili, A.Musaxanlı, B.Çobanzadə və b. tənqidçilərin məqalələri birbaşa təhlil obyekti olur. Bu alimlərin elmi yaradıcılığında poeziyanın müxtəlif məsələləri, eləcə də konkret əsərlər təhlil edilib qiymətləndirilmişdir. Dissertasiyada həmin əsərlər elmi təhlilin mərkəzinə gətirilməklə dövrün ədəbi tənqidinin poeziyaya münasibətdə elmi obyektivlik dərəcəsi aydınlaşdırılmışdır.
mürəkkəb, eyni zamanda tədqiq olunması zəruri olan 1930-cu illər mərhələsində poeziya məsələlərinin araşdırılması işin əsas məqsədini təşkil edir. Dövrün ədəbi-ideoloji kontekstində tənqidin poeziyaya münasibətdə nümayiş etdirdiyi səciyyəvi xüsusiyyətləri, yaradıcılıq istiqamətlərini təyin etmək tədqiqat işində başlıca məqsədə çevrilib. Qarşıya qoyulan məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı vəzifələrin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmuşdur: -1930-cu illərdə
poeziyanın inkişaf
təmayüllərinin müəyyənləşməsində ədəbi tənqidin rolunu müəyyənləşdirmək; - “Proletar şeiri” və bədii yaradıcılıq metodu probleminin dövrün ədəbi tənqidində necə əks olunduğunu göstərmək; - 1930-cu illər tənqidində ədəbi prosesin, o cümlədən poeziyanın qiymətləndirilməsində elmi-metodoloji aspektləri üzə çıxarmaq, sosrealizmin estetik prinsiplərinin poeziyada inikası, ədəbi tənqiddə romantizmə ədəbi cərəyan və yaradıcılıq metodu kimi nihilist münasibətin siyasi-ideoloji mahiyyətini açmaq; - Bu dövrün görkəmli tənqidçilərinin çağdaş poeziya və klassik irs məsələləri ilə bağlı fikirlərindəki sinfilikdən milliliyə doğru təkamül prosesini izləmək; - 1930-cu illər ədəbi tənqidində “bədii dəyər uğrunda” mübarizənin siyasi-ideoloji, metodoloji və estetik mahiyyətini aşkarlamaq. Tədqiqatın elmi yeniliyi. Müasir dövrdə 1930-cu illər tənqidinin nəzəri-metodoloji prinsiplərinə, yaradıcılıq spesifikasına göstərilən yeni baxış mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dissertasiyada 1930-cu illər ədəbi tənqidinin materialları əsasında poeziya məsələlərinə nəzər yetirilmiş, bu 5
problemin həmin dövrün ədəbi tənqidində necə əks olunduğu təhlil edilərək tənqid-poeziya münasibətləri işıqlandırılmışdır. Tədqiqatın yeniliyini şərtləndirən başlıca amillərdən biri bu mövzunun ilk dəfə sistemli şəkildə işlənməsi, tədqiqata cəlb olunmasıdır.
Ədəbiyyatşünaslığımızda bir qayda olaraq, 1920-30-cu illərin bütöv bir ədəbi mərhələ kimi müəyyənləşməsinə tənqidi münasibət kontekstində: 1920-ci illər ədəbi prosesini, o cümlədən tənqidini (xüsusən 1928-ci ilə qədər – APYC-nin yaranmasına qədər) keyfiyyətcə, xüsusən metodoloji təbiəti ilə 1930-cu illərin ədəbi prosesi və tənqidi ilə birləşdirən və ayıran cəhətləri tipoloji təhlil müstəvisinə gətirmək; 1920-ci illəri (1928-ci ilə qədər) və 1930-cu illəri (1920-ci illərin son iki ili də buraya daxildir) mərhələ daxilindəki yarımmərhələlər kimi ayırmaq və poeziyanın zəngin materialları əsasında hər yarımmərhələnin səciyyəsinin verilməsi işin əsas elmi yenilikləri sırasındadır.
1920-30-cu illər, xüsusən 1930-cu illər tənqidinə birmənalı şəkildə vulqar-sosioloji tənqid mərhələsi kimi yanaşan elmi tendensiyanın rədd edilməsi; bu mərhələnin tənqidinin yalnız marksist tənqiddən ibarət olmasına fərqli yanaşma; 1930-cu illər tənqidində marksist tənqid təmayül ilə (aparıcı tənqid təmayülü ilə) bərabər, antimarksist düşüncənin də özünə yer almasını və bunu dövrün tənqidində milli qol-təmayül kimi səciyyələndirmək tendensiyası: A.Musaxanlı, B.Çobanzadənin ədəbi prosesə münasibətində tənqidin milli qolunun formalaşdığını şərtləndirən xüsusiyyətlərin poeziya materialları əsasında elmi-metodoloji yöndən əsaslandırılması; A.Musaxanlı, B.Çobanzadə, hətta marksist tənqidin özündə belə marksist düşüncəyə müqavimətin əlamətdar cəhətlərinin aşkarlanması və
poeziya materialı əsasında Pereverzevçiliyin, Voronskiçiliyin, Pilnyakçılığın milli ədəbi prosesdəki yerini təyin etmək cəhdləri və s. dissertasiyanın elmi yenilikləri kimi dəyərləndirilə bilər. Eyni zamanda təqdim olunmuş dissertasiyada tənqidin klassik ədəbi irsə və müasirlərin yaradıcılığına verdiyi qiymətdə əsas götürülən meyarların müxtəlifliyi ortaya qoyulmuşdur. Bu əsasda “1930-cu illər Azərbaycan ədəbi tənqidinin poeziyaya estetik və ideoloji yanaşmaları” problemi mərhələnin ədəbi tənqidinə konseptual elmi yanaşmanı gerçəkləşdirməyə imkan verir. Problemin bu istiqamətdəki həlli də yeni və konseptual yanaşma kimi maraqlıdır.
sistemli öyrənilmə tarixi akademik K.Talıbzadənin tədqiqatlarından başlanır. Belə ki, alim Azərbaycan tənqidinin tarixi kökləri və mənbələri ilə Yüklə 463,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|