Azərbaycan miLLİ еlmlər akadеmiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu

Yüklə 4,8 Kb.

Pdf görüntüsü

səhifə	115/116
tarix	08.10.2017
ölçüsü	4,8 Kb.
	#4137

1 ... 108 109 110 111 112 113 114 115 116

2007-Cİ İLDƏ
AMEA NƏSİMİ ADINA DİLÇİLİK İNSTİTUTUNUN
NƏŞR OLUNMUŞ ELMİ ƏSƏRLƏRİ
____________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
«Tədqiqlər», 2008, №1, səh. 301
müqayisəli lüğətinin verilməsi tarixi lüğətçilik üçün mühüm əhəmiyyət kəsb
edir.
2007-ci il Dilçilik Institutunun roman-german dilləri  şöbəsi üçün də
uğurlu sayıla bilər. Bu baxımdan şöbənin müdiri, f.e.n.Məhəbbət Əsədovanın
«Ingilis və Azərbaycan dillərində tamamlıq budaq cümlələri» monoqrafiya-
sında müxtəlifsistemli ingilis və Azərbaycan dillərinin materialları  əsasında
tamamlıq budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlələrin struktur-semantik və
funksional xüsusiyyətləri nəzərdən keçirilir, onların struktur-semantik tiplə-
rinin təsviri verilir, bu tip budaq cümlələrin sintaktik omonimliyi və sinonim-
liyi araşdırılır, dillərarası uyğunluqlar və  fərqlər müəyyən edilir. «Ingilis və
Azərbaycan dillərində tamamlıq budaq cümlələri» monoqrafiyası «ali və orta
məktəb auditoriyalarında tələbə və şagirdlərə həm sözügedən cümlələrin öyrə-
dilməsi, həm də Azərbaycan dilinə və əksinə tərcümə prosesi üçün faydalı ola
bilər».
1

Müxtəlifsistemli dillərin müqayisəli tədqiqinə  həsr edilmiş monoqra-
fiyalardan biri də f.e.n.Ilham Tahirovun «Azərbaycan və ingilis dillərində za-
man kateqoriyası» kitabıdır. 2007-ci ildə çap olunmuş bu monoqrafiyada
dünyanın elmi mənzərəsinin  əsas konseptlərindən biri olan zaman problemi
işıqlandırılır, perseptual və konseptual zamanların nisbəti əsasında dil zamanı
təhlil edilir, zaman funksional-semantik sahə kimi araşdırılır. «Azərbaycan
dilçiliyində universal zaman kateqoriyasının (ingilis və Azərbaycan dillərinin
materialları üzrə) kontrastiv-tipoloji aspektdə öyrənilməsi»
2
baxımından bu
monoqrafiya olduqca dəyərlidir.
Ötən 2007-ci ildə institutun müasir Azərbaycan dili şöbəsinin əməkdaş-
lərı da məhsuldar elmi yaradıcılıqları ilə diqqəti cəlb etdilər.  Şöbənin  əmək-
daşı f.e.d.,prof.Türkan Əfəndiyevanın «Azərbaycan  ədəbi dilinin üslubiyyat
problemləri» kitabı ədəbi dilimizin aparıcı üslubiyyat problemlərinin tədqiqinə
həsr olunmuşdur. Kitabda həmçinin  ədəbi dilin funksional üslublar sistemi,
müxtəlif morfoloji və sintaktik kateqoriyaların üslubi xüsusiyyətləri də
nəzərdən keçirilmişdir.
Sözügedən şöbənin əməkdaşı, f.e.n.Fəridə Ləmanın «Müasir Azərbaycan
dilində epitetlər» kitabında bədii dildə  işlənən orijinal epitetlərin ifadə va-
sitələrindən və üslubi xüsusiyyətlərindən söhbət açılır. 2007-ci ilin nəşrləri
sırasına daxil olan bu kitabı «Azərbaycan dili üslubiyyatının və məcazlar sis-

1

Əsədova M. Ingilis və Azərbaycan dillərində tamamlıq budaq cümlələri, Bakı, 2007, səh.3.

2
Tahirov I. Azərbaycan və ingilis dillərində zaman katеqoriyası, Bakı, 2007, səh.6.

KİTABLAR, RƏYLƏR


____________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
«Tədqiqlər», 2008, №1, səh. 303

Elbrus ƏZIZOV,
filologiya elmləri doktoru, professor
«KITABI-DƏDƏ QORQUD» ABIDƏSININ OĞUZ
DILLƏRI KONTEKSTINDƏ TƏDQIQI
Elnarə Ələkbərova. Dilimizin ulu səsi- Dədə Qorqud abidəsi. «Nur-
lan»,2007, 250 səh.

«Kitabi-Dədə Qorqud» eposunun müxtəlif nəşrlərini və onun haqqında
yazılanları bir yerə  yığsaq, yəqin ki, bir kitabxana yaranar. Ancaq bununla
belə, türk-oğuz bədii düşüncəsinin parlaq nümunəsi olan bu əsər elə bir
xəzinədir ki, onun bütün sirləri indiyədək tam aşkara çıxarılmayıb. Bu mənada
filologiya elmləri namizədi Elnarə Ələkbərovanın «Dilimizin ulu səsi - Dədə
Qorqud abidəsi» monoqrafiyasında dilimizin bu qədim abidəsini - «Kitabi-
Dədə Qorqud»u yeni bir istiqamətdə – türk dillərinin oğuz qrupuna daxil olan
dillər kontekstində araşdırması  təqdirəlayiqdir. Gənc türkoloq bu mövzunu
tədqiq etməklə öz üzərinə  ağır bir yük götürmüş, «Kitabi-Dədə Qorqud»
haqqında yazılmış saysız-hesabsız tədqiqatları nəzərdən keçirmiş, abidənin dil
xüsusiyyətlərini hərtərəfli öyrənmiş, nəhayət, abidənin dili ilə oğuz qrupu türk
dillərini – Azərbaycan, türk, türkmən və qaqauz dillərini həm ədəbi dil, həm
də dialekt səviyyəsində müqayisə edərək uyğun və  fərqli xüsusiyyətlərin
təhlilini vermişdir. «Kitabi-Dədə Qorqud» haqqında gurultulu ifadələrlə dolu
və «filosofanə» yazılmış  bəzi  əsərlərdən fərqli olaraq yazılı abidənin dili
zəngin faktlar və türkoloji dilçiliyin ənənələrinə uyğun bir şəkildə
araşdırılmışdır.
Tədqiqatda müqayisəli-tarixi, müqayisəli-tutuşdurma və statistik me-
todlardan səmərəli  şəkildə istifadə edən müəllif yeni elmi nəticələr  əldə
etməyə nail olmuşdur. «Kitabi-Dədə Qorqud»un leksikası ilə müasir Azər-
baycan, türk, türkmən və qaqauz dillərinin ilk dəfə sistemli şəkildə
müqayisəsi, abidənin dilində  işlənmiş  bəzi sözlərin mənalarının dəqiq-
ləşdirilməsi, dialektlərə məxsus bir sıra yeni faktların tədqiqata cəlb edilməsi
bu işin əsas elmi yeniliyidir.
Monoqrafiya giriş, iki fəsil, nəticə, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı
və əlavə kimi verilmiş «Kitabi-Dədə Qorqud»un lüğət tərkibi ilə oğuz qrupu
dilləri leksikasının müqayisəli lüğətindən ibarətdir.
Əsərin ««Kitabi-Dədə Qorqud» dilinin tarixi–linqvistik tədqiqi» adlı bi-
rinci fəslində dastanın ümumi filoloji tədqiqi, «Kitabi-Dədə Qorqud» dilinin
fonetik, qrammatik xüsusiyyətləri, eposun dilində söz yaradıcılığı məsələsi və
abidənin dialektoloji baxımdan öyrənilməsi məsələsi nəzərdən keçirilir.

Yüklə 4,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:

1 ... 108 109 110 111 112 113 114 115 116